★اوقات فراغت خود را به روش امام موسي كاظم (ع) بگذرانيد★

[seyed yasin]

بيشتر افراد جامعه ما كساني هستند كه يا هيچ گونه برنامه ريزي براي زندگي و اوقات خود ندارند و يا كساني هستند كه داراي برنامه ريزي هستند و سعي مي كنند به اهدافشان در مدت زماني معين برسند كه باز خود اين افراد به دو دسته تقسيم مي شوند :
1- كساني كه در برنامه خود دچار افراط و تفريط هستند و به همين خاطر اكثرا در برنامه ريزي هايشان يا شكست مي خورند و يا نمي توانند كاملا آن را اجرا كنند كه اين قسم اكثر افراد را تشكيل مي دهد .
2- دسته دوم كساني هستند كه در برنامه ريزي هايشان تعادل بيشتري دارند و اكثرا موفق به تحقق اين ميشوند.
خوب حتما اين پرسش پيش مي آيد كه چطور ميتوانيم برنامه ريزي دقيق و منسجم و قبل اجرايي داشته باشيم ؟

[seyed yasin]

در ابتدا بايد گفت يك برنامه خوب برنامه ايست كه در آن به همه ابعاد وجودي و نيازهاي طبيعي توجه شود تا در اثر افراط و تفريط ناكارآمدي يك برنامه به شكست آن منجر نشود .
امام كاظم عليه السلام مي فرمايد: «اجتهدوا في ان يكون زمانكم اربع ساعات ساعة لمناجاة الله و ساعة لامرالمعاش و ساعة لمعاشرة الاخوان و الثقات الذين يعرّفونكم عيوبكم و يخلصون لكم في الباطن و ساعة فيها للذاتكم في غير محرّم، و بهذه الساعة تقدرون علي الثلاث ساعات»(تحف العقول، ص 433 ) ؛ سعي كنيد اوقات خود را به چهار بخش تقسيم نماييد؛ بخشي را به مناجات با خداوند متعال و بخشي را به كار و تلاش براي امرار معاش و كسب درآمد و بخش سوم را به روابط اجتماعي و گفت وگو با دوستان و افراد مورد اعتمادتان كه (در جهت رشد و تعالي) عيوب شما را بيان مي كنند و در واقع نسبت به شما خالصانه علاقه مند هستند، اختصاص دهيد. بخش چهارم اوقات خود را نيز براي لذت بردن از امور حلال مادي و معنوي قرار دهيد. و با اين بخش چهارم است كه شما مي توانيد به سه بخش ديگر رسيدگي كنيد.

[seyed yasin]

اگر ما واقعا اين تقسيم بندي را به طور دقيق در زندگيمان پياده كنيم به يقين به سعادت و خوشبختي مي رسيم بدون هيچ كج روي و كاستي كما اينكه اين برنامه همه امامان عزيز ما بوده است و احاديثي با همين مضمون از ديگر معصومين عليهم السلام نيز نقل شده است .

اما بايد در استفاده از اين حديث شريف به چند نكته دقت كرد:

[seyed yasin]

1. امام عليه السلام در اين حديث مي فرمايد: زمان و اوقات خود را به چهار بخش تقسيم كنيد و براي جلوگيري از هر گونه افراط و تفريط و زياده روي در رسيدگي به يك بعد از ابعاد وجودي انسان و غفلت از ديگر ابعاد، مي فرمايد: به همه نيازهاي خود توجه كنيد. همان طور كه امام عليه السلام در پايان سخن خود فرمود: «ليس منّا من ترك ديناه لدينه او ترك دينه لدنياه؛ كسي كه دنياي خود را براي دينش رها كند يا دينش را براي دنيا از دست دهد، از ما (مورد تأييد ما) نيست».

[seyed yasin]

در واقع امام عليه السلام، بر جامع نگري و لزوم تلاش براي رفع نيازهاي مختلف انسان تأكيد فرموده است و به عبارت ديگر، مقصود امام عليه السلام اين نيست كه اوقات شبانه روز را به طور مساوي به چهار بخش تقسيم كرده و به هر بخش شش ساعت اختصاص دهيد؛ بلكه مراد آن است كه تمام اين چهار بخش و محور كه به ابعاد مختلف وجودي انسان مربوط مي شوند، بايد مورد توجه قرار گيرند. بخشي از اوقات را بايد به بعد معنوي و ارتباط با خالق هستي اختصاص داد و بخش ديگر مربوط به بعد مادي و نيازهاي زندگي است و بخش سوم به بعد اجتماعي انسان و توجه به روابط اجتماعي مربوط مي شود كه يكي از ابعاد وجودي انسان است؛ زيرا روان شناسان نيز انسان را موجودي اجتماعي معرفي كرده اند و بايد به اين نيازش پاسخ مناسب داده شود و بخش چهارم به تفريحات و استفاده از لذت هاي حلال مربوط مي شود؛ مثل استراحت كردن، خواب، تفريح و گردش، مسافرت و لذت هاي حلال ديگر.

