چگونه می توانم حافظ قرآن شوم؟

[ملکوت* گامی تارهایی *]

‏برای حفظ کردن آیات قرآن، روش و راهکارهای مختلفی وجود دارند که این شیوه ها، با توجه به وضع، استعداد و سلیقة افراد تفاوت دارد؛ از این رو نمی توان یکی از روش ها را به عنوان شیوة ایده آل مطرح کرد.
به نظر می رسد یکی از بهترین روش های حفظ آیات قرآن، روشی باشد که ارائه می شود: برای حفظ یک سوره، مخصوصاً طولانی لازم است ابتدا آن سوره به چند دسته از آیات تقسیم شده و هر دسته جداگانه حفظ و به دسته آیات قبلی متصل شود. لازم است آیات مربوط به یک دسته، در یک جلسه حفظ شود. مهم این است که در ذهن حافظ، آن ها در یک دسته ومجموعه قرار گیرد، زیرا با این کارحجم سوره کم تر به نظر می رسد و حافظ تسلط و احاطة کامل تری بر آن سوره خواهد داشت. سعی شود آن دسته آیاتی که برای حفظ کردن انتخاب شده به هم مرتبط باشند؛ به عنوان مثال برای حفظ کردن سورة "نبأ" می توان آن را به سه گروه از آیات تقسیم کرد. بدین ترتیب که آیات اوّل تا شانزدهم که غالباً بیان پدیده های طبیعی است، در دستة اوّل، آیات هفدهم تا سی ام که در وصف قیامت و وضع اهل عذاب است، در دستة دوم و بالاخره تا آخر سوره در دستة سوم قرار گیرند.
حال فرض کنیم برادر یا خواهری طبق یک برنامة تنظیمی ودقیق مقرّر کرده در هر روز نیم صفحه از قرآن را حفظ کند، وی ابتدا باید آیات تعیین شده را چندین بار با دقت تمام و آرام تلاوت کند ـ خصوصاً افرادی که قادر به قرائت قرآن با رعایت تجوید و لحن زیبا هستند، می توانند آیات را به صورت تحقق و با دقت روی کلمات و نیر حرکات، تلاوت نمایندـ زیرا این کار علاوه بر این که بعداً مانع از اشتباه حفظ کردن کلمات و حرکات می گردد، باعث آشنایی اجمالی با آیات نیز می شود که عامل مهمی در تسهیل حفظ آن ها است.
البته دفعات تکرار با توجه به قدرت حافظة هر شخص و نیز سخت یا آسان بودن آیات فرق می کند، برخی شاید با سه بار خواندن یک آیة نه چندان طولانی آن را به خاطر بسپارند، ولی برخی دیگر احتیاج به تمرین بیشتری دارند. طبیعتاً با چندین بار خواندن آیه ـ که البته به قصد حفظ کردن و همراه با توجه و تأمل کافی است ـ مقدار زیادی از کملات آن در ذهن جای می گیرد، لیکن هنوز آیة مزبور کاملاً جای خود را در ذهن نیافته است، بنابراین باید آیه را بدون استفاده از قرآن و با کمک گرفتن از حافظه بخواند. احتمالاً در این هنگام حافظ به اشکالاتی برخورد خواهد کرد و تعدادی از کلمات و حروف را به یاد نخواهد آورد، زیرا هنوز احاطة کامل بر تمامی کلمات پیدا نکرده است. از این رو باید در هر قسمت که متوقف شد و نتوانست کلمة مورد نظر را در ذهن خود بیابید، به قرآن رجوع و آن کلمه را جست و جو کرده، به ذهن بسپارد و به همین ترتیب در مورد بقیة آیات عمل کند تا بتواند آن ها را به طور کامل و به راحتی از حفظ بخواند. پس از آن هر آیه را حداقل پنج بار از حفظ تلاوت کند تا مطمئن شود که آن را خوب به خاطر سپرده است.
آن چه در این قسمت اهمیت دارد این است که حافظ قادر باشد آیة محفوظ را روان و راحت قرائت کند، نه با دشواری و اشکالات مجدد.
توصیة بسیار مهم ما برای حفظ این است که تا آیه ای را به صورت کاملاً متقن و مستحکم حفظ نکرده، هیچ گاه سراغ آیة بعدی نرود. عدم رعایت این نکته حتماً مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد. حال بعد از حفظ آیة اوّلی و اطمینان از صحت و استواری حفظ می تواند سراغ آیة بعد برودو آنر ا به طریقی که ذکر شد، حفظ کند. پس از به خاطر سپردن کامل آیه، اکنون بر می گردد به آیة قبل و آن را از حفظ می خواند تا ببیند آیا می توان آن را هم چنان خوب و روان بخواند یا این که در این فاصله اشکالاتی ایجاد شده است؟ در صورت برخورد با اشکال، آن مورد را برطرف کرده، سپس آیه اوّل و دوّم را با هم از حفظ تلاوت می کند. بعد از این مرحله، حفظ آیه سوم را شروع کرده و پس از اتمام آن همان گونه که در بالا ذکر شده، آیه دوم و سوم را با یک دیگر خوانده، به خاطر می سپارد. همین طریق را در باقی ماندة آیات به کار می برد تا این که تعداد آیات تعیین شده به طور کامل حفظ شود.
حال لازم است حافظ چندین بار همة آیات حفظ شده را از حفظ بخواند و اگر به اشکالاتی برخورد، با مراجعة به قرآن آن موارد را اصلاح کرده، به ذهن بسپارد. تأکید می شود حافظ علاوه بر حفظ کردن هر آیه به تنهایی باید ترتیب آیات را نیز با کمال دقت به خاطر بسپرد، زیرا در غیر این صورت ممکن است تک تک آیات را حافظ باشد، ولی نتواند آن ها را به ترتیب و پشت سر هم بخواند. توضیح این که در حفظ کردن آیات متوسط و یا طولانی باید هر چند کلمه از آیه را مثلاً هر سه یا چهار کلمه را جدا از قسمت های دیگر حفظ کرد و سپس هر قسمت را به قسمت های قبل از آن وصل کرد تا آیه تمام شود. برای روشن شدن این مطلب، یک آیة متوسط (از نظر طول آیه) را به عنوان مثال مطرح کرده، روش فوق را دربارة آن به کار می بندیم. آیه 23 از سوره مبارکه جاثیه: "افرایت من اتخذ الهه هویه..." ابتدا قسمت اوّل را تکرار، همراه با دقت و تمرکز کافی حفظ می کنیم: "افرأیت من اتخذ الهه هویه..." (تکرار) تا به خوبی حفظ شود. حال به قسمت بعدی می رسیم: "و اضلّه الله علی علم..."(تکرار) تا این که حفظ شود.


www.pasokhgoo.irمنبع: