شاهدان قیامت
شاهدان قیامت
در امور دنیا مواردی که برای قضاوت پیش میآید برای اثبات و اعلام حکم باید شاهدانی در دادگاه حاضر شوند و نسبت به آن مورد شهادت دهند. البته این مورد مختص به مسلمانان نیست این قانونی است که در همه کشورها حاکم است.
در قیامت نیز این اصل حاکم است البته نه به این عنوان که مسائل از منظر خداوند مبهم است و با کمک شاهدان روشن شود، بلکه به این عنوان که هیچ جایی برای اعتراض باقی نماند و گناهکار بداند که شاهدانی هم هستند و نسبت به اعمال وی شهادت میدهند. البته شهادت مختص به گناهکاران نیست بلکه نسبت به اعمال صالحان نیز شهادت داده میشود.
1- شهادت خدای متعال
اولین و بزرگترین شاهد قیامت، خداوند است. در قرآن آمده است: «اِنَّ اللهَ عَلى كُلِّ شَىءٍ شَهیِدٍ»(1)؛ همانا خداوند بر همه چیز گواه است. در بحث شهادت براى خداوند اوصاف دیگرى نیز آمده است كه همگى دلالت بر احاطه و حضور و علم و گواهى خداوند دارند، نظیر آیه «اِنَّ اللهَ كانَ عَلَیكُم رَقیِباً»(2)؛ همانا خداوند مراقب شماست، یا آیه «و كانَ اللهُ بِكُلِّ شَىءٍ مُحِیطاً»(3)؛ خداوند بر هر چیز احاطه و حضور دارد.
2- شهادت انبیاء(علیهمالسلام)
بعد از خدای متعال، گواه دیگر در قیامت، پیامبران بزرگوار هستند. آیهای در قرآن کریم مىفرماید: «وَ جِئنابِكَ عَلى هولاءِ شَهِیداً»(4)؛ ما تو را در قیامت در حالى كه شاهد و گواه مردم هستى، حاضر مىكنیم.
در آیهای دیگر آمده است: «وَ یَومَ نَبعَثُ فِى كُلِّ اُمَّةٍ شَهِیداً عَلَیهِم مِن أنفُسِهِم وَ جِئنابِكَ شَهِیداً عَلى هولاء»(5)؛ روزى كه از میان هر قوم و امتى شاهدى از خودشان برمىانگیزیم و تو را شاهد بر آنان.
بنابر این آیه در قیامت شاهد هر امتى، پیامبر همان امت خواهد بود و شاهد تمام انبیا، شخص رسول اكرم(صلى الله علیه و آله) است.
فرشتگانی كه در قیامت شاهد اعمال انسانها هستند، ممكن است همان ملائکی باشند كه در دنیا همراه ما بوده و اعمال ما را ضبط و ثبت مىنمودند و ممكن است سایر فرشتگان باشند.
بهرحال چیزی که روشن است این که ملائک به اذن و فرمان خداوند شاهد اعمال انسان هستند و به فرمان خداوند هم در قیامت شهادت میدهند.
3- شهادت امامان معصوم(علیهمالسلام)
در قرآن تلاوت میکنیم: «وَ كَذلِكَ جَعَلناكُم اُمَّةً وَسَطاً لِتَكونوا شُهداءَ عَلَى النّاسِ وَ یَكُونَ الرَّسُولُ عَلَیكُم شَهِیداً»(6)؛ و بدین گونه ما شما را یك امت معتدل و میانه قرار دادیم تا شاهد بر مردم باشید و رسول خدا هم بر شما شاهد باشد.
با توجه به این كه همه افراد امت اسلامى آن عدالت و اعتدال و لیاقت و آگاهى لازم براى شهادت و گواهى دادن را ندارند، بنابراین منظور از امت در آیه بعضى افراد هستند، نه همه مردم. همان گونه كه مدح قرآن درباره كسانى كه با پیامبرند، «اَشِدّاءُ عَلَى الكُفّارِ»(7) شامل همه نمىشود، زیرا منافقان نیز با رسول خدا(صلى الله علیه و آله) بودهاند.
