•*♥*• شرح آيه مباهله •*♥*•

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

ایه مباهله


اَلْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَلاتَكُنْ مِنَ الْمُمْتَرینَ. فَمَنْ حاجَّكَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جائَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ
أَبنائَنا وَ اَبْنائَكُمْ وَ نِسائَنا وَ نِسائَكُمْ وَ اَنْفُسَنا وَ اَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللّهِ عَلَی الْكاذِبینَ.

حق همان است كه از جانب خدا به تو رسیده است، پس مبادا در آن شك و تردید نمایی. حال بعد از اینكه به
وحی خدا آگاهی یافتی، هر كس با تو به بحث و جدل بپرازد، به آنان بگو: بیایید ما و شما هر كدام فرزندان و
زنان و عزیزان خود را فرا خوانیم سپس به مباهله برخیزیم و نفرین خدا را بر دروغگویان فرو فرستیم.


(آل عمران / 60-61)

مكه، بزرگترین پایگاه كافران قریش فتح شده بود، و می رفت كه اسلام سرتاسر شبه جزیره عربستان، و حتی سرزمینهای اطراف آن را مطیع خود سازد. مردم سر زمین نَجْران هم كه مسیحی بودند و در منطقه مرزی حجاز و یمن زندگی می كردند، ماجرای ظهور پیامبر اسلام را شنیده بودند. به موازات مكاتبات رسول اكرم با سران كشورهای بزرگ آن روز بود كه ناگاه، نمایندگان پیامبر اسلام به نجران می ایند و نامه ای از سوی حضرت رسول به اسقف بزرگ كشیشان مسیحی می دهند. در قسمتی از این نامه آمده بود كه:
... من شما را از بندگی بندگان خدا به بندگی خدا فرا می خوانم و نیز از شما دعوت می كنم كه از فرمانبری و ولایت بندگان خدا بدر آمده، ولایت خدا را پذیرا شوید. اما اگر اسلام را نپذیرفتید، پس باید كه جزیه بپردازید و اگر جزیه ندهید، با شما اعلان جنگ می كنم.

بزرگان نجران پس از مشورت، مصلحت در آن دیدند كه ابتدا با حضرت رسول صلی الله علیه وآله وارد مذاكره شوند، شاید كه با این روش بر او فائق ایند. از این رو به مدینه آمدند و با آن حضرت درباره درستی ادعای پیامبریش به بحث و مناظره پرداختند. مذاكرات مسیحیان با پیامبر خدا به شكست انجامید و در پایان، پیامبر به دستور خداوند، برای آنكه راه هر گونه فرار از حق و راستی را بر آنان ببندد، آنها را به یك نبرد جدید فرا خواند. نبردی كه تا آن روز در اسلام سابقه نداشت.

این نبرد جدید بر اساس ایه بیان شده، مباهله نام گرفت. مسیحیان پذیرفتند و قرار گذاشتند كه به پیشنهاد قرآن، مباهله كنند. امّا با خود گفتند كه روز موعود به چگونگی حضور پیامبر در میدان مصاف بنگرند. اگر دیدند پیامبر با اصحاب و سپاهیان خود و همراه با شوكت و شكوه به مباهله آمد، با او به این جنگ بی سابقه برخیزند. امّا اگر دیدند با بهترین كسان خود به میدان آمد، از مباهله با او بپرهیزند.

در روز موعود - روز 24 ذی الحجه سال نهم هجرت - مسیحیان دیدند كه پیامبر می اید. امّا چه پر شكوه می اید. نه آن شكوه ظاهری و پوچی كه مسیحیان فكر می كردند. آنها دیدند پیامبر حسین علیه السلام را در آغوش دارد و دست حسن علیه السلام را هم گرفته است - یعنی فرزندانمان - دخترش فاطمه زهرا علیها السلام در كنار او - یعنی زنانمان - و حضرت علی علیه السلام هم در جانب دیگر اوست - یعنی جانهایمان - و با این عظمت آسمانی و بی نظیر به مباهله می اید.
مسیحیان با دیدن این صحنه تكان دهنده، یقین كردند كه اگر این پنج وجود مقدس دست به دعا بردارند و آنها را نفرین كنند، عذابی دردناك بر آنان فرود خواهد آمد.
بر اساس این ایه شریفه، حضرت علی علیه السلام نفس، یعنی جان پیامبر معرفی شده است. همچنین بر اساس روایات، همراهان پیامبر در جریان مباهله، به عنوان اهل بیت ایشان شناخته می شوند. اكنون به روایت زیر از كتاب صحیح مسلم توجه فرمایید:

لَمّا نُزِلَتْ هذِهِ الایةُ: «فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَْبنآئَنا وَ اَبْنائَكُمْ...» دَعا رَسُولُ اللّهِ عَلِیاً وَ فَاطِمَةَ وَ حَسَناً وَ حُسُیناً فَقالَ: اَللّهُمَّ هؤُلاءِ اَهْلُ بَیتی.()

وقتی این ایه نازل شد، پیامبر علی و فاطمه و حسن و حسین را فراخواند و فرمود: بار الها، اینان اهل بیت من هستند.

بكار رفتن لفظ جمع (نسائنا وانفسنا) در ایه با اینكه مصداق هر كدام یك نفر بیش نیست، و همچنین آمدن لفظ (ابنائنا) در ایه و مصداق آن كه تنها دو نفرند، هیچكدام با یكدیگر منافات ندارد، چرا كه اینگونه سخن گفتن حتی در زبان فارسی نیز رایج است. مثلا معلم در بیان قانون كلی می گوید: آنها كه نمره بیست گرفته اند، جایزه دارند. در حالی كه تنها یك نفر نمره بیست گرفته است. یا برای ادای احترام و بزرگداشت، الفاظ را بصورت جمع بكار می برند.

مرحوم علامه امینی در كتاب «الغدیر» جلد سوم صفحه 163 به نقل از دانشمندان پیرو مكتب خلفا، بیست ایه از قرآن را جمع آوری نموده كه تمامی آنها با لفظ جمع بكار رفته اند، در حالیكه تنها یك نفر مورد نظر بوده است.

نكته دیگر آنكه وقتی اطاعت و پیروی از شخص پیامبر لازم و واجب باشد، مسلّماً اطاعت و پیروی از نفس و جان او یعنی علی علیه السلام نیز واجب ولازم است. و از آنجا كه نفس و جان مایه حیات و دوام زندگی آدمی است، این تشبیه به ما می فهماند آن كسی كه باعث دوام نبوت و حیات نبوّی است، وجود مقدس امیرمؤمنان علی علیه السلام می باشد.

پي نوشت :
صحیح مسلم كتاب الفضائل باب فضائل علی بن ابیطالب. مستدرك 3/163، تفسیر كشّاف، تفسیر طبری، تفسیر فخر رازی.