دلم تنگ قرائت قران مولاست
دلم برای صدای قرآن اهل ایمان تنگ است
راهکاری برای قرآنی شدن برای آنان که دوست دارند قرآن را در آغوش بگیرند
به قلم: حجت الله حاجی کاظم
دوران نوجوانی، بارها درباره‌ی نفوذ الفاظ و آهنگ قرآن کریم شنیده بودم. معلمی داشتیم که هرگاه قرآن می‌خواند، جوانه‌ی شیفتگی در دل‌های ما می‌کاشت.
چقدر بر جانم نشست آن داستان ملاقات با امام عصر (عجل الله فرجه) که به این شعر ختم می‌شد:
چه خوش است صوت قرآن ز تو دلربا شنیدن به رخت نظاره کردن، سخن خدا شنیدن
اما امروز دیدم که چگونه زیبا خوانی و زیبا شنوی، تنها در فضای تنگ کسب مقام و رتبه آوردن در مسابقاتی محدود معنا یافته است.
اهمیت زیبا خوانی الفاظ قرآن را نادیده گرفتیم. فراموش کردیم که عمق نفوذ «واژه‌های خداوند» نیز سرفصلی جداگانه است؛ فراموش کردیم که حزین خواندن قرآن کریم نیز بخشی از برنامه‌ی سعادت ماست.
بگذار بگویم چگونه می‌توان با شروع از قرائت قرآن کریم، عطر و بوی مفاهیم قرآنی، فضای جامعه را زیباتر کرد.
جریان ترویج حفظ در جامعه‌ی ما با وجود آنکه نامی از قرآن بر سر زبان‌ها انداخت، اما موجب شد نگاهی ناصواب به انس با کتاب حق شکل گیرد. نتیجه‌ی کار این شد که بخش قابل توجهی از نگاه‌ها از «دیگر روش‌های انس همچون قرائت، ترجمه و تفسیر» به سوی حفظ ترتیبی چرخید.
اما آنچه اتفاق افتاده است
در كمال تأسف، گویی مسير انس با قرائت تنها و تنها، مسيري منتهي به مسابقات قرآن كريم ترسيم شده است. اين تلقي نادرست از سويي، «فن قرائت» را به جاي «انس با قرائت» نشانده است و از سوي ديگر به خاطر «روال خاص ارزیابی در مسابقات»، قاري را در ناحيه‌اي محدود و تنگ زنداني كرده و او را از «دل خواني» به دور داشته‌اند و این اتفاق، انحرافی در میان علاقه‌مندان قرائت است.
اشتباه رایج دیگر در مسیر توجه به قرائت قرآن کریم، آغاز از یادگیری و یاددهی دستگاه‌های آوایی و لحن های قرآنی است. جذابیت این مقامات موجب شده حتی برخی اساتید، رسالت قرآنی خویش را فراموش و اولویت تدریس را جابجا کنند. به نظر می‌رسد تدریس این مقامات، تنها در مراحل فنی پیشرفته قابل طرح است. در غیر این صورت موجب دور شدن در هدف انس با قرائت و حتی ناامیدی از فن قرائت می‌گردد. هرچند اشاره‌ی کوتاه به مثال‌هایی از مقامات جهت افزایش تنوع جلسات، خالی از لطف نیست.
شیفته‌ای نیمه شب بر می‌خیزد تا لحظاتی را در میهمانی عشق حق حضور پیدا کند و به توصیف قرآن کریم، شمرده شمرده کتاب خدا را بخواند و از خواندنش لذت ببرد. چه گواراست آرام و حزین خواندن قرآن کریم در لحظات روحانی خویش.
قرائت قرآن را فقط به 4دقیقه‌ی ابتدای جلسات رسمی خلاصه کردیم و خانه‌هایمان را از تلاوت آن خالی گذاشتیم. نه تنها خانواده، که خویشتن خویش را نیز از خواندن و شنیدن حزین آیاتش محروم کرده‌ایم.
راهکاری عملی برای انس به روش قرائت
پس از مدت‌ها تجربه و بررسی نقاط قوت و ضعف مختلف، راهکاری پیشنهاد می‌گردد که ضمن برقراری انس، زیبایی ارتباط با کتاب خدا را نیز افزون می‌نماید.
1- آغاز این راه نه از یادگیری فنون قرائت است که ملال آورد و نه از تمرین صوتی است که بگوییم استعدادش را داریم یا نداریم. آغاز این راه، فقط و فقط از شنیدن (و مرور کردن) است. شنیدن تلاوت‌های زیبا و لذت بردن از صدای دلنشین قرآن. علت تأکید برگوش کردن تلاوت (و نه ترتیل)، اثر گذاری عمیق تلاوت و هم راستایی نوا و معناست. قبل از زیبا خواندن، باید زیبا شنید و درک زیبایی کرد. باید لطافت الفاظ را حس کرد. اگر قاری قرآن، خودش از درک زیبایی‌های آوایی و مفهومی قرآن محروم باشد، چگونه می‌تواند زیبایی پیام را انتقال دهد؟ دیگران را به چه چیز دعوت می‌کند؟ به نوایی که خودش آن را درک نکرده؟ بنابراین اولین قدم در این مسیر، گوش کردن است. هرچه بیشتر، بهتر. در ادامه، باید این لذت مقدس را پربارتر کرد. شما می‌توانید از هر فرصتی برای گوش کردن تلاوت استفاده کنید؛ حتی هنگام مرتب کردن خانه و حتی هنگام استراحت.
