▐* ♪* ▐تربيت جوان از منظر قرآن ▐* ♪* ▐

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

تربيت جوان از ديدگاه قرآن

قرآن کريم سيماى جوان شايسته را چگونه تبيين مى کند؟ جوانى بهترين و حساس ترين دوره ى عمر هر موجودى به‌ويژه انسان به حساب مى آيد. در همين دوره است که انسان مى تواند سرنوشت خويش را رقم بزند و افق آينده‌ى خود را روشن و درخشان و يا آن را تيره و تار سازد.

قالب وجودى يک انسان در دوره ى جوانى شکل مى گيرد و آينده ى او هم بر اين اساس رقم مى خورد. در هر عصرى جوانان بيشتر مورد توجه اند و در شکل گيرى موضوعات مختلف در جوامع نقش مؤثرى ايفا مى کنند و در اين ميان برخى افراد، احزاب، قدرت ها و... از احساسات پاک، شور و تحرک و نيروى سازنده ى جوانان در راستاى منافع فردى و گروهى خود سود مى برند.

قرآن کريم و روايات اسلامى به دوره ى حساس نوجوانى و جوانى عمر انسان اهميت ويژه اى داده اند. چنان که حضرت امام صادق(عليه السلام) به يکى از ياران خويش مى فرمايند:

بر تو باد توجه به جوانان; زيرا آنان به هر کار خير از ديگران پيش تازترند. هم چنين مى فرمايد: چون جوان مسلمان قرآن بخواند، قرآن با گوشت و خونش آميخته گردد و خداوند متعال او را در زمره ى پيامبران والامقام نزد خود قرار مى دهد و خداوند خود در قيامت مدافع وى باشد.

قرآن کريم با طرح الگوهايى از جوانان شايسته، همانند جوانان اصحاب کهف، و برخى از پيامبران جوان الهى و يادآورى برخى از داستان ها و نکات اخلاقى و تربيتى، سيماى جوان شايسته را ترسيم مى کند. گوشه هايى از تبيين سيما و ويژگى هاى يک جوان شايسته از نظر قرآن کريم و نيز روايات اسلامى را در پى مى آوريم.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

1. پرهيزکارى و رعايت تقوا

قرآن کريم مى فرمايد:

(... وَ اتَّقُوا اللّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ)

و از خدا پروا نماييد و بدانيد خدا با پرهيزکاران است.

و در جايى ديگر مى فرمايد:

(... إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللّهِ أَتْقاکُمْ ...); ...

گرامى ترين شما نزد خداوند باتقواترين شماست...
يک جوان شايسته از نظر قرآن، کسى است که تقوا
و پرهيزکارى را پيشه مى کند.

پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد:

خداوند متعال به وجود جوان عبادت پيشه (و با تقوا)
بر فرشتگان مى نازد و مى فرمايد:

«اين بنده ى مرا بنگريد به خاطر من
از هواى نفس خود دست کشيده است.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

2. داشتن ايمان و دورى از شرک;

قرآن کريم مى فرمايد:

(يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْکِتابِ الَّذِي نَزَّلَعَلىرَسُولِهِ ...)

اى کسانى که ايمان آورده ايد به خدا و پيامبرش و کتابى که
بر او نازل کرده ايمان بياوريد...
و در جايى ديگر به نقل از سفارش هاى حضرت لقمان به فرزندش،
همه ى انسان ها به ويژه جوانان را از هرگونه
شرک برحذر مى دارد و مى فرمايد:

(يا بُنَيَّ لا تُشْرِکْ بِاللّهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ); ...

پسرم چيزى را همتاى خدا قرار نده که شرک، ظلم بزرگى است.
و به اين ترتيب حضرت لقمان اساسى ترين رکن ايمان ودين دارى
(توحيد) را به فرزند جوانش يادآورى مى کند.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

3. عدالت طلبى و حمايت از مظلومان

از آن جا که جوان هنوز در نابرابرى هاى محيط غرق نشده
و به آن خو نگرفته و آلوده نشده است،
صفت عدالت طلبى و حمايت از مظلومان در او بيشتر تجلى دارد.
قرآن کريم به نمونه هايى در اين باره اشاره مى کند;
از جمله ى اين جوانان عدالت طلب و حامى مظلوم،
حضرت موسى(عليه السلام)است.

در سوره ى قصص، آيات 15 و 23 ـ 28، آمده است که
حضرت موسى(عليه السلام) جوانى عدالت طلب و حامى مظلومان بود.
و به همين جهت در سرزمين مصر به حمايت از شخص مظلومى
برخاست و در مدين نيز جوان مردانه به کمک دختران
حضرت شعيب رفت و براى گوسفندان آن ها از چاه آب کشيد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

4. کوشش و تلاش

دوره ى جوانى زمان تلاش، کوشش، تحرک و نشاط است.
قرآن کريم باز حضرت موسى(عليه السلام) را سمبل و الگوى يک جوان فعال،
تلاشگر و پرتحرک معرفى مى کند که بدون سرمايه و ثروت، ولى با تلاش و کوشش،
براى حضرت شعيب کار کرد و بعد از انتخاب همسر و تشکيل خانواده،
با ثروت فراوان به شهر خود (مصر) بازگشت.