در حالی که بسیارى از افراد امت اسلامى كسانى هستند كه به خاطر فسق و گناه خود، گواهى آنان حتى براى اندك چیزى آن هم در كوچكترین دادگاههاى دنیا ارزشى ندارد، حال چگونه مىتوانیم بگوییم كه همه این افراد لایق شهادت دادن هستند؟! آن هم در روز بزرگ قیامت و در برابر خداوند! آن هم نسبت به كلیه اعمال تمام انسانها!
بنابراین مراد از امت، تنها بعضى از افراد امت هستند كه شرایط لازم براى شهادت بر اعمال تمام مردم را در دادگاه عدل الهى دارند، چنانكه امام باقر(علیهالسلام) فرمودند: آن امت وسط كه شاهدانند، فقط ما هستیم.(8)
امام صادق(علیهالسلام) پیرامون آیه «فَكَیفَ اِذا جِئنا مِن كُلِّ اُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَ جِئنابِك عَلى هؤلاء شَهِیداً»(9) فرمودند: در هر دوره و زمانى امامى هست كه گواه و شاهد بر مردم است.(10)
4- شهادت ملائک
در قرآن کریم آمده است: «وَ جاءَت كُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهیدٌ»(11)؛ روز قیامت هر انسانى در پیشگاه عدل الهى حاضر مىشود، در حالى كه در كنار او هم فرشتهاى است كه او را به محشر سوق مىدهد و همچنین فرشتهاى است كه شاهد كارهاى انجام شده اوست.(12)
فرشتگانی كه در قیامت شاهد اعمال انسانها هستند، ممكن است همان ملائکی باشند كه در دنیا همراه ما بوده و اعمال ما را ضبط و ثبت مىنمودند و ممكن است سایر فرشتگان باشند.
بهرحال چیزی که روشن است این که ملائک به اذن و فرمان خداوند شاهد اعمال انسان هستند و به فرمان خداوند هم در قیامت شهادت میدهند.
براستى وقتی بشر میتواند وسیلهای بنام نوار کاست و سی دی و دوربین فیلمبرداری تولید کند و صدا و تصویر را ضبط کند؛ چگونه باور نکنیم که خداوند که خود صانع و خالق همه هستی است قادر به ضبط تمام زندگی بشر است تا در قیامت به عنوان شاهدی از آن استفاده کند!
5- شهادت زمین
قرآن کریم در این زمینه مىفرماید: «یَومَئِذٍ تُحَدِّثُ اَخبارَها»(13)؛ زمین در قیامت خبرهایش را بازگو مىكند. شهادت زمین در آن روز مىتواند به دو صورت باشد:
الف: به وسیله وضع و نظامى است كه پیدا كرده است. همانگونه كه ما به یكدیگر مىگوییم: چشم تو شهادت مىدهد كه دیشب نخوابیدی و رنگ تو گواه آن است كه ترسیدهاى و یا عصبانى و یا شاد شدهاى، زمین نیز در آن روز دچار زلزلهاى بسیار بزرگ مىشود و بعد از كنده شدن و به حركت درآمدن كوهها و به هم خوردن و قطعه قطعه شدن و سپس شن شدن آنها، با ما حرفها دارد. یعنى وضع و نظام آن روز به ما مطالبى را مىفهماند. همانند دایرههاى تنه درخت پس از بریده شدن كه به ما تاریخ و سن آن را نشان مىدهد و یا نوشتهاى كه مقدار اطلاعات و آگاهى نویسنده آن را به ما مىفهماند.
بنابراین مراد از شهادت دادن زمین، گواهى اوضاع آن است نه گفتگو و كلام.
ب: خداوند با قدرت و اراده خود هر گوشهاى از آن را به سخن در مىآورد. همان قدرت و ارادهاى كه در دنیا عصاى بىجان موسى را به صورت اژدهایى بزرگ آن هم داراى چشم و دم و نیش در آورد.
