عید نوروز

[رایکا]

آداب و رسوم ايرانيان در آستانه ي سال نو
جشن چهارشنبه سوري

يکي از سنت هاي باستاني ايرانيان برگزاري جشن چهارشنبه سوري بود که شب چهارشنبه آخر سال ، مردم هر محل با برپايي آتش ، طي مراسم باشکوهي برگزار مي کردند . همچنين چند روز به عيد نوروز مانده و قبل از فرا رسيدن آخرين چهارشنبه سال مردم با دقت و وسواس به خانه تکاني مي پرداختند . در اين کار زنان و دختران و مردان و پسران به اتفاق خدمتکاران، فرش ها ، پرده هاي اطاق ها و اثاثيه را گردگيري و رفت و روب و پاک و تميز مي کردند و معتقد بودند که بايد همه چيز از جمله لباس ها ، قبل از رسيدن سال نو ، تميز و پاک و نو باشد. مراسم خانه تکاني هنوز هم نزديک عيد نوروز در همه جا انجام مي شود.

[رایکا]

مراسم چهارشنبه سوري :اين آيين از آن جهت به غروب آخرين سه شنبه ( شب چهارشنبه ) موکول شده است که زردشت ، با رسيدگي حساب هاي گاه شماري به تنظيم و تدوين دقيق تقويم توفيق يافت و آن سالي بود که تحويل سال به سه شنبه اي مصادف شد که نيمه ي آن سه شنبه تا ظهر ، جزئي از سال کهنه و نيمه بعد از ظهر جزو سال نو به حساب آمد و چون آغاز هر روز را در نيمه شب همان روز مي دانستند ، بنابراين فرداي آن سه شنبه را نوروز شناختند و شبش را جشن گرفتند و آتش افروختند و از آن پس آن شب را چهارشنبه سوري قرار دادند .

[رایکا]

به يک عقيده ديگرايرانيان مراسم آتش افروزي در آستانه سال نو را پس از قبول اسلام ، در آخرين چهارشنبه سال قرار داده اند ، تا از عقيده اعراب پيروي کرده باشند که روز چهارشنبه يا يوم الاربعاء را شوم و نحس مي دانستند . در مورد وجه تسميه «چهارشنبه سوري» عقيده دارند ، به مناسبت آتش افروزي ، آن شب را « سور» ( سرخ) ناميده اند .

[رایکا]

آداب اصلي چهارشنبه سوريدر سراسر مناطق ايراني نشين يکي است ولي در برخي از شهرها سنت هاي کوچکي به آن اضافه شده و بر شيريني و زيبايي آن افزوده است ؛ اين آداب و سنت ها به طور خلاصه چنين است:
آتش افروزي :زيباترين و قديمي ترين آداب مربوط به چهارشنبه سوري ، برافروختن آتش و جستن از روي آن است . اين کار عصر سه شنبه آخر سال که فردايش چهارشنبه است انجام مي شود .
بايد اشاره کرد که تمام آداب و سنت هاي چهارشنبه سوري ، در شب چهارشنبه آخر سال برگزار مي گردد.
آتش را در حياط خانه و يا در کوچه و يا يک ميدان باز و با گذاردن سه کـُپه ( بوته ) روشن مي کنند و در حين جستن از روي آن مي خوانند :
زردي من از تو سرخي تو از من
به معناي آن که بيماري ها و ناخوشي ها را به دور مي ريزم و سلامتي و تندرستي تو را در خود مي گيرم .
پس از سوختن بوته ها ، خاکستر باقيمانده را جمع مي کنند و کنار ديوار مي ريزند و کسي که خاکستر را بيرون ريخته بايد در بزند و از درون خانه از او بپرسند: « کيست ؟ »
و او جواب دهد: « منم.»
بعد از او بپرسند : « از کجا آمده اي ؟ »
و او جواب دهد : « از عروسي . »
سپس از او بپرسند : «چه آورده اي ؟ »
و او بگويد : « تندرستي . »

[رایکا]

کوزه شکني :يکي ديگر از مراسم مخصوص چهارشنبه سوري آن بوده که کوزه کهنه اي را برمي داشتند و در آن مقداري نمک و ذغال و سکه ده شاهي مي انداختند و هر يک از افراد خانواده يک بار کوزه را دور سر مي چرخاند و نفر آخري آن کوزه را از پشت بام ، به کوچه مي افکند و مي گفت :
درد و بلاي ما بـِرَه توي کوزه و بـِرَه توي کوچه

[رایکا]

آجيل چهارشنبه سوري :رسمي که از قديم در ايران متداول است ، تهيه و خوردن آجيل چهارشنبه سوري است . اين آجيل شور و شيرين ، مانند آجيل مشگل گشاست؛ يعني علاوه بر مواد اصلي بو داده ي شور و شيرين، مانند آجيل، برگه هلو و زردآلو ، قيسي ، کشمش سبز ، مويز ، باسلـُق ، پسته و بادام ، فندق بو نداده ، نقل ، شکر ، پنير ، و مغز گردو هم اضافه مي کنند. تهيه اين آجيل را براي استجابت يک مراد نذر مي کنند . خوردن اين آجيل در شب چهارشنبه سوري ، به اعتقاد مردم باعث شگون و خوش يمني است.

