▐♣*♣*♣ ▐اعتکاف حضوردرمکتب عشق و شور و شيدايي ▐♣*♣*♣▐

[شكوه انتظار]

زمان اعتكاف
اعتكاف از نظر زمان محدود به وقت ‏خاص نیست؛ تنها از آن رو كه لازمه اعتكاف، روزه گرفتن است، باید در زمانى اعتكاف شود كه شرعا بتوان روزه گرفت. پس هر گاه روزه گرفتن صحیح باشد، اعتكاف نیز صحیح است، ولى بهترین زمان براى اعتكاف دهه آخر ماه مبارك رمضان، و ایام البیض ماه رجب است. اعتكاف در دهه آخر ماه رمضان، با آماده سازى انسان براى درك لیلة القدر و بهره بردارى از فیض این شب گرانقدر، بى‏ارتباط نیست. در كشور ما اكنون اعتكاف در سه روز از ماه رجب بیش از اعتكاف در دهه پایانى ماه رمضان رواج دارد؛ و این سه روز از چند نظر حائز اهمیت است:
اول آن كه ماه رجب، ماه حرام است و از روایات استفاده مى‏شود كه اعتكاف در ماه‏هاى حرام، نسبت‏ به دیگر ماهها از فضیلت ‏بیشترى برخوردار است.
ثانیا: روزه در ماه رجب داراى فضیلتى خاص است، زیرا ماه رجب ماه بزرگى است كه مردم حتى در جاهلیت نیز حرمت آن را پاس مى‏داشتند. اسلام نیز بر احترام و منزلت آن افزود. (12) ظاهرا چنین رفتار و باورى نسبت‏ به ماه رجب از دیگر ادیان الهى در میان مردم به جاى مانده بود.
مالك بن انس ( پیشواى مذهب مالكى) گفته است: سوگند به خدا، چشمانم تاكنون كسى را كه از نظر وارستگى، فضیلت و عبادت و پرهیزگارى برتر از امام صادق (ع) باشد، ندیده است. من به حضور ایشان مى‏آمدم و او مرا مورد توجه قرار مى‏داد و احترام مى‏نمود. روزى به ایشان عرض كردم: اى فرزند رسول خدا! پاداش كسى كه یك روز از ماه رجب را با ایمان و اخلاص روزه بگیرد، چیست؟ امام صادق (ع) فرمود: پدرم از پدرش و او از جدش و ایشان از رسول خدا (ص) برایم روایت كرد كه هر كس یك روز از ماه رجب را از سر ایمان و اخلاص روزه بگیرد، گناهانش آمرزیده مى‏شود. (13)
بر پایه حدیثى دیگر از پیامبر (ص) هر كس سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند میان او و آتش جهنم به اندازه هفتاد سال راه فاصله مى‏اندازد. پروردگار مهربان به كسى كه سه روز از ماه رجب را روزه گرفته، خطاب مى‏كند كه حق تو بر من واجب شد و دوستى و ولایتم برایت ‏حتمى شد. اى فرشتگان! در حضور شما شهادت مى‏دهم كه گناهان بنده‏ام را آمرزیده‏ام. (14)
علاوه بر روایاتى كه به طور عام نسبت ‏به فضیلت روزه ماه رجب تاكید مى‏نماید، درباره روزه گرفتن در روزهاى 13، 14 و 15 و انجام عمل «ام داود» نیز تاكید شده است.

[شكوه انتظار]

مكان اعتكاف
اعتكاف از نظر مكان محدودیت ‏خاص دارد. نظریه معروف آن است كه اعتكاف تنها در یكى از مساجد چهارگانه ( مسجدالحرام، مسجدالنبى، مسجد كوفه و مسجد بصره ) جایز است. امام رضا (ع) فرموده‏اند: «اعتكاف لیلة فى مسجد الرسول و عند قبره یعدل حجة و عمرة (15)؛ یك شب اعتكاف در مسجد پیامبر و نزد قبر او معادل یك حج و یك عمره است.»
ولى گروهى از فقها اعتكاف در مسجد جامع هر شهر و منطقه را نیز روا دانسته‏اند. (16)
البته در مورد مسجد جامع نیز برخى برآنند كه باید به قصد رجاء و به امید این كه شاید مطلوب درگاه الهى باشد، اعتكاف نمود. (17) اعتكاف در سایر مساجد مانند مسجد محله و بازار تنها به نظر شمار اندكى از فقیهان شیعه جایز است. (18) مقصود از مسجد جامع در هر شهر و منطقه، مسجدى است كه معمولا مردم بیشترى در آن جا گرد مى‏آیند (19)؛ به عبارت دیگر، مسجدى كه اغلب اوقات بیشتر از سایر مساجد جمعیت داشته باشد. (20)

شیخ لطف الله میسى اصفهانى در كتاب «رساله اعتكافیه‏» به نقل احادیثى در باب اعتكاف پرداخته و ضمن بیان احادیث، شواهدى را در جواز اقامه اعتكاف در مسجد جامع، نصب قبه و نیز احیاى دهه آخر ماه رمضان ذكر مى‏كند.
روشن است كه در محل اعتكاف اختلافى در میان فقهاى شیعه وجود دارد. این اختلاف ناشى از این روایت است كه اعتكاف در مسجدى جایز است كه امام عدل، جماعتى در آن برگزار كرده باشد. برخى از فقها صرفا همین چند مسجد ( كوفه، بصره، مدینه و مكه) را براى اعتكاف جایز شمرده‏اند و برخى دیگر مساجد دیگر را نیز براى اعتكاف مجاز شمرده‏اند.
از این دسته دوم، گروهى تنها مساجد جامع را معین كرده اند و برخى همه مساجد جماعات را. شیخ لطف الله بر این باور بوده كه در تمامى مساجد جامع و حتى جماعت اعتكاف جایز است، ولى درباره روایتى كه «امام عدل‏» را مطرح كرده چنین اظهار مى‏كند كه مقصود از امام عدل، اعم از امام معصوم و غیر معصوم است. شیخ تاكید دارد كه اصولا سؤال درباره مساجد بغداد بوده و روشن است كه وجه عدل نمى‏توانسته ارتباطى با امام معصوم براى اقامه نماز در آن مساجد داشته باشد.
وى با اشاره به آراء برخى از فقهاى متقدم در این كه تنها در مساجد اربعه اعتكاف رواست، اسامى جمعى از علماى عصر خود را كه اغلب علماى جبل عامل هستند، ذكر كرده و رأى آنان را چنین دانسته كه در هر مسجد جامعى اعتكاف جایز است. از جمله آنان مرحوم شیخ بهایى است كه در هنگام تالیف این رساله در قید حیات بوده است و نیز شیخ على بن عبدالعالى میسى، جد نویسنده، و نیز شهید ثانى و بسیارى دیگر. (21)
