مكانهاي ديدني وسياحتي استان خوزستان

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

زیگورات چغازنبیل

شهر چغازنبیل
محدوده‌ی حکومت ایلامی‌ها خوزستان، لرستان، پشت‌کوه و کوه‌های بختیاری بود که از غرب به دجله، از شرق به قسمتی از پارس، از شمال به راه بابل و همدان و از جنوب به خلیج فارس محدود می‌شد و پایتخت آن شهر باستانی شوش بود.

با به حکومت رسیدن اونتاش نپیریشا (Untash Napirisha) در قرن 13 قبل از میلاد (1340–1300 قبل از میلاد)، چغازنبیل به عنوان پایتخت مذهبی و سیاسی ایلامی‌ها در نزدیکی رود دز ساخته شد و دوراونتاش (Dur Untash) نامیده شد. دوراونتاش به معنای قلعه‌ی اونتاش است. در بعضی از متون به خط میخی این شهر ال‌اونتاش (Ul Untash) ذکر شده که به معنی شهر اونتاش است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

این شهر از سه حصار تودرتوی خشتی تشکیل شده و دروازه‌ی اصلی آن بر روی حصار بزرگ در ضلع شرقی قرار دارد. در حد فاصل حصار اول و دوم کاخ‌های شاهی و آرامگاه‌های سلاطین ایلام قرار دارند. در بین حصار دوم و سوم بقایای تصفیه‌خانه‌ی آب دیده می‌شود که جزو قدیمی‌ترین تأسیسات آب‌رسانی به شمار می‌رود. آب آن از رودخانه‌ی کرخه در فاصله‌ی چهل و پنج کیلومتری از طریق کانالی تأمین می‌شد. در مرکز حصار سوم معبد اصلی (زیگورات) قرار دارد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

چُغازَنبیل
نیایشگاهی است باستانی که در زمان ایلامیها ساخته شده است. چغازنبیل بخش به‌جا مانده از شهر دوراونتش است. این سازه در 1979 در فهرست میراث جهانی یونسکو جای ‌گرفت. این نیایشگاه توسط اونتاش گال (پیرامون 1250 پ.م.)، پادشاه بزرگ عیلام، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شهر شوش، ساخته شده است.
مکان جغرافیایی زیگورات (معبد هرمی شکل چند طبقه) چغازنبیل در 45 کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه می باشد . ( در محور اصلی شوش به اهواز ) بلندی آغازین آن 52 متر و 5 طبقه بوده است. امروزه ارتفاع آن 25 متر و تنها 2طبقه و نیم از آن باقی مانده است. «چغازنبیل» که نام باستانی این بنا بشمار می‌آید، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه چُغا (به معنای تپه در زبان لری) و زنبیل است که اشاره ای است به مکان معبد که سابقا تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند. این مکان نزد باستانشناسان به دور-اونتَش معروف است که به معنای دژِ اونتش است. اونتاش گال پادشاه عیلامی است که دستور ساخت این شهر مذهبی را داده است. بنای چغازنبیل در میانه این شهر واقع شده است و مرتفع‌ترین بخش آن است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

بلندی آغازین این بنا 52متر در قالب5 طبقه بوده است. امروزه ارتفاع آن 25 متر و تنها دو طبقه و نیم از آن باقی مانده است. مسیر دستیابی به چغازنبیل از طریق جاده اهواز به شوش است اما مکان آن دقیقاً بین شوشتر و شوش وجنوب شهر دزفول در کناره رود دز قرار دارد و این خود حکایت از این دارد که در زمان ایجاد زیگورات شهرهای دزفول (روناش) و شوش و شوشتر هر سه وجود داشته اند. این نیایشگاه توسط اونتاش ناپیریش (حدود 1250 پ.م.)، پادشاه بزرگ عیلام، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، الهه نگهبان شهر شوش، ساخته شده است. و در حمله سپاه خونریز آشور بانیپال به همراه تمدن عیلامی ویران گردید.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

قرنهای متمادی این بنا در زیر خاک به شکل زنبیلی واژگون مدفون بود تا اینکه به دست رومن گیرشمن فرانسوی در زمان پهلوی دوم از آن خاکبرداری گردید. گرچه خاکبرداری از این بنای محدب متقارن واقع شده در دل دشت صاف موجب تکمیل دانش دنیا نسبت به پیشینه باستانی ایرانیان گردید اما پس از گذشت حدود 50 سال از این کشف، دست عوامل فرساینده طبیعی و بی دفاع گذاشتن این بما در برابر آنها آسیبهای فراوانی را به این بنای خشتی - گلی وارد کرده و خصوصا باقیمانده طبقات بالایی را نیز دچار فرسایش شدید کرده است