[seyed yasin]

بنابراين، اصل برنامه ريزي و تقسيم زمان براي رفع نيازهاي مختلف مادي و معنوي مورد توجه قرار گرفته است؛ ولي ميزان اختصاص يافته به هر يك از بخش هاي چهارگانه، مختلف است و ميزان آن، بستگي به اين دارد كه انسان در چه موقعيتي قرار داشته باشد و چه شرايط فيزيكي، رواني و اجتماعي بر او حكم فرما باشد؛ طبيعي است كه متناسب با سن فرد و موقعيت هايي كه در آن قرار مي گيرد، اختصاص زمان به هر يك از اين بخش ها متفاوت خواهد بود؛ مثلاً در دوران كودكي و نوجواني، زمان اختصاص يافته به بخش چهارم بيشتر است و در دوران جواني كه نيروي كار، تلاش و تحصيل علم و دانش در اوج است، به بخش دوم زمان بيشتري اختصاص مي يابد.
بنابراين، آن چه اين روايت بر آن تأكيد دارد، لزوم توجه به تمام ابعاد وجودي انسان در قالب آن چهار محور كلي مي باشد؛ اما اين كه چه قدر به هر بخش اختصاص يابد، بر اساس شرايط و موقعيت ها، متفاوت خواهد بود.

[seyed yasin]

2. مصاديق بخش هاي مختلف را مي توان چنين بيان كرد:
منظور از مناجات و ارتباط با خالق هستي، نماز، روزه، قرائت قرآن، خواندن دعاهاي مختلف، گفتن ذكرهاي زباني و نظير آن است كه اصطلاحاً عبادت خاص ناميده مي شوند و منظور از امرار معاش، هر كار و تلاشي است كه براي تأمين احتياجات مادي زندگي انجام مي گيرد؛ حال چه كار عملي باشد و چه فعاليت علمي كه منبع درآمد فرد براي تأمين احتياجات روزمره است.
منظور از بخش سوم، داشتن روابط اجتماعي با ديگران و دوستان است و مقصود، تمام روابط اجتماعي است كه در رشد و كمال انسان و به ويژه در بعد رشد اجتماعي انسان مؤثر است. امام عليه السلام مي فرمايد كه اين معاشرت ها، بايد بر محور ارزش هاي اخلاقي و زمينه ساز كمال انسان باشد و به همين خاطر مي فرمايد: با افراد قابل اعتماد روابط اجتماعي داشته باشيد؛ آنهايي كه دلسوز شما هستند و خالصانه به شما علاقه مندند و اگر عيب، نقص و كمبودي در رفتار شما مشاهده كنند، از سر خيرخواهي، آن عيوب را به شما تذكر مي دهند تا در صدد رفع آن برآييد و زمينه رشد و كمال خود را فراهم كنيد. مقصود از بخش چهارم، هر نوع فعاليت و تلاشي است كه به منظور لذت بردن از امور حلال انجام مي شود. طبيعي است كه اين بخش، دامنه زيادي دارد و شامل خواب، استراحت، بازي، گردش و هر تفريح حلال ديگر مي شود. بنابراين، خواب انسان در اين بخش قرار مي گيرد.

[seyed yasin]

بنابراين، براي توجه كردن به تمام بخش هاي مطرح شده و اجتناب از هر گونه افراط و تفريط، مي توان با مديريت زمان، اين تقسيم بندي را به طور متعادل انجام داد و حتي اين تعادل را مي توان در طول يك هفته ايجاد كرد؛ يعني اگر نمي توان در طول ايام درسي به برخي بخش ها رسيدگي كرد، بايد زمان هاي خالي و پايان هفته را بيشتر به آن بخشي پرداخت كه در طول هفته فرصت پيدا نكرده ايد به آن بپردازيد؛ مثلاً اگر در طول هفته براي ديد و بازديد و صله رحم، فرصت كافي نيست و يا اگر در طول هفته كمتر مي توان به غير از انجام نمازهاي واجب - به عبادت و مناجات توجه كرد و در آخر هفته و در شب هاي جمعه يا روز جمعه فرصت كافي داريد، در اين فرصت ها به اين كارها بپردازيد تا به يك تعادل رفتاري برسيد.
بدين منظور، لازم است از يك برنامه شبانه روزي و هفتگي سود جسته، در يك برگ كاغذ، ساعات روز و ايام هفته را در دو ستون عمودي و افقي يادداشت كنيد و طبق برنامه و جدول تهيه شده كه متناسب با توان جسماني شما نيز باشد، فعاليت هاي هفتگي و روزانه خود را نظم بدهيد و اگر نمي توانيد در طول ايام تحصيل، به برخي برنامه هاي مورد توصيه امام عليه السلام جامه عمل بپوشانيد، ترتيبي اتخاذ كنيد تا در پايان هفته و يا روزهاي تعطيل، به جبران آنها بپردازيد. در اين صورت، با نظم و برنامه ريزي حساب شده و دقيق، خواهيد توانست به توصيه حضرت - هر چند در طول هفته - عمل كنيد.
و الان كه در تعطيلات نوروز هستيم سعي كنيم برنامه ريزي كنيم تا از اين ايام بهترين استفاده را ببريم و از همين آغاز سال 1390را براي خود نقطه عطفي قرار دهيم تا همواره موفق و مؤيد باشيم .

[seyed yasin]

فرآوري : محمدي
گروه دين تبيان
منبع : مجله الكترونيكي پرسمان