بنابراين، يک جوان بايد با اراده و پشت کارى قوى و عزمى راسخ بکوشد
و از بحران ها و فراز و فرودهاى زندگى به سلامت عبور کند.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

5. حق پذيرى

جوانان زودتر به حقايق دل مى بندند و در عمل نيز بى باک و جسورند و اگر چيزى را حق ببينند، در تثبيت آن مقاومت مى کنند. قرآن کريم، برخى از جوانان اصحاب کهف را چنين مى داند و مى فرمايد:

(نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْکَ نَبَأَهُمْ بِالْحَقِّ إِنَّهُمْ فِتْيَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدىً)

ما داستان آنان را به حق براى تو بازگو مى کنيم، آن ها جوانانى بودند که به پروردگارشان ايمان آوردند و ما بر هدايتشان افزوديم. و در جايى ديگر داستان جوانى (حضرت اسماعيل) را که حاضر شد در راه حق حتى جان خود را فدا کند يادآور مى شود و مى فرمايد:

(فَلَمّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قالَ يا بُنَيَّ إِنِّي أَرى فِي الْمَنامِ أَنِّي أَذْبَحُکَ فَانْظُرْ ما ذا تَرى قالَ يا أَبَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِنْ شاءَ اللّهُ مِنَ الصّابِرِينَ)

هنگامى که (حضرت ابراهيم(عليه السلام)) با او (حضرت اسماعيل(عليه السلام)) به مقام سعى رسيد، گفت: پسرم! من در خواب ديدم که تو را ذبح مى کنم، نظر تو چيست؟ گفت: هر چه دستور دارى اجرا کن; به خواست خدا مرا از صابران خواهى يافت. از آيات ياد شده برمى آيد که يک جوان مؤمن و شايسته بايد در مقابل حقايق سر تعظيم و تسليم فرود آورد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

6. شهامت و شجاعت

از ديگر ويژگى هاى يک جوان از نظر قرآن، داشتن شجاعت و شهامت است. اين دو از صفات کمال انسان است که بيشتر در جوانان نمود دارد.

از جمله ى اين جوانان مى توان حضرت داود و حضرت ابراهيم
(عليهما السلام)را نام برد.
حضرت ابراهيم(عليه السلام) با شهامت و شجاعت کامل در مقابل
بت پرستان ايستاد و بت ها را شکست.

خداوند متعال در اين باره مى فرمايد:

(قالُوا سَمِعْنا فَتًى يَذْکُرُهُمْ يُقالُ لَهُ إِبْراهِيمُ)

(گروهى) گفتند: شنيديم جوانى از (مخالفت با) بت ها سخن مى گفت
که او را ابراهيم مى گويند.
حضرت داود(عليه السلام) نيز با شجاعت و شهامت و تکيه بر ايمان
به خدا با ظالمى به نام جالود که بسيار قوى بود به مبارزه پرداخت
و او را شکست داد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

7. عفت و پاکدامنى

از ديگر ويژگى هاى يک جوان شايسته از نظر قرآن کريم عفت وپاکدامنى است.
قرآن کريم، در جايى درباره ى حيا و عفت دختران شعيب(عليه السلام) مى فرمايد:

(فَجاءَتْهُ إِحْداهُما تَمْشِي عَلَى اسْتِحْياء...)

ناگهان يکى از آن دو (زن) به سراغ او آمد،
در حالى که با نهايت حيا گام برمى داشت ...

در جايى ديگر حضرت يوسف(عليه السلام) را قهرمان
پاکى و عفت معرفى مى کند که با وجود مهيا بودن
تمام زمينه هاى انجام گناه، با عفت و پاکدامنى،
از وسوسه ى شيطان به خدا پناه برد و با سرافرازى
در آزمايش الهى پيروز شد.
بنابراين، يک جوان شايسته از نظر قرآن بايد
در برابر ناپاکى ها و هواهاى نفسانى عفيف و پاکدامن باشد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

8. پرهيز از افراط و تفريط

از ديگر ويژگى هاى جوانان شايسته پرهيز از افراط و تفريط و رعايت اعتدال است; چنان که حضرت لقمان به فرزند جوان خود توصيه مى کند:

(وَ اقْصِدْ فِي مَشْيِکَ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ ...)

(پسرم) در راه رفتن، اعتدال را رعايت کن، و از صداى خود بکاه ..
از آيه ى ياد شده برمى آيد که يک جوان شايسته بايد در تمام امور
اعتدال را رعايت کند.

حضرت امام موسى کاظم(عليه السلام) مى فرمايند:
خير الامور اوسطها
بهترين کارها معتدل ترين و ميانه ترين آن هاست.

جوانان در اين مقطع از سن بايد احساسات و شور جوانى را
در خويش کنترل و هدايت کنند و از افراط و تفريط در امور بپرهيزند.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

9. خوش اخلاقى و تواضع در برابر مردم

حضرت لقمان به فرزند جوانش سفارش مى کند:

(وَ لا تُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنّاسِ وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً
إِنَّ اللّهَ لا يُحِبُّ کُلَّ مُخْتال فَخُور)

(پسرم) با بى اعتنايى از مردم روى مگردان،
و مغرورانه بر زمين راه مرو که خداوند
هيچ متکبر مغرورى را دوست ندارد.