در این جا ممكن است این پرسش مطرح شود كه با توجه به آثار سازنده اعتكاف آیا بهتر نیست اعتكاف در هر مسجدى را جایز بدانیم تا همگان به آسانى بتوانند از این عبادت بهره‏مند شوند؟
در پاسخ باید گفت: عبادت‏هاى دینى كاملا توقیفى هستند؛ بدین معنا كه شرایط و احكام آن را باید از متون اسلامى و دستورهاى شرعى اخذ كرد. هرگاه از ادله معتبر استفاده شود كه محل اعتكاف، مسجد جامع است، نمى‏توان از روى ذوق و سلیقه شخصى در شرط عبادت تصرف نمود و دامنه آن را توسعه داد.
اساسا برخى عبادت‏ها از نظر مكان، داراى محدودیت ‏خاصى هستند.
مثلا مراسم و اعمال حج‏ باید در مكان‏هاى معینى انجام شود؛ از این رو انجام دادن اعمال حج در غیر از محل‏هاى مقرر بى‏ معناست.
در مورد اعتكاف نیز هرگاه با ادله معتبر ثابت‏ شود كه جایگاه آن مسجد جامع است، مى‏فهمیم كه شارع مقدس این عبادت را تنها در این ظرف مكانى معین از ما خواسته است. البته در تشریع این حكم حتما مصالحى مورد نظر بوده است كه شاید عقل ما نتواند به طور یقین بدان دست‏ یابد. شاید اسلام با منحصر نمودن اعتكاف در مسجد جامع بخواهد نوعى كنترل بر كمیت و كیفیت آن وجود داشته باشد و در كنار این عبادت، ارزش‏هاى دیگرى مانند وحدت و همراهى و همدلى نیز مطرح شود. (22)
انسان معتكفى كه به آداب اعتكاف پایبند است در هر موردى از نماز خواندن، دعا كردن، اندیشیدن، شب زنده دارى و گریستن، به گنجینه هایى از رحمت‏ خاص خدا دست مى‏یابد كه گرانبهاترین سرمایه زندگانى و بهترین زاد و توشه آخرت او خواهد بود.
هم چنین گاهى خداوند به خاطر تأدیب انسان‏ها یا به خاطر عقوبت آنان نسبت ‏به ستمكارى‏ها و معاصى روز افزون شان، اراده نزول عذاب مى‏كند و بلایى چون خشكسالى یا زلزله یا بیمارى عمومى و مانند آن را تقدیر مى‏نماید، ولى عمل صالح گروهى از آنان باعث دفع بلا می گردد و به گونه‏اى كه خود نیز متوجه نیستند از تحقق عذاب و عقاب الهى جلوگیرى مى‏كنند: «... و ما كان الله معذبهم و هم یستغفرون(انفال/ ‏33)؛ و خداوند آنان را عذاب نمى‏كند تا زمانى كه استغفار مى‏كنند.»
اعتكاف خالصانه جمع كثیرى از مردم جامعه ما، مى‏تواند چنین نقشى را در اجتماع اسلامى داشته باشد؛ یعنى زمانى كه قدرناشناسى مردم نسبت‏ به نعمت‏هاى الهى اوج مى‏گیرد و غفلت از خدا به شكل‏هاى گوناگون در بین مردم رواج مى‏یابد و پول‏ پرستى و شهوترانى، بخش عظیمى از جامعه را از عبادت خدا دور و به حقوق دیگران بى ‏توجه مى‏سازد، خطر نزول بلا نزدیك مى‏شود؛ اما گریه‏ها و تضرع‏ها و نمازها و روزه‏هاى معتكفین، رحمت‏ خدا را بر مى‏انگیزاند و به آبروى آنان، عاصیان نیز در امان مى‏مانند.

