خانواده سالم و خوشبخت در پرتو اسلام

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

نظام ارزشی اسلام برای تنظیم روابط انسانها

خانواده سالم در پرتو اسلام

عبدالکریم پاک نیا

نظام ارزشی اسلام برای تنظیم روابط انسانها، قوانین مترقی و سعادت آفرینی را مقرر كرده است كه با اجرای آن در جامعه می توان به افقهای امید بخشی در زندگی فردی و اجتماعی امیدوار بود. اگر این قوانین به طور صحیح و كامل رعایت شود، نیازی به اعمال فشار و نیروهای امنیتی و انتظامی و مراجع حل اختلاف و محاكم قضایی و داوری نخواهد بود.

یكی از این قوانین كه آرامش روحی و روانی افراد را در نظام خانواده تأمین می كند، حقوق متقابل زن و مرد در محیط خانه است. خداوند متعال با اشاره به این حقوق متقابل می فرماید:
«وَلَهُنَّ مِثْلُ الذَّی عَلَیهِنَّ بِالْمَعْروُفِ و لِلرِّجالِ عَلَیهِنَّ دَرَجَةٌ وَاللَّهُ عَزیزٌ حَكیمٌ» (1) ؛
برای زنان همانند وظائفی كه بر دوش آنهاست، حقوق شایسته ای نیز قرار داده شده و مردان بر آنان برتری دارند و خداوند توانا و حكیم است.»

خانواده ای كه زن و مرد در آن به حقوق همدیگر آشنا باشند و در رعایت آن حقوق، نهایت كوشش را به عمل آورند، بستر آرامش و آیه ای از آیات الهی و موهبتی آسمانی و سپری در مقابل آفات و آسیبهای اجتماعی برای خود و فرزندانشان خواهد بود.

به همین خاطر، خداوند متعال این محیط تربیتی، اخلاقی و آموزشی و مهد محبت و عاطفه را به عنوان آیه ای از آیات خود به شمار آورده، می فرماید:
«وَ مِنْ اَیاتِه اَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ اَنْفُسِكُمْ اَزْواجاً لِتَسْكُنُوا اِلَیها وَجَعَلَ بَینَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً اِنَّ فی ذلكَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یتَفَكَّروُنَ» (2) ؛
«از نشانه های خداوند این است كه از جنس خودتان برایتان همسرانی آفرید تا توسط آنان آرامش یابید و در میان شما دوستی و مهربانی قرار داد. البته كه در این امر برای اندیشمندان نشانه هایی وجود دارد.»
در این فرصت به برخی از ویژگیهای خانواده در پرتو قرآن و روایات می پردازیم:

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

رعایت حقوق مشترك

شیوه همسرداری پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله در زندگی مشترك با حضرت خدیجه و حضرت علی علیه السلام با حضرت فاطمه علیهما السلام و همچنین زنان و مردان مسلمان در صدر اسلام بهترین نمونه های مراعات حقوق متقابل زن و شوهر در آیین متعالی اسلام است.

پیامبر بزرگوار اسلام صلی الله علیه وآله در مورد همسر با وفایش حضرت خدیجه فرمود: «خدیجه زنی بود كه چون همه از من روی می گردانیدند، او به من روی می كردو چون همه از من می گریختند، به من مهربانی و محبت می كرد و چون همه دعوت مرا تكذیب می كردند، به من ایمان می آورد و مرا تصدیق می كرد. در مشكلات زندگی یاری ام می داد و با مال خود كمكم می كرد و غمها را از دلم می زدود.»
آن حضرت چنان از همسرش راضی بود كه سالها پس از رحلت حضرت خدیجه می فرمود: «من دوستان خدیجه را هم دوست می دارم.» (3)

بسیاری از حقوقی كه در اسلام برای زوجین معین شده و با رعایت آن كانون خانواده گرم تر و محكم تر می شود، مشترك میان زن و مرد است و آنان وظیفه دارند كه آنها را مراعات كنند.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

معاشرت نیكو
زن و مرد مسلمان همواره در زندگی مشترك خود می كوشند تا با معاشرت نیكو و خوشرویی و خوشگویی و مصالحه و مدارا رفتار كرده، ناملایمات و سختیهای خانواده را تحمل كنند. نوع گفتار و رفتار در روابط زناشویی باید طوری باشد كه طرف مقابل را جذب و بذر محبت را در دل او شكوفا كند. چهره در هم كشیدن، ترشرویی كردن و پیوسته دم از مشكلات و رنجهای خانوادگی زدن، شیوه زنان و شوهران مسلمان نیست. آنان در معاشرت خود گشاده رو، متبسم، صبور و مقاوم هستند.

