ليلة المبيت چه شبي ست ؟ {شرح آيه ليلة المبيت }

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یشْری نَفْسَهُ ابْتِغآءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَؤوُفٌ بِالْعِبادِ.

و از میان مردم، كسانی هستند كه جانشان را به خاطر خشنودی خدا عرضه می كنند و خداوند نسبت به اینگونه بندگان بسیار مهربان است.

(بقره / 207)

كافران قریش پس از ناامیدی از تغییررویه پیامبردردعوت به اسلام، سرانجام تصمیم گرفتند آن حضرت را به قتل برسانند. نقشه آنها این بود كه گروهی از مردان قبایل مختلف قریش به خانه پیامبر یورش برند و آن حضرت را در بستر خواب غافلگیر كرده و با ضربات نیزه و شمشیر تكّه تكّه اش كنند.

حضرت جبرئیل فرشته وحی، پیامبر را از تصمیم ناجوانمردانه و وحشیانه كافران آگاه كرد و از سوی خداوند دستور آورد كه همان شب از مكه خارج شود و برای فریب كافران، علی علیه السلام را در بستر خود بخواباند.

پیامبر، موضوع را با علی علیه السلام در میان گذاشت و از او خواست كه در بستر بخوابد، تا كافران از آن حضرت غافل بمانند و او بتواند با استفاده از فرصت در محل مناسبی، دور از دسترس كافران مخفی شود و سپس به یثرب برود.

علی علیه السلام با كمال خرسندی پذیرفت كه جانش را سپر بلا سازد تا آسیبی به رسول خدا صلی الله علیه وآله نرسد.

-علی آن شب را در بستر خوابید و همانطور كه پیامبر فرموده بود، كافران پنداشتند، این پیامبر است كه خوابیده است. امّا نخواستند در تاریكی شب به خانه هجوم آورند، چون ممكن بود به اشتباه افراد دیگری را در تاریكی بكشند. برای همین تا سپیده دم خانه را زیر نظر گرفتند.

هنگامی كه هوا كمی روشن شد، به خانه حمله بردند و با شمشیرهای آخته بر بستر یورش آوردند، در حالی كه یقین داشتند پیامبر كشته خواهد شد. امّا همین كه به بستر نزدیك شدند با كمال حیرت و حسرت دیدند این علی است كه در بستر پیامبر آرمیده است!

به پاس این جانبازی و فداكاری، خداوند ایه ای نازل فرمود و در آن از این حادثه شورانگیز یاد كرد تا این ماجرا جاودانه بماند. آن شب در تاریخ به لَیلَةُ الْمَبیت معروف شده است، یعنی شبی كه حضرت علی در بستر پیامبر خوابید. این حماسه مقدس را فخر رازی در تفسیر خود(4) چنین نقل كرده است:

نَزَِلَتْ فی علی بن ابیطالب. باتَ عَلی فِراشِ رَسولِ اللّهِ لَیلَةَ خُروجِهِ اِلَی الْغار، و یروی أَنَّهُ لَمّا نامَ عَلی فِراشِهِ قامَ جبرئیلُ عِنْدَ رَأْسِهِ و میكائیلُ عِندَ رِجْلَیهِ وَ جبریلُ ینادی: بَخٍّ بَخٍّ مِنْ مِثْلِكَ یابْنَ اَبی طالب یباهِی اللّهُ بِكَ الْمَلائِكَةَ.

این ایه در شأن علی بن ابیطالب نازل شده است. همان شبی كه پیامبر به غار ثور رفت و وی در بستر خوابید. حضرت جبرئیل بالای سر او و حضرت مكائیل پایین پاهای او ایستاده بودند. در آن حال جبرئیل ندا در می داد:

آفرین بر تو ای پسر ابو طالب، اینك خداوند به فرشتگان آسمان - به خاطر عظمت این فداكاری تو- مباهات می كند.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

ليلة المبيت به عقيده اهل تسنن

شب اول ماه ربيع الاول به نام «لیلة المبیت» مزیّن است، در این شب یک حادثه مهمّ تاریخى واقع شد و آن این که در سال سیزدهم بعثت، رسول خدا(صلى الله علیه وآله) از مکّه به قصدهجرت به سوى مدینه، از شهر خارج شد و در «غار ثور» پنهان گردید و امیر مؤمنان على(علیه السلام) براى اغفال دشمنان و نجات جان پيامبر، فداکارانه در بستر رسول خدا(صلى الله علیه وآله) خوابيد

مفسر معروف اهل تسنن ثعلبي مي گويد: هنگامي كه پيغمبر اسلام تصميم گرفت مهاجرت كند، براي اداي دين هاي خود و تحويل دادن امانت هايي كه نزد او بود علي عليه السلام را به جاي خويش قرار داد و شب هنگام كه مي خواست به سوي غار ثور برود و مشركان اطراف خانه را براي حمله به او محاصره كرده بودند،

از علي عليه السلام خواست تا در بستر او بخوابد و پارچه ي سبز رنگي (برد حضرمي ) كه مخصوص خود پيامبر صلي الله و عليه و آله بود روي خويش بكشد، در اين هنگام خداوند به جبرئيل و ميكائيل وحي فرستاد كه من بين شما برادري ايجاد كردم و عمر يكي از شما را طولاني تر قرار دادم،كدام يك از شما حاضر است ايثار به نفس كند و زندگي ديگري را بر خود مقدم دارد؟

هيچكدام حاضر نشدند، به آنها وحي شد اكنون علي عليه السلام در بستر پيامبر من خوابيده و آماده شده جان خويش را فداي او سازد، به زمين برويد و حافظ و نگهبان او باشيد

هنگامي كه جبرئيل بالا سر و ميكائيل پايين پاي علي عليه السلام نشسته بودند جبرئيل مي گفت: به به!! آفرين به تو اي علي خداوند به واسطه ي تو بر فرشتگان مباهات مي كند. در اين هنگام آيه ي فوق نازل گرديد و به همين دليل آن شب تاريخي به نام ليلة المبيت ناميده شده است

ابو جعفر اسكافي مي گويد: همان طور كه ابن ابي الحديد در شرح نهج البلاغه ج3 ص270 ذكر كرده است ،جريان خوابيدن علي عليه السلام در بستر پيغمبر به تواتر ثابت شده است و غير از كساني كه مسلمان نيستند و افراد سبك مغز آن را انكار نمي كنند

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

وقایع لیله المبیت به نقل از کتاب ارشاد

و از جمله فضائل آن حضرت عليه السّلام اينست: كه هنگامى كه پيغمبر (ص) بواسطه انجمنى كه از قريش براى كشتن آن حضرت فراهم شد (و از هر قبيله كه در مكه بود يكتن را براى انجام اين كار برگزيدندكه همگان بطور دسته جمعى خونش را بريزند) مأمور شد از مكه بمدينه هجرت كند و نمى‏توانست در برابر آنها آشكارا از مكه بيرون رود، و خواست در پنهانى و بى‏خبرى آنان خارج گردد، تا از شر آنها آسوده ماند (تنها) بأمير المؤمنين گزارش كار خود را داد (و جز او كسى را آگاه نكرد) و او را وادار بدفاع از خويشتن كرد، باين گونه كه (دستور داد) در بستر او بخوابد، بدانسان كه ندانند در بستر خوابيده و گمان كنند خود پيغمبر (ص) است و مانند هر شب در جاى خود آرميده، پس أمير المؤمنين عليه السّلام در آن شب جان خود را براى خداى تعالى در كف نهاد، و آن را در راه پيروى او بفروخت، و در راه پيامبر گراميش از جان گذشت، و اين بخاطر آن بود كه آن حضرت بدين وسيله از شر دشمنان رهائى يابد، و وجود شريفش از نقشه شوم كافران سالم بماند، و بهدف اساسى كه دعوت مردمان بخدا، و بر پا داشتن دين و آشكار ساختن آئين بود برسد.

پس على عليه السّلام بجاى رسول خدا (ص) در بستر خوابيد، و براى اينكه او را نشناسند با جامه خود را پيچد، (بدانسان كه اگر كسى او را ميديد گمان نميكرد جز پيغمبر (ص) باشد) پس (از انجام آنچه گفته شد) آنها كه براى كشتن رسول خدا (ص) انجمن كرده بودند و همگى مسلح بودند سر رسيدند، و گرداگرد على عليه السّلام پره زدند (و حلقه‏وار او را احاطه كردند) و چشم براه سپيده دم دقيقه شمارى ميكردند تا هوا روشن شود، و آشكارا او را بكشند، تا خونش هدر رود و پايمال گردد زيرا چون بنى هاشم كشندگان او را بنگرند، و از هر قبيله و فاميلى كه در مكه بودند يكتن را در ميان كشندگان ببينند و همه را شريك در ريختن خون او بدانند، نتوانند كشندگان را بدان جرم بكشند، چون بخاطر كشته شدن يكتن نتوانند با همه قبائل بستيزه و نبرد درآيند، و (با اين نقشه زيركانه‏اى كه كشيده بودند)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