[رایکا]

فالگوش :ديگر از مراسم مربوط به چهارشنبه سوري ، فالگوش ايستادن است ؛ بدين معني که کساني که حاجتي دارند ، نيت مي کنند و سر چهار راه يا در معبري فالگوش مي ايستند و به حرف نخستين عابري ، که از کنارشان مي گذرد توجه مي کنند و هر کلام که از دهان او درآيد در استجابت مراد خود به فال بد يا خوب مي گيرند ، اگر گفته عابري موافق با آرزوي صاحب حاجت باشد آن آرزو را برآورده شده مي دانند.
بعضي ها به جاي رفتن به چهارراه و معابر ، اين کار را در پشت در اطاق هم انجام مي دهند و نخستين سخني که از پشت در اطاق شنيدند به فال بد و يا خوب در اجابت حاجتشان فرض مي کنند.

[رایکا]

تاریخچه عید نوروز

ديباچه
انسان، از نخستين سال هاي زندگي اجتماعي، زماني که از راه شکار و گردآوري خوراک هاي گياهي روزگار مي گذراند، متوجه بازگشت و تکرار برخي از رويدادهاي طبـيعي، يعني تکرار فصول شد. زمان يخ بندان ها موسم شکوفه ها، هنگام جفت گيري پرندگان و چرندگان را از يکديگر جدا کرد. نياز به محاسبه در دوران کشاورزي، يعني نياز به دانستن زمان کاشت و برداشت؛ فصل بندي ها و تقويم دهقاني و زراعي را بوجود آورد. نخستين محاسبه فصل ها، بي گمان در همهً جامعه ها، با گردش ماه که تغيـيـر آن آسانتر ديده مي شد، صورت گرفت. و بالاخره نارسايي ها و ناهماهنگي هايي که تقويم قمري، با تقويم دهقاني داشت، محاسبه و تنظيم تقويم بر اساس گردش خورشيد صورت پذيرفت. سال در نزد ايرانيان همواره داراي فصل نبوده، زماني شامل دو فصل : زمستان ده ماهه و تابستان دو ماهه بوده؛ و زماني ديگر تابستان هفت ماه ( از فروردين تا آبان) و زمستان پنج ماه ( از آبان تا فروردين ) بوده، و سرانجام از زماني نسبتاً کهن به چهار فصل سه ماهه تقسيم گرديده است. گذشته از ايران: "سال و ماه سغدي ها، خوارزمي ها، سيستان ها در شرق و کاپادوکي ها و ارمني ها در مغرب ايران، بدون کم و زياد همان سال و ماه ايراني است".

[رایکا]

آغاز سال
مردم شناسان را عقيده بر اين است که محاسبه آغاز سال، در ميان قوم ها و گروه هاي کهن، از دوران کشاورزي، همراه با مرحله اي از کشت يا برداشت بوده و بدين جهت است که آغاز سال نو در بيشتر کشورها و آيـيـن ها در نخستين روزهاي پائيز، يا زمستان و يا بهار مي باشد. آغاز سال ايرانيان، هر چند زماني دستخوش تغيـيـر گرديد ولي حمزه اصفهاني در کتاب سني ملوک الارض و الا نبـيـاء و ابوريحان بـيـروني در آثار الباقيه گويند که آغاز سال ايراني، از زمان خلقت انسان ( يعني ابتداي هزاره هفتم از تاريخ عالم ) روز هرمز از ماه فروردين بود. وقتي که آفتاب در نصف النهار، در نقطهً اعتدال ربـيـعي بود، و طالع سرطان بود.

[رایکا]

پيدايش جشن نوروز
در ادبـيـات فارسي جشن نوروز را، مانند بسياري ديگر از آيـيـن ها، رسم ها، فرهنگ ها و تمدن ها به نخستين پادشاهان نسبت مي دهند. شاعران و نويسندگان قرن چهارم و پنجم هجري، چون فردوسي ،منوچهري، عنصري، بـيـروني، طبري، مسعـودي، مسکويه، گرديزي و بسياري ديگر که منبع تاريخي و اسطوره اي آنان بي گمان ادبـيـات پـيـش از اسلام بوده، نوروز و برگزاري جشن نوروز را از زمان پادشاهي جمشيد مي دانند، که تـنـها به چند نمونه و مورد اشاره مي شود :

جهان انجمن شد بر تخت اوي از آن بر شده فره بخت اوي
به جمشيد بر گوهر افشاندند مر آن روز را روز نو خواندند
سر سال نو هرمز فرودين بر آسوده از رنج تن، دل ز کين
به نوروز نو شاه گيتي فروز بر آن تخت بنشست فيروزروز
بزرگان به شادي بياراستند مي و رود و رامشگران خواستند