پوششي كه در خليج فارس و كرانه هاي جنوبي درياي عمان ديده مي شود روبندي است به نام “برقع” كه در ساحل استان هرمزگان و خطه ساحلي بلوچستان “ بركه “ و در حوزه بندر لنگه به نام “بتوله” خوانده مي شود.
ايرانيان مقيم كرانه هاي جنوب خليج فارس آن را به نام “بطوله” مي خوانند كه درستي كلمه برگردان شده آن “بتوله” و واژه حاضر با حرف “ط” عاميانه است. در جايي ديگر از لارستان “ بتيله” هم مي نامند.
دو پوشش كه پيش از اسلام و بعد از اسلام در موارد خاصي مورد استفاده بوده اند بدين قرارند :
- برقع
- مقنعه
واژه بتوله با فتح حرف اول و تاء مضموم است در زبان عربي به معناي “ بتل” يعني قطع كننده. بريده شده، جدا ساخته و نيز به مفهوم هر چيزي كه ماهيت اصلي را از ميان بردارد يا پرده اي بر آن به جهت پوشش مي كشد كه ديد واقعي را مي برد. امروز در ميان اقوام و گروه هاي مختلف جهان عرب و دسته اي از ايرانيان مرزنشين هنوز وجود برقع پرده از چهره ماهرويان آفتاب زده جنوبي نگرفته و ساخت برقع به اشكال مختلفي درآمده كه از نظر برش و ساختمان به اصطلاح با مد متنوعي درجه بندي مي شود ؛
- برقع باديه نشينان عمان
- برقع زنان بندرعباس
- برقع روستاييان بندرعباس در كشار و كلات تا آخر
چهره گيرترين نوع برقع همانا برقع مورد استعمال روستاييان بندرعباسي و اعراب بدوي عمان است. زيباترين نوع برقع موجود در ساحل شمال خليج فارس برقع زنان بحارنه شيعه مذهب و عرب زبان بندر لنگه است كه ظريف و زيبا و چشمگير است.
و اما از نظر هزينه پرخرج ترين نوع برقع ،بتوله مهاجرين بحريني بندرلنگه است كه از ايرانيان اصيل سليم النفس و نجيب اين شهراند . اين گروه داراي مذهب حقه جعفري اثني عشري هستند.
سوزن دوزي، هويت زن بلوچ
صنعت دستي سوزن دوزي بلوچي به عنوان هنري مرجع و نمادين در استان سيستان و بلوچستان مطرح بوده و در خارج از كشور بويژه در خاورميانه از صنايع معروف و شناخته شده است.
سوزن دوزي از هنرهاي دستي زنان و دختران بلوچ است كه امروزه به علت استقبال زياد مردم در سراسر دنيا بسيار مورد توجه است .
زنان بلوچ با دوختن نقش هايي بر روي پارچه با نخ هاي مخصوص و در برخي موارد با نخ هاي زرين و سيمين اين تكه ها را به روي آستين، دامن و يقه و جلوي لباس هاي بلوچي وصل كرده زيبايي خاصي به آن مي بخشند .
در گذشته تكه هاي سوزن دوزي براي محافظت و پوشش بيشتر لباس زنان استفاده مي شد و امروزه زيبايي، هنر و صنعت نيز به آن افزوده شده است.
سوزن دوزي در نقش ها و مدل هاي متفاوتي با عناويني شامل پرگار، سراواني، هفت تاري، جاوك، شيدا و يكتاري در فرآورده هايي مانند جاكليدي ، گوشواره ،تل سر، قاب عكس، جلد آلبوم و روميزي توليد و عرضه مي شود.
در اين ديار هنرمنداني زيست مي كنند كه آوازه پشتكار و شكيبايي آنان از گذشته هاي دور بر سر زبان ها بوده و جنبه هاي مختلف زندگي را چه در زمينه هنري و غيره در گردونه زمانه ديده و با آن چرخيده اند.
به جز ترانه ها و نغمه ها صنايع دستي نيز بيانگر چهره اي از زندگي مردمان بلوچ است كه در رنگ ها و نقش هاي “سوزن دوزي” ، ” گليم” و “ حصير” آنها مفهوم مي يابد.