[شكوه انتظار]

مقابله با تهاجم فرهنگ بیگانه
در فرهنگ اسلامى روى آوردن به اعتكاف، علاوه بر بهره بردارى از فیض معنوى آن، جهاد مقدس نیز هست؛ زیرا این مراسم عبادى - معنوى، نقش بسیار مهمى در رویارویى با نفوذ فرهنگ بیگانه ایفا مى‏كند.
جوانى كه در مراسم اعتكاف، طعم شیرین ایمان و انس با خداوند را مى‏چشد، لذت‏هاى مادى و شهوانى در دیدگانش، حقیر و بى‏ارزش مى‏شود و به آسانى در گرداب فساد و باورهاى ضد دینى گرفتار نمى‏شود.
از سوى دیگر، چنین مراسمى خود پیامى عملى و درسى عبرت‏آمیز براى مردم است. حضور جمعى از مؤمنان در مسجد براى عبادت، در حقیقت نوعى دعوت به خدا پرستى و دین مدارى است و آثار سازنده‏اى بر جامعه خواهد داشت، از همین رو، در رویارویى با تهاجم فرهنگى دشمن نباید نقش مؤثر سنت هایى كه در باور عمومى مردم ریشه‏هاى عمیق دارند، نادیده گرفته شود. بى‏تردید مساجد، حسینیه‏ها، تكایا، هیئت‏هاى مذهبى، زیارت و اعتكاف، نقش مهمى در تربیت جامعه و گسترش فرهنگ دینى ایفا كرده و مى‏كنند. این مقوله‏ها با آثار مثبت جانبى كه دارند، اهرم‏هاى توانمندى در مقابله با فرهنگ بیگانه‏اند.
در دوران ما تهاجم دشمن ابعادى گسترده یافته، ولى این حركت استعمارى، دست كم ریشه‏اى چند صد ساله دارد و همین پدیده‏هاى سنتى هم چون اعتكاف، مردم ما را در طول سال‏هاى متمادى در برابر نفوذ فرهنگ بیگانه مصونیت ‏بخشیده است؛ (23) اما اهمیت آن و نقش به سزایى كه در تصفیه و تزكیه انسان دارد براى بسیارى از مسلمانان ناشناخته مانده است.
از این رو جا دارد مبلغان اسلامى بیش از پیش بر نقش مهم آن تاكید ورزند تا این سنت دیرینه محمدى آن گونه كه شایسته است، جایگاه خود را در جامعه اسلامى حفظ كند.
در عصر ما كه زندگى ماشینى و پیچیدگى‏هاى آن، دیده‏گان انسان را به خود خیره كرده، روابط اجتماعى گسترده شده و خلاصه دامنه سرگرمى انسان به جلوه‏ها و مظاهر مادى توسعه یافته است، تاكید بر نقش سازنده اعتكاف، ضرورتى دو چندان مى‏یابد؛ زیرا اعتكاف انس با معشوق است كه زمینه را براى گسستن فرد از سرگرمى‏هاى پوچ فراهم مى‏آورد؛ انسان را با خداوند پیوند مى‏دهد و از آفت ‏خدا فراموشى و از خود بیگانگى نگه مى‏دارد.


پى‏نوشت‏ها:

1. عطار نیشابورى، تذكرة الاولیاء، ص‏785.

2. علامه مجلسى، بحارالانوار، ج‏14، ص‏141.
3. تفسیر نمونه، ج‏13، ص‏33.
4. علامه طباطبائى، المیزان، ج‏14، ص‏34.
5. سید مرتضى، المسائل الناصریات، ص‏119.
6. علامه حلى، تذكرة الفقهاء، ج‏6، كتاب اعتكاف، ص‏239.
7. حرعاملى، وسائل الشیعه؛ ج‏7، ص‏116.
8. المیزان، ج‏19، ص‏173.
9. حرعاملى، وسائل الشیعه، ج‏7، ص‏397، روایت‏1.
10. همان، روایت 2.
11. شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، كتاب الاعتكاف، ص ‏188.
12. شیخ صدوق، فضائل الاشهرالثلاثة، ص‏24، روایت‏12.
13. همان، ص‏38، روایت‏16.
14. همان، ص‏25، بخشى از روایت‏12.
15. بحارالانوار، ج ‏98، ص‏151.
16. سید محمد كاظم طباطبائى، العروة الوثقى، كتاب الاعتكاف، ص‏399.
17. امام خمینى (ره)، تحریرالوسیله، ج‏1، ص‏305.
18. شیخ محمد حسن نجفى، جواهرالكلام، ج‏17، ص‏170.
19. همان، ص‏171.
20. آیة الله گلپایگانى، مجمع المسائل، ج‏1، ص‏154.
21. فصلنامه فرهنگ اصفهان، شماره 1، پائیز 1374، ص‏38. رحیم نوبهار، اعتكاف؛ سنت محمدى، صص‏78 و 88 .
22. بحارالانوار، ج‏33، ص‏542 . 23. اعتكاف، سنتى محمدى، صص‏50 و 51 .