قرآن در دستورات ویژه ای كه به مردان مسلمان می دهد، معاشرت نیكو و پرهیز از سخت گیری را در ارتباط با همسرانشان یادآور شده و با عبارات «وَلا تَعْضُلُوهُنَّ... وَعاشِرُوهُنَّ بِالْمَعرُوفِ» (4) بر رعایت حقوق آنان تأكید كرده است.
علی علیه السلام در باره صفات زیبای مؤمن می فرماید: «بِشْرُهُ فی وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فی قَلْبِهِ (5) ؛ [مؤمن] چهره گشاده و خوشروست و غم و ناراحتیهایش را در دل دارد.»
پیداست كه یكی از مصداقهای بارز این ویژگی در نوع برخورد زن و شوهر با یكدیگر بروز می كند.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

پرهیز از خشونت

فطرت مؤمن سراپا شفقت است
در جهان دست و زبانش رحمت است

از وظائف مهمی كه بسیاری از مشكلات زندگی را در حوزه خانواده از میان بر می دارد و دادگاههای خانواده و مراجع حل اختلاف را خلوت و تعطیل می كند، عفو و گذشت و بخشش در موضوعات و وقایع ناراحت كننده در جمع خانواده است. قرآن بندگان ممتاز و شایسته خداوند را می ستاید و می فرماید:
«وَ اِذا ماغَضِبُوا هُمْ یغْفِرُونَ» (6) ؛
«هنگامی كه خشمگین شوند عفو می كنند.»
با اندكی تأمل می توان بر عصبانیت و ناراحتیهای روانی كه در اثر خطاها یا سوءظنها و یا اشتباهات ناخواسته در میان اعضاء خانواده رخ می نماید، مسلط شد و آتش غضب و خشم را خاموش كرد. خداوند می فرماید:
«وَ لْیعْفُوا وَلْیصْفَحُوا اَلاَ تُحِبِّونَ اَنْ یغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ» (7) ؛
«شایسته است عفو كنند و از لغزشهای دیگران چشم بپوشند. آیا دوست نمی دارید خداوند نیز شما را عفو كند؟ البته كه خداوند آمرزنده و مهربان است.»

امام سجادعلیه السلام نیز در مورد حق زن بر عهده شوهر می فرماید: «حق همسر تو این است كه بدانی خداوند او را برای آسایش و آرامش، و پرستار تو قرار داده است و بدانی كه او نعمت خداست و هر یك از شما به سبب همسرش خدای را شكر و سپاس گوید و با نعمت خدا مهربانی و نیك رفتاری و مدارا كند. و شایسته است او را گرامی بداری و با وی به نرمی رفتار كنی و اگر چه حق تو بر او بیشتر و واجب تر است و اطاعت تو بر او لازم است تا جایی كه معصیت خدا محسوب نشود، ولی او هم بر تو حق مهربانی و رحمت دارد.» (8)

رسول گرامی صلی الله علیه وآله به مردی كه از راه دور آمده بود و یك موعظه و راهكار كاربردی درخواست می كرد، فرمود: «لا تغْضَبْ؛ [در معاشرت با دیگران] از خشم و غضب دوری كن!»
و او سخت ترین و بحرانی ترین مشكلات زندگی را با عمل به این عبارت كوتاه نبوی حل كرد. (9)

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله با رهنمودهای حكیمانه خود بسیاری از اختلافات و كشمكشهای داخلی خانواده ها را حل كرده است. آن حضرت در جمله ای زیبا می فرماید:
«اَلا اَدُلُّكُمْ عَلی خَیرِ اَخْلاقِ الْدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ تَصِلُ مَنْ قَطَعَكَ وَ تُعْطی مَنْ حَرَمَكَ وَ تَعْفُوا عَمَّنْ ظَلَمَكَ (10) ؛
آیا شما را به بهترین اخلاق دنیا و آخرت راهنمایی نكنم؟ پیوستن با كسی كه از تو بریده و بخشش به كسی كه تو را محروم ساخته و گذشتن از كسی كه به تو ستم كرده است.»

عفو و گذشت از بهترین راهكارهای تحكیم روابط خانوادگی و یكی از حقوق اخلاقی اجتماعی اعضاء خانواده نسبت به همدیگر و كلید حل اختلافات و دعواهای فضای داخلی خانواده است.
در خاطرات زندگی علامه محمد تقی جعفری رحمه الله آمده است: زمانی میان او و همسرش سوء تفاهمی پیش آمد. این اولین و آخرین سوءتفاهم در زندگی آن دو بود. قدری با یكدیگر صحبت كردند و همدیگر را مؤاخذه نمودند. بعد علّامه به مدت ده دقیقه سكوت كرد. سپس قضیه ای روی داد كه فرزندان را به شگفتی آورد.

فیلسوف مشرق زمین به سوی همسر رفت، عذر خواهی كرد و خم شد و با كمال احترام دست همسر بی سوادش را بوسید! و به این ترتیب، این اولین سوءتفاهم تبدیل به آخرین و تنها سوءتفاهم در زندگی مشترك آن دو بزرگوار گردید. (11)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

مشورت و همفكری

از حقوق متقابل زن و شوهر، گفتگو در موضوعات و مسائل مهم خانواده و وقایع ی است كه در حوزه داخلی زندگی آنان اتفاق می افتد. مردی كه بدون در نظر گرفتن رأی و نظر خانواده اش تصمیم بگیرد و مصالح و برنامه های خانه را با افكار و اندیشه های خود اداره كند، بدون تردید تصمیم كاملاً صحیح و منطقی نخواهد گرفت و تمام جوانب را نمی تواند لحاظ كند.