نتیجه فداکاری حضرت علی علیه السلام

تنها فداكارى على عليه السّلام بود كه سبب رهائى يافتن (ص) از دست آنان گرديد، و جلوگير از ريخته شدن خون آن حضرت شد، و در نتيجه توانست دستور پروردگار خويشتن را انجام دهد، (و مردم را بخداى يگانه راهنمائى كند) و اگر امير المؤمنين عليه السّلام نبود و آن فداكارى را نميكرد، كار تبليغ (و رساندن احكام) رسول خدا (ص) بپايان نميرسيد، و عمرش كفاف انجام آن را نميداد و دشمنان و رشگ بران آن حضرت بر او چيره و پيروز ميشدند، (از اين رو على عليه السّلام در بستر خوابيد، و آنها نيز بى ‏آنكه از جريان آگاه باشند و گمان ببرند كه او على عليه السّلام است، در اطراف او چشم براه سپيده و روشنى هوا بودند) چون صبح شد و ناگهان بسوى او يورش بردند، على عليه السّلام برخاسته بآنها حمله‏ور شد، آنها كه (باور نداشتند آن مرد خفته على باشد، همين كه) او را ديدند پراكنده شده و بازگشتند، و انديشه شومشان در باره رسول خدا (ص) نقش بر آب شد، و رشته تدبيرشان يكسره از هم گسيخت و آرزوهائى كه بدنبال اين كار در سر پرورانده بودند جملگى بر باد رفت .

با آن پيش بينى كه پيغمبر اكرم (ص) فرمود: و آن فداكارى كه على عليه السّلام كرد نظم و ترتيب ايمان بر جاى ماند، و بينى شيطان بخاك ماليده شد، و دشمنان دين و آئين سرافكنده گشتند، و اين براى أمير المؤمنين صلوات اللَّه عليه منقبتى است بى‏نظير، و كسى در اين باره همباز و در اين فضيلت انباز او نگشت، و مانند او در اين راه كسى از جان نگذشت.
و خداى سبحان در باره اين جريان، و از خود گذشتگى امير مؤمنان، اين آيه از قرآن را فرو فرستاد: «و از مردم كسى است كه ميفروشد جان خود را در پى خوشنودى خدا، و خدا است مهربان ببندگان» (سوره بقره آيه 207).

ارشاد-ترجمه رسولى محلاتى ج‏1 43
[فصل (9) داستان ليلة المبيت‏]

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

فرمانروای کون و مکان مرتضی على است
شاهنشه زمین و زمان مرتضی على است

صاحب‌دلی که در عوض جان مصطفی(ص)
در خوابگه گذشت ز جان مرتضی على است

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

چون به سوی غار می‌شد مصطفی(ص)
خفت آن شب بر فراشش مرتضی(ع)


کرد جان خویش را حیدر نثار
تا بماند جان آن صدر کبار

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

پیمان برادری از جانب حق تعالی

درصفحه 62 كتاب حق اليقين آمده است :حقت عالي وحي كرد بسوي جبرئيل و ميكائيل كه من ميان شما برادري قرار داده ام و عمر يكي از شما را دراز تر از ديگري گردانيده ام كداميك از شما ديگري را بر خود اختيار مي كنيد به طول زندگاني پس هيچيك دست از طول زندگاني خود بر نداشتند و اختيار طول حيات ديگري بر خود نكردند.

حق تعالي وحي كرد به ايشان كه چرا شما مثل علي بن ابي طالب نبوديد كه من او و محمد را برادر كردم و بر فراش او خوابيد وجان خود را فداي او گردانيد و زندگاني محمد را بر زندگاني خود اختيار كرد اكنون برويد بسوي زمين واو را از شر دشمنان محافظت نمائيد پس هر دو به زمين آمدند. و جبرئيل ندا كرد كه به به كيست مثل تو اي پسر ابو طالب خدا به تو مباهات مي كند .

از خدا آمده اي آيت رحمت بر خلق
وان كدام آيت لطف است كه در شان تو نيست

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یشْری نَفْسَهُ ابْتِغآءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَؤوُفٌ بِالْعِبادِ.