2- پس از بارها گوش کردن یک تلاوت و آنگاه که بخش‌هایی از آیات در حافظه‌ی نورانیتان ثبت شد، از خود بپرسید که این کلمات آهنگین چه می‌گویند؟ اینجاست که به عنوان قدم دوم می‌توانید با علاقه و شور و حس نیاز، سراغ ترجمه‌ی لفظ لفظ آیه‌ها بروید. در ادامه، باز هم آیات را بشنوید و ترجمه را با فراز و فرود تلاوت پیوند زنید.
3- قدم سوم آن است که آیات خاص را به صورت موضوعی حفظ نماییم. هرچند زیاد گوش کردن آیات، موجب حفظ شدن آنها می‌شود اما باید عزمی نیز در این زمینه داشته باشیم. یادمان باشد حفظ موضوعی آیات، سرمایه‌ای بزرگ برای راه بلند سعادت است.
4- قدم چهارم آن است که درباره‌ی آیات از خویش سوال بپرسید. چرا خدای حکیم اینجا از این کلمه استفاده کرده است؟ چرا آنجا آن گونه فرموده؟ چرا اول این آمده و بعد آن؟ چرا؟ چرا؟ چرا؟ بخش بخش این مرحله، بهانه‌هایی است برای قدمی دیگر.
5- قدم پنجم، آن است که به هر بهانه‌ای سراغ تفسیر بروی. اگر تفسیری دلت را آرام نکرد، سراغ تفسیر دوم و تفسیر سوم و ... برو تا دلت آرام گیرد.
6- قدم ششم، زمزمه خوانی آیات است. وقتی الفاظ را شناخته‌ای، وقتی که با نوای آن خو کرده‌ای، می‌توانی آرام آرام از حفظ آنها را بخوانی. هرچند لازم نبود این مرحله را برایت بگویم چرا که اگر تا اینجا خوب آمده باشی، خودت این‌گونه شده‌ای. دیگر بخواهی و نخواهی جذبه‌ی قرآن تو را گرفته. بخواهی یا نخواهی، در کوچه و خیابان، گاه و بیگاه زمزمه‌ات آیه آیه‌ی خداست.
7- قدم هفتم، خواندن برای خویش است. گاهی برای خودت بخوان. خودت را روبروی خویش بنشان و آیاتی را برای خویش بخوان. با حضور قلب بخوان. بخوان چنان که گویا فرشتگان به تو می‌خوانند. سحرگاهان، زوال و غروب بخوان.
8- قدم هشتم، خواندن قرآن برای دیگران است اما یادمان باشد به حکم «خود و اهل خویش را از آتش دوزخ نگاه دارید» باید از خانه و خانواده خویش آغاز کرد. مادر و خواهر و برادرت را دعوت کن و برایشان قرآن بخوان. همسرت را بشارت ده و برایش قرآن بخوان.
می‌بینی چه فرصت‌ها برای قرآنی شدن خانواده‌ی من و تو فراهم است و چه قدر کم بهره برده‌ایم. می‌بینی که چه راه‌هایی برای یک عمر انس استوار داریم و روزگار را به بازی می‌گذرانیم؟
می‌گویند در برخی شهرهای جهان اسلام، قاریان گاه و بی گاه، در گوشه گوشه‌‌ی شهر پاتوقی، خیمه‌ای، حلقه‌ای بر پا می‌کنند و قرآن می‌خوانند. مردم هم، همان مردم کوچه و خیابان، جمع می‌شوند و گوش می‌کنند.
نه به خاطر بین‌المللی بودن قاری، نه به خاطر صدای زیر و چَه‌چَه زدن او، که به خاطر آنکه بنا دارد از عمق جان و با توجه به معانی آیات، آنها را تلاوت کند.
هیچ‌گاه عمق تأثیر قرآنی که روزی نصف صفحه‌اش حفظ شده یا فقط روخوانی می‌شود، به بارها شنیدن و خواندن نوایی که از عمق جان با طمأنینه و آرامش بر می‌خیزد، نخواهد رسید.
هیچ‌گاه از خاطر نخواهم برد که آیه‌ی 104 سوره‌ی انبیا (علیهم السلام) را به مناسبت تفسیرش بارها خوانده و حفظ بودم؛ اما یک‌بار در جلسه‌ی استادی گران‌قدر، وقتی نوای شاگردش به خواندن آن آیه بلند شد، آنقدر از هماهنگی نوا و معنا لذت بردم که حس کردم آیات، چیز دیگری می‌گوید. وقتی عبارت «إنا کنا فاعلین» را شنیدم، حس نمودم که خداوند می‌گوید: «ما این کاره هستیم. کار ما این عجایب است ... » و از فهم گذشته‌ام نسبت به آن آیه شرمسار گشتم.
خوشا روزی که صوت زیبای قرآن کریم از خانه‌های همه‌ی محبین اهل بیت (علیهم السلام) شنیده شود.
خوشا لحظاتی که تلاوت شیعیان، شور قرآن را در دل‌های جهانیان شعله ور سازد.
نقل قول