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

سفر به شهری باستانی

ایذه شهری است در شمال شرق استان خوزستان و در حدود 200 کیلومتری شرق اهواز. ایذه در میان کوه‌های بخش مرکزی رشته کوه زاگرس و در ارتفاع 763 متر از سطح دریا واقع شده و هوایی تقریبا" ملایم دارد که در کوه‌های اطراف، رو به سردی می‌رود. جمعیت شهر حدود 110 هزار نفر است که اکثرا" ازقوم بختیاری هستند. شهر دارای خیابانهای مرکزی و مراکز خرید است و امکانات پذیرایی خوبی دارد. تاکسی‌های شهری و دفاتر اتومبیل کرایه، رفت و آمد در شهر را آسان می‌کنند . فصل مناسب برای بازدید، قبل از پایان اردیبهشت و بعد از اول آبان است

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

پیشینه تاریخی
بر اساس نگاره ها و سنگ نوشته های کشف ‌شده در اطراف شهر ایذه، نام باستانی این شهر، «‌آیاپیر‌» بوده است. تا قبل از انجام شدن اکتشافات باستان شناسی روی منطقه «تپه ملیان» (غرب مرودشت در فارس) و اثبات اینکه شهر باستانی «انشان»، پایتخت کوهستانی عیلامیان، در محل تپه ملیان واقع شده بوده، بسیاری از مردم، ایذه را انشان (‌یا به صورت «آنزان») می‌خواندند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

موقعیت آیاپیر باستانی
موقعیت آیاپیر باستانی در سر راه جاده اصلی تجاری از مرکز ایران به دشت خوزستان و شوش، به آن اهمیت اقتصادی و سیاسی خاصی می‌داده. به همین دلیل است که اطراف ایذه امروز، چندین اثر باستانی و نقش عیلامی وجود دارد که باعث جلب گردشگران و باستانشناسان شده است. اصلی‌ترین این نگاره ها و سنگ نوشته ها در زمان حکومت یک پادشاه محلی به نام «هانی» نقش شده که در دوران نوعیلامی و زمان سلطنت «شوتروک-ناخونته دوم» (698-717 پ م) بر آیاپیر حکومت می‌کرده. این دوران، یکی از پر فراز و نشیب‌ترین دوران‌های حکومت عیلامی نو بوده است که در آن، پادشاهان عیلام بعد از قرن‌ها زندگی در زیر یوغ آشور و بابل، سعی در مستحکم کردن پایه های استقلال خود داشتند. به نظر می‌آید که هانی در آرام کردن کوهستان‌ها و تحت اختیار درآوردن آنها زیر حکومت شوتروک-ناخونته، اهمیت خاصی داشته است.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

نگاره ها و سنگ نوشته های نیایشگاه نارسینا در کول فرح
نقشهای هانی در این منطقه بسیار با نقشهای سلطنتی عیلام میانه شبیه هستند و کاملا" مشخص است که منظور هانی، نشان دادن نفوذ و اختیار کامل خود در قلمرو جدیدش بوده است. بزرگترین مجموعه نقشها در شرق ایذه و در نزدیکی روستای «کوله فرح» واقع شده است. این مجموعه شامل یک نگاره و سنگ نوشته به خط و زبان عیلامی نو و نقش خود هانی است که در آن، هانی از فتوحاتش در کنار رود کارون برای آرام کردن شورشیان و از وفاداری خود به شوتروک-ناخونته، حکایت می‌کند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

در جهت دیگر مجموعه، چند نقش در اطراف یک تخته‌سنگ بزرگ کنده شده‌اند که نشان‌دهنده مراسم قربانی از طرف هانی و روحانی بزرگ دربارش هستند. یک نقش در سنگی کوچکتر، درباریان عیلامی را نشان می‌دهد و تخته‌سنگ بزرگی از طرف رومن گیرشمن، باستانشناس فرانسوی، به عنوان سنگ قربانگاه شناخته شده است.
دو نقش دیگر، یکی کنده شده بر روی کوه، نشان‌دهنده یک مراسم جشن است که در آن، پادشاه در بالای نقش روی یک تخت جلوس کرده و بقیه مردم به صورت ردیف در پایین نقش شده‌اند. سبک این نقش و موقعیت قرارگرفتنش می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که به دورانی قبل از هانی، شاید دوران عیلامی میانه، تعلق دارد.
آخرین نقش، نیم- مجسمه ایست به اندازه واقعی که بر روی یک طرف یک تخت سنگ کنده شده و احتمالا" نشان‌دهنده هانی و وزیرش است.