علت خطاب به مؤمنان
در صدرِ آيه اوّل آمده است: «يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا» گرچه همه انسانها موظف به محاسبهاند، اما چون مؤمنين از اين محاسبه برخوردارند خطاب آن به اهل ايمان است وگرنه در حقيقت، مخاطب كل مردماند و «يا ايها الناس» مخاطب است نه «يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا» چه اين كه همه مؤمنين هم موفّق به امتثال اين وظيفه نيستند؛ همان طوري كه همه مردم مكلّفند ولي مؤمنين موفقاند نه همه مردم، همه مؤمنين هم موفق نيستند ممكن است بسياري از افراد، باايمان باشند و نيز بسياري از افراد باايمان، باتقوا باشند اما در بين افراد با ايمان و باتقوا، اهل معرفت نفس و اهل مراقبه و محاسبه بسيار كم است، لذا مؤمنين را با جمع ياد كرد و فرمود: «يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا» و دعوت به تقوا را با جمع ياد كرد و فرمود: «اتَّقُوا اللّهَ».
اما سخن از مراقبه و محاسبه و امثال آن كه به ميان ميرسد به عنوان نكره، آن هم در جمله اثبات نه در جمله نفي: «وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ» يعني در بين شما بايد بالاخره كساني باشند كه اهل مراقبتاند. چرا اينجور ياد ميكند و نميفرمايد «يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَانْظُروا ما قَدّمْتُم لاَنْفُسكُم» اين نه براي آن است كه مراقبت و محاسبت مخصوص يك گروه است، چون هر انساني مكلّف است اما آن كه اهل مراقبه و محاسبه است در ميان هزاران نفر چند نفري بيش نيستند.