فعاليت هاي صنايع دستي به روش سنتي در استان سيستان و بلوچستان عمدتا توسط زنان انجام مي شود . زنان و دختران بلوچ به علت نوع زندگي بومي از هفت سالگي براي تزئين لباس خود “سوزن دوزي” را مي آموزند و بدين ترتيب علاوه بر پرداختن به هنرهاي صنايع دستي به امرار معاش خانواده نيز كمك مي كنند.
در اين استان زنان به قدري مشتاقانه به هنر صنايع دستي مي پردازند كه ساير كارهاي صنايع دستي نيز همچون سفالگري، قاليبافي و گليم بافي و حتي نمد مالي كه كار مردان است توسط آنان انجام مي شود.
سوزن دوزي بلوچستان هنري ارزشمند است كه از آن به عنوان نور چشم و سند هويت و موجوديت و پشتوانه زنان بلوچ نام برده مي شود . سوزن دوزي با زندگي روزمره زنان بلوچستان آميخته است وهر دختري به موازات آموزش اصول زندگي ، سوزن دوزي را نيز فرا مي گيرد و با نقوشي هندسي( گلها و بوته ها و تركيب رنگ ها ) جهاني خيال انگيز را به نمايش مي گذارد. تمامي زنان بلوچ- چه آنها كه در ايران و در استان سيستان و بلوچستان زندگي مي كنند و چه آنها كه در پاكستان وافغانستان يا در ديگر نقاط دنيا ساكن اند- از سوزن دوزي براي تزئين لباس هايشان استفاده مي كنند. سوزن دوزي هنري است با قدمت و سابقه اي به بلنداي تاريخ بلوچستان؛ از اين رو به آن بلوچي دوزي هم مي گويند. اين هنر(صنعت) ريشه در تار و پود زندگي عشيره اي منطقه دارد و بازتاب ذوق و خلاقيت زنان در آيينه نقوش و طرح هاي جاودانه است . ريشه هاي اين هنر را مي توان در لايه هاي زيرين تاريخ قومي منطقه يافت. هركجا كه ردپايي از زنان بلوچ يافت شود بي هيچ واسطه اي سوزن دوزي نيز عظمت خويش را به ديده مي كشاند. در حال حاضر در تمام بلوچستان زنان سوزن دوز به اين هنر مشغول اند. از مشهورترين و مرغوب ترين نمونه هاي سوزن دوزي توليدات مناطق “قاسم آباد “ و “ نكوچ ايرانشهر” و “ چانف” در “نيك شهر” است.
ابزار كار سوزن دوزي شامل سوزن يا سوچه و قيچي يا مقراض و انگشتانه يا شستي است .
سوزن دوزي ها به 3 نوع پركار و ميان كار و كم كار تقسيم مي شود. نوع پركار روي پارچه هاي ريز بافت و تمام سطح قطعه پارچه مورد نظر سوزن دوزي مي شود، در نوع ميان كار قسمت بيشتر پارچه سوزن دوزي مي شود و در نوع كم كار فواصل طرح ها بر اساس تشخيص سوزن دوز پر مي شود .
لباس زنان بلوچي از 6 قطعه سوزن دوزي شده تشكيل شده است . از اين قطعات آن را كه براي پيش سينه است “ جي “ يا “زي” و قطعه ديگري كه به شكل محراب 5 ضلعي است و در قسمت پايين پيراهن به صورت عمودي به موازات پيش سينه از كمر پيراهن تا نزديكي هاي پايين دامن دوخته مي شود در اصطلاح “ پندول” يا “ گوپتان “ مي نامند. دو قطعه زينت بخش سر آستين پيراهن و دو قطعه نيز زينت بخش سرپاچه هاي شلوار زنان بلوچ است. در برخي از مناطق بلوچستان به اين نوع دوخت “ كريك” و “بدنك” و “ جيك “ نيز گفته مي شود .نقش ونگارهاي سوزن دوزي را نسل به نسل مادران به دختران مي آموزند و در لايه هاي زيرين ذهن زنان بلوچستان رخنه مي كند.
منبع : www.magiran.com
نقل قول