[شكوه انتظار]

ستایش پروردگار
خدایا «آن کس که در توصیف پدیده‏ای با شکل و اندازه مشخص درمانده باشد، از وصف پروردگارش ناتوان‏تر و از شناخت خدا دورتر است». پس چه خوب که «تو مرا بر خود راهنمایی کردی و به سوی خود فراخواندی و اگر تو نبودی، هرگز نمی‏دانستم که پروردگارم کیست». بار خدایا! اگر همه عمر سپاس تو را بگویم، هرگز نمی‏توانم حتی ذره‏ای از حق همین یک موهبت تو را ادا کنم، چه رسد به نعمت‏های تمام ناشدنی که همواره به من احسان می‏کنی. خدایا! تو را سپاس می‏گویم به خاطر راه‏هایی که فرارویم روشن ساختی؛ راه‏هایی که مرا به تو می‏رساند. پروردگارا! چگونه و با کدام زبان بستایمت، که به من قدرت انتخاب و بینشی دادی، تا بتوانم بین همه کس، هم صحبتیِ تو را برگزینم و از میان مکان‏های گوناگون، در سرای تو مسکن گزینم و بین همه کارها، به اعتکاف، کاری که تو فرمانم دادی، بپردازم.

[شكوه انتظار]

بهار عبادت
روایات بسیاری در فضیلت و شرافت ماه‏های رجب، شعبان و ماه مبارک رمضان آمده است؛ چنان‏که آنها را «فصل عبادت» می‏نامند. در این ماه‏های بزرگ، نماز، روزه، ذکر، دعا، استغفار و دیگر عبادت‏ها، بیش از ماه‏های دیگر سفارش شده است. از همین رو، مسلمانان در این ماه‏ها، زمان بیشتری را به عبادت اختصاص می‏دهند و به برکت آن، لطافتی در روح مردم پدید می‏آید؛ حالتی که آنها را از انجام دادن رفتارهای ناپسند باز می‏دارد. آمار نیز هر ساله نشان می‏دهد در جوامع اسلامی، ناهنجاری‏های اجتماعی در این ماه‏های شریف و بافضیلت کمتر می‏شود و نیکوکاری به اوج می‏رسد.
روزه ماه رجب
در بین عبادات، روزه موقعیتی ویژه دارد؛ چنانکه سپر آتش نامیده می‏شود و خداوند آن را به خود اختصاص داده و وعده پاداشی تصور ناشدنی برای آن داده است. در بین روزه‏های مستحبی، بر روزه ماه رجب تأکید شده و در خود ماه رجب نیز، روزه روزهای اعتکاف، یعنی روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم این ماه بیشتر سفارش شده است. پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید: «ماه رجب، ماه بزرگ خداست و ماهی در حرمت و فضیلت به آن نمی‏رسد. رجب ماه خداست. کسی که یک روز از ماه رجب را روزه بدارد، مستوجب خشنودی بزرگ خدا می‏شود و غضب الهی از او دور و دری از درهای جهنم بر روی او بسته می‏گردد». نیز از آن حضرت است که: «هر کس سه روز از وسط ماه رجب را روزه بدارد و در شب‏هایش به نماز شب قیام کند، جز با توبه نصوح از دنیا رحلت نمی‏کند».