آن قدرتى كه در دنیا از مواد غذایى خاك، میوه و از میوه نطفه و سپس انسان به دنیا مىآورد و آن انسان پس از چندى حرف مىزند، در آن روز نیز این رشته طولانى را در هم مىپیچد و حركت كُند آن را به صورت یك حركت سریعالسیر در مىآورد و جمادات بىكلام، گوینده و ناآگاهان همه آگاه مىشوند. «اِنَّ الدّارَ الآخِرَةِ لَهِىَ الحَیَوانُ»(14)؛ همانا خانه آخرت جایگاه حیات است، كه با توجه به این معنا، زمین با سخن و كلام گواهى مىدهد.
براستى وقتی بشر میتواند وسیلهای بنام نوار کاست و سی دی و دوربین فیلمبرداری تولید کند و صدا و تصویر را ضبط کند؛ چگونه باور نکنیم که خداوند که خود صانع و خالق همه هستی است قادر به ضبط تمام زندگی بشر است تا در قیامت به عنوان شاهدی از آن استفاده کند!
روایات متعدد نیز بیانگر آن است كه در روز قیامت، زمین نیز یكى از شاهدان مىباشد، از جمله: رسول خدا(صلى الله علیه و آله) به هر منطقهاى كه وارد مىشدند، دو ركعت نماز بجا مىآوردند و مىفرمودند: روز قیامت این مكان بر نماز ما شهادت مىدهد. (15)
همه موجودات عالم دارای درک و شعورند و از اعمال انسانها فرحناک و یا غمناک میشوند یعنی اعمال انسانها حتی بر جمادات نیز اثرگذار است و آنها را یا شاد میکند و یا میرنجاند و آنها نیز متقابلا انسانها را یا دعا میکنند یا نفرین، همچنانکه روز قیامت بر اعمال آدمیان گواهی خواهند داد.
امام صادق(علیهالسلام) فرمود: نمازهاى خود را در مكانهاى مختلف بخوانید، زیرا مكان‌ها نیز در قیامت بر اعمالتان شهادت خواهند داد.
پیامبر اکرم فرمود: یا أباذر ما من رجل یجعل جبهته فی بقعة من بقاع الأرض إلا شهدت له بها یوم القیامة و ما من منزل ینزله قوم إلا و أصبح ذلك المنزل یصلی علیهم أو یلعنهم؛ ای ابوذر فردی نیست كه پیشانی خود را بر قطعهای از زمین (برای خدا و به حال سجده) بر زمین گذارد جز آن كه آن قطعه زمین، در روز قیامت برای او گواهی دهد، و هیچ منزل و جایگاهی نیست كه مردمی در آن منزل فرو آیند جز آنكه آن منزل و جایگاه بر آنان درود فرستد یا آنان را لعنت كند (بستگی به عمل آنها در آن قسمت از زمین دارد).
به عبارت دیگر همه موجودات عالم دارای درک و شعورند و از اعمال انسانها فرحناک و یا غمناک میشوند یعنی اعمال انسانها حتی بر جمادات نیز اثرگذار است و آنها را یا شاد میکند و یا میرنجاند و آنها نیز متقابلا انسانها را یا دعا میکنند یا نفرین، همچنانکه روز قیامت بر اعمال آدمیان گواهی خواهند داد.
امام صادق(علیهالسلام) فرمود: نمازهاى خود را در مكانهاى مختلف بخوانید، زیرا مكان‌ها نیز در قیامت بر اعمالتان شهادت خواهند داد. (16)
پینوشتها:
1- سوره حج، آیه17.
2- سوره نساء، آیه1.
3- سوره نساء، آیه126.
4- سوره نساء، آیه41.
5- سوره نحل، آیه89.
6- سوره بقره، آیه143.
7- سوره فتح، آیه 29.
8- تفسیر صافى، ذیل آیه143 سوره بقره.
9- سوره نساء، آیه 41.
10- تفسیر صافى، ذیل آیه.
11- سوره ق، آیه21.
12- تفسیر المیزان، ج18، ص379.
13- سوره زلزال، آیه4.
14- سوره عنكبوت، آیه64.
15- تفسیر المیزان، ج6، ص337.
16- عللالشرایع به نقل از «حیات پس از مرگ» علامه طباطبائى(ره) .
با استفاده از تفسیر نمونه، تفسیر المیزان، منشور جاوید آیة الله جعفر سبحانی،
نقل قول