و از میان مردم، كسانی هستند كه جانشان را به خاطر خشنودی خدا عرضه می كنند
و خداوند نسبت به اینگونه بندگان بسیار مهربان است.

سوره مبارکه بقره - آیه 207

[نرگس منتظر]

ماجرای لیله المبیت

هجرت پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ از مكّه به مدینه
یكی از داستان‎های مهم زندگی پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ ماجرای عظیم هجرت او و یارانش از مكّه به مدینه است، چنان كه قرآن در سوره انفال آیه 30، و سوره بقره آیه 207 به این مطلب اشاره كرده است، كه خلاصه‎اش چنین است:
هنگامی كه مسلمانان در مكّه در فشار و آزار شدید مشركان قرار گرفتند، پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ، مسلمانان را به هجرت به مدینه دستور داد، مشركان احساس خطر شدید كردند و با خود گفتند:
هجرت مسلمانان به مدینه موجب تشكّل آنها در مدینه شده، و در آینده نزدیك، كار را بر ما سخت خواهد كرد. سران آنها در «دار النَّدوَه» مجلس شورای خود اجتماع كردند، و هر كدام در مورد جلوگیری از اسلام و دعوت پیامبر، پیشنهادی نمودند، چنان كه در آیه 30 سوره انفال به این توطئه، اشاره شده است.

سرانجام پیشنهاد ابوجهل تصویب شد، پیشنهاد او این بود كه:
«از هر قبیله‎ای، یك جوان شجاع به عنوان نماینده انتخاب شود، و همه آن نمایندگان در یك شب، خانه پیامبر را محاصره كنند، و به سوی او حمله كرده و او را در رختخوابش بكشند.»

آن شب فرا رسید، جبرئیل ماجرای توطئه كودتاچیان را به پیامبر خبر داد.
پیامبر ماجرا را به علی ـ علیه السلام ـ خبر داد، و به او فرمود: «امشب در رختخواب من بخواب، تا كافران گمان كنند كه من در رختخواب خود خوابیده‎ام، به انتظار من در بیرون خانه بمانند و من پنهانی از خانه خارج شوم.»

با این كه خوابیدن در رختخواب پیامبر و افكندن روپوش سبز پیامبر بر روی خود، صد در صد خطرناك بود، حضرت علی با جان و دل، این پیشنهاد را پذیرفت، و در رختخواب آن حضرت خوابید. آن شب نمایندگان مشركان، با شمشیرهای برهنه، خانه پیامبر را محاصره كردند، پیامبر شبانه، بی‎آنكه مشركان متوجه شوند، در تاریكی شب از خانه بیرون آمد و به سوی غار ثور كه در هفت كیلومتری جنوب مكّه قرار گرفته، رفت و در آن جا مخفی شد، در این هنگام ابوبكر نیز همراه پیامبر بود.
سپس پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ از غار ثور به سوی مدینه هجرت نمود، آن حضرت در روز پنجشنبه اول ربیع الاول سال 13 بعثت از مكّه خارج شد و در روز 12 همین ماه به مدینه وارد گردید.[1]

مباهات خدا به فرشتگان در مورد خوابیدن علی ـ علیه السلام
جبرئیل و میكائیل از سوی خداوند، كنار رختخواب حضرت علی ـ علیه السلام ـ آمدند، جبرئیل به آن حضرت گفت:
«به به! كیست مثل تو ای فرزند ابوطالب، كه فرشتگان به وجود تو (و فداكاری تو) مباهات می‎كنند.» آن گاه این آیه را از طرف خداوند، در شأن علی ـ علیه السلام ـ، به پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ نازل كرد:
«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ؛
بعضی از مردم (فداكار و باایمان، هم چون علی ـ علیه السلام ـ به هنگام خفتن در جایگاه پیامبر) جان خود را در برابر خشنودی خدا می‎فروشند و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است.»[2]


[1]. اقتباس از سیره ابن هشام، ج 2، ص 126 به بعد؛ ناسخ التواریخ هجرت، ج 1، ص 14.
[2]. تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 23 و 29. (بقره، 207).

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

آن شهنشاهی که بحر لافتی را گوهر است
شحنه دشت نجف، شاه ولایت حیدر است

در شب جان باختن ، بر جای احمد تکیه زد
زانکه جای مصطفی(ص) هم مرتضی(ع) را در خور است