[شكوه انتظار]

اعتکاف در ماه رجب
یکی از اعمال مستحب در ماه رجب، اعتکاف است. مسلمانان روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه رجب، در مساجد جامع گرد هم می‏آیند و برای نزدیکی به خدا، به مدت سه روز با رعایت آداب و احکام خاص، به عبادت می‏پردازند. اعتکاف، تجلی خداپرستی است و همه جلوه‏های عبادت، مانند نماز، روزه، شب زنده‏داری، تلاوت قرآن، نماز شب، ذکر، دعا و مناجات در آن خلاصه شده است. اعتکاف، نوعی سیر و سلوک و سیاحتی عرفانی است که از گذر آن، زمینه رشد معنوی و کمالات اخلاقی در انسان فراهم می‏شود.
فرصت ارزشمند اعتکاف
حضرت علی علیه‏السلام درباره فرصت‏ها در عبارتی پرمعنا فرمودند: «سستی پس از به دست آوردن فرصت، از بی‏خردی است». خداوند حکیم بنابه اقتضای حال انسان، فرصت ویژه اعتکاف را در اختیار او قرار داده است تا آدمی از عذاب جهنم برهد و به بهشت راه یابد. در این میان، برخی از مردم با دوراندیشی، زیرکانه این وقت باارزش را گرامی می‏دارند و از این فرصت پر ارزش، استفاده فراوان می‏کنند. آنها حتی اگر نتوانند در مساجد حضور یابند، هر جا باشند، این روزها و ساعت‏های مهم را از دست نمی‏دهند و عزیز می‏شمارند.
حقیقت اعتکاف
اعتکاف، نوعی ریاضت و محدود ساختن خود است. تمرین رها کردنِ دنیا، بریدن از خود، خانواده و خویشان و دل‏کندن از علاقه‏های قلبی و لذت‏های نفسانی است. اعتکاف، گریزی از غفلت‏زدگی و خمودگی، به هوشیاری، نشاط، تحرک و امید است. اعتکاف، گریختن از اندوهِ گناه و اضطرابِ نافرمانی و فرار از آتش جهنم و رنج دوزخ است. اعتکاف، پناه بردن به حریم امن الهی و سرزمین عفو و رحمت و مهر است؛ آنجا که خداوند بنده‏نواز، آغوش گشوده تا گمشده خویش را در آغوش گیرد و این مهمان بیمناک و خسته را، در کنار خود به آرامش و امنیت برساند و برای طاعت و عبادت و استقامت در ادامه زندگی، جانی تازه بخشد.

[شكوه انتظار]

راز اعتکاف
انسان‏ها در طول زندگی، گاه به تنهایی و زمانی به حضور در اجتماع نیاز دارند تا هر یک، توانایی‏ها و استعدادهای خود را به عرصه عمل برسانند و با کار و تلاش در کنار یکدیگر، چرخ سنگین زندگی جمعی را به پیش ببرند و به رشد برسند. به تنهایی نیز نیازمندند تا هم با خدای خود خلوت کنند و خلأ ارتباط با او را در وجودشان پر کنند و هم در اندیشه، اخلاق و رفتارشان بازنگری و نتایج تلاش‏های خود را ارزیابی کنند تا با شناخت کاستی‏ها، به خودسازی بپردازند و به رشد و تکامل نزدیک شوند.
راز آفرینش
پرستش، حقیقت دنیا و نیاز ذاتی انسان است. خداوند در قرآن کریم، عبادت را هدف آفرینش بیان می‏کند و می‏فرماید: «من جن و انس را نیافریدم، جز برای اینکه عبادتم کنند». بدین ترتیب، برای تکامل انسان و نزدیک شدن به خدا و نیز بر اساس نیازهای روحی آدمی، عبادت‏های گوناگونی به صورت مقررات دینی تعیین شده است. به فرموده امام علی علیه‏السلام : «رضایت خدا را جز با عبادت او نمی‏توان به دست آورد». بنابراین، هر کس بخواهد به خدا نزدیک شود و رضای او را به دست آورد، راهی جز عبادت ندارد. اعتکاف، فرصت خوبی برای پیمودن راه عبادت و رسیدن به خداست. شخص معتکف می‏تواند با سه روز عبادت پی در پی؛ عشق و بندگی خود را به پروردگارش ثابت کند و مورد لطف و مهر او قرار گیرد.

[شكوه انتظار]

برترین عبادت در اعتکاف
اعتکاف، فرصت و فراغتی نیکو برای اندیشیدن و بیدار ساختن دل است. حضرت علی علیه‏السلام درباره تفکر کردن می‏فرماید: «اندیشیدن، انسان را به نیکی و انجام آن می‏کشاند». امام رضا علیه‏السلام نیز در این‏باره فرمود: «عبادت به نماز و روزه بسیار نیست؛ عبادت یعنی اندیشیدن در امر خدای عزوجل». اهمیت و ارزش تفکر در این است که گاه یک ساعت اندیشیدن، موجب توبه از گناهان و عبادت تمام عمر می‏شود. هنگامی که انسان درباره خدا و قدرت او فکر کند، می‏فهمد که چنین قدرتی می‏تواند دوباره بشر را زنده کند و از او حساب بکشد. وقتی زود گذشتن و فنای دنیا را درک کند، از حرص و طمع و ستم و افزون‏طلبی‏اش کاسته می‏شود. هنگامی که حکمت معارف و دستورات الهی و نتیجه پاداش نیکوکاری را بداند، به واجبات و مستحبات عمل می‏کند و همواره به کارهای نیک و خدمت به خلق می‏پردازد و همه اعمالش با معرفت و نورانیت قلب همراه می‏شود.
اعتکاف؛ دادگاه نفس
یکی از ابعاد معنوی اعتکاف، محاسبه نفس است. اعتکاف، فرصتی برای مرور نامه اعمال و محلی مناسب برای بررسی گفتار و رفتار گذشته است تا انسان اعمال خود را که تنها یار و همراه مجسم او تا روز قیامتند، بسنجد و هر آنچه را تاکنون از او سرزده، محک بزند و خود را برای روزی که ذره ذره اعمال نیک و بد را حساب و کتاب می‏کنند، آماده سازد.
یکی از عارفانِ نامی دراین‏باره چنین گفته است: «اگر تاجر هر چند وقت یک‏بار به حساب خود نرسد و دخل و خرج خود را موازنه نکند و سود و زیان خود را مقابله نکند و محاسبه کارکنان و شرکای خود را نجوید، در اندک وقتی همه سرمایه‏اش بر باد می‏رود. پس آدمی نیز اگر هر چند وقت یک مرتبه به محاسبه اعمال اعضا و جوارح خود نپردازد و طاعات و حسنات خود را موازنه نکند و سود و زیان عمر خود را که سرمایه اوست ملاحظه ننماید، عاقبتِ امر او، به هلاکت منجر می‏شود».

[شكوه انتظار]

اعتراف در اعتکاف
اعتراف به بزرگی، قدرت و نعمت‏های فراوان خداوند بی‏نیاز و اقرار به ضعف و بی‏مقداری انسان و در عین حال گستاخی و جسارت او در گناه و نافرمانی، احساس شرمندگی و سرافکندگی و حالت فروتنی و خشوع در فرد پدید می‏آورد و قدرشناسی و سپاس‏گزاریِ او را بیشتر می‏کند.
اعتکاف، جایگاه خوبی برای اعتراف است. در این میان، دعاهای معصومان که زیباترین ارتباط عاشقانه هستی و از زبان متعالی‏ترین و برجسته‏ترین انسان‏ها خطاب به پروردگار است، نمونه‏ای از زیباترین و کامل‏ترین اعتراف‏ها را به نمایش می‏گذارد. این کلمات، چگونگی سخن گفتن با پروردگار بزرگ را آموزش می‏دهد و ما را در ارائه اعترافی کامل و بی‏کم و کاست، راهنمایی می‏کند.
امام باقر علیه‏السلام در این‏باره می‏فرماید: «به خدا سوگند از گناه نجات نیابد، جز کسی که [در نزد خدا [بدان اعتراف کند». نیز در روایت دیگری از ایشان آمده است: «خداوند از مردم جز دو فضیلت نخواسته است: یکی اعتراف به نعمت‏های او تا نعمت را برایشان بیفزاید و دیگری اعتراف به گناهان تا آنها را برای ایشان بیامرزد».
توبه در اعتکاف
توبه، یکی از اعمال مهم اعتکاف است. معمولاً شخص معتکف پس از دعا و اقرار و اعتراف، آمادگی و حال توبه را پیدا می‏کند و به آن توفیق می‏یابد. به ویژه وقتی دعاهای معصومان بر زبان او جاری می‏گردد که وضع و حال انسان ناتوان، ولی گستاخ را به زیبایی تمام تشریح کرده‏اند، حالت توجه و حضور قلب معتکف بیشتر می‏شود. به همین دلیل، با تضرع و زاری، اشک ندامت می‏ریزد و زبان به توبه می‏گشاید و با عزم بر ترک عصیان، در پی جبران و تلافی برمی‏آید. قرآن کریم در سوره فرقان چنین بشارت می‏دهد: «آنان که توبه کنند و ایمان آورند و کردار شایسته کنند، پس خداوندِ آمرزنده و مهربان، بدی‏هایشان را به خوبی تبدیل کند». همچنین در روایتی از امام صادق علیه‏السلام نقل شده است: «خدای عزوجل به توبه بنده مؤمنش شاد می‏شود».

[شكوه انتظار]

روزهای بازگشت
یکی از آثار مهم اعتکاف، بازگشت به خدا و معنویت و انس با خالق یکتاست. وقتی انسان در اعتکاف، سه شبانه‏روز از آلودگی گناهان و گرفتاری‏های دنیا دور می‏شود، از همه لذت‏های دنیا قطع علاقه می‏کند و در مکانی مقدس، به مناجات با خدای خود مشغول می‏شود، به عالم حقیقت پرواز می‏کند و خیلی زود با آن خو می‏گیرد. بی‏گمان این انس و الفت، پس از اعتکاف نیز تداوم می‏یابد. هنگامی که انسان در اعتکاف لذت عبادت خدا را بچشد، دیگر دنیای فانی و همه هست و نیست آن در نظر او بی‏ارزش می‏شود و پس از اعتکاف هم، هیچ‏چیز او را از ارتباط با خدا بازنمی‏دارد.
آثار روحی اعتکاف
ارتباط با خدا و یاری‏خواهی از او، آثار عمیقی در روحیه و حتی توان جسمی انسان می‏گذارد. هنگامی که انسان با خالق یکتا و قدرت بی‏پایان هستی ارتباط و اتصال پیدا می‏کند، گویی از قدرت و نیروی او به انسان منتقل می‏شود و آدمی چنان قدرتی می‏یابد که می‏تواند کوه مشکلات و ناملایمات زندگی را درهم بشکند و به دیگران نیز در حل مشکلاتشان یاری برساند.
ارتباط و پیوند با خدا، سبب سبک شدن و تخلیه روحی و روانی انسان می‏شود و به او آرامش عمیق و پایداری می‏دهد. بدین ترتیب، معتکف پس از اعتکاف، با روحیه‏ای قوی و اخلاقی گشاده، در کانون گرم خانواده و اجتماع به کار و کوشش خود ادامه می‏دهد.
فرصت انتخاب دوست
اعتکاف، محل اجتماع مؤمنان خداترس و انسان‏های برجسته‏ای است که برای طاعت خداوند متعالی گردهم آمدند. از فواید و برکات اعتکاف، هم‏نشینی با این افراد است که زمینه دوستی با آنان را فراهم می‏آورد. اعتکاف، این امکان را به ما می‏دهد که از میان عالمان، استادان، وارستگان و دینداران معتکف، هم‏نشینانی خوب و دوستانی شفیق برای خود در کار دنیا و آخرت برگزینیم که هم در دین و هم در اعتقاد با آنها همسانی داریم.