خداوند متعال به پیشنهاد همسری به شوهرش در یك جلسه مشورتی خانوادگی اشاره كرده و نظر شایسته او را مورد ستایش قرار داده، می فرماید:
«وَ قالَتِ امْرأةُ فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَینٍ لی وَلَكَ لا تَقْتُلُوهُ عَسی اَنْ ینْفَعَنا اَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً» (12) ؛ «همسر فرعون [به شوهرش] گفت: [این كودك] روشنایی چشم من و توست. او را نكشید، شاید برای ما مفید باشد و یا او را به عنوان پسر خود برگزینیم.»
فرعون نیز پیشنهاد همسرش را پذیرفت.
هم اندیشی در مسائل خانوادگی علاوه بر اینكه تصمیمات را پخته تر می سازد، نوعی احترام و توجه به شخصیت همسر و فرزندان نیز به حساب می آید.
قرآن كریم در سوره شوری در مورد ویژگیهای اهل ایمان می فرماید: «وَ اَمْرُهُمْ شُوری بَینَهُمْ» (13) ؛ «و كارهایشان به صورت مشورتی در میانشان انجام می پذیرد.»

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

مدیریت مرد

نظام خانواده از دو ركن اساسی، مرد و زن تشكیل یافته است و این دو با تشریك مساعی، همدلی، همفكری و همكاری می توانند كشتی خانواده را به ساحل خوشبختی برسانند، امّا هیچ تشكیلاتی بدون مدیر و گرداننده اصلی نمی تواند به سر منزل مقصود برسد. خداوند متعال بر اساس استعداد خاصی كه در وجود مردان به ودیعت نهاده، آنان را مسئول و مدیر خانواده معرفی می كند و می فرماید:
«اَلرِجَّالُ قَوَّامُونَ عَلَی النّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ وَ بِما اَنْفَقُوا مِنْ اَمْوالِهِمْ فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَیبِ بِما حَفِظَ اللَّهُ» (14) ؛
«مردان سرپرست ونگهبان زنان هستند، به خاطر برتریهایی كه خداوند برای بعضی نسبت به بعضی دیگر قرار داده است و نیز به خاطر انفاقهایی كه از مال خود می پردازند. پس زنان شایسته، بانوانی متواضع اند و در غیاب [همسرانشان] اسرار و حقوق آنان را در مقابل حقوقی كه خدا برای آنان قرار داده حفظ می كنند.»

البته با همه این اختیار و حق تقدمی كه خداوند متعال در اداره امور منزل به مرد داده، توصیه كرده كه مرد مسلمان تا آنجایی كه می تواند در جلب رضایت همسرش بكوشد و در معاشرت با او خدا را در نظر بگیرد، نه اینكه به بهانه مدیریت خانه زورگویی، تكبر، غرور و خود خواهی را جایگزین محبت و عاطفه كند.

رسول خداصلی الله علیه وآله در این باره فرمود:
«اَخْبَرَنی اَخی جَبْرئیلُ وَ لَمْ یزَلْ یوصینی بِالنّساءِ حَتَّی ظَنَنْتُ اَنْ لایحِلَّ لِزَوْجِها اَنْ یقُولَ لَها اُفٍّ (15) ؛
برادرم جبرئیل همواره برایم خبر می آورد و در مورد زنان سفارش می كرد تا حدّی كه من گمان كردم برای شوهر جایز نیست كه به زنش كلمه افّ بگوید»
یعنی جایز نیست حتی كوچك ترین بی احترامی به او كند.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

اهانت و تمسخر ممنوع!

در فرهنگ اسلام اهانت و تمسخر به دیگران به شدت مورد نهی قرارگرفته و خداوند متعال برای توهین كنندگان به اهل ایمان مجازات سخت اخروی منظور كرده است. اذیت جسمی به افراد اگر چه ناراحت كننده و رنج آور می باشد، امّا سطحی و موقتی است؛ ولی آزار روحی و زبانی از آن عمیق تر، طولانی تر و شكننده تر است و انسان را تا آخر عمر می آزارد؛ زیرا آثار ضربات و زخمهای جسمی بعد از مدتی از میان می رود، امّا رنجهای اهانت و تمسخر كه با زخم زبان وشكستن دل همراه است، ممكن است تا آخر عمر از دل یك زن یا مرد خارج نشود و هر لحظه كه به خاطر آید، همچنان او را عذاب دهد. شاعر می گوید:

مرنجان دلم را كه این مرغ وحشی
ز بامی كه برخاست مشكل نشیند

به این جهت، امام صادق علیه السلام فرمود:
«قالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِیأْذَنْ بِحَرْبٍ مِنّی مَنْ آذی عَبْدِی الْمُؤْمِنَ وَلَْیأْمَنْ غَضَبی مَنْ اَكْرَمَ عَبْدِی الْمُؤْمِنَ؛ (16)
خداوند عزیز و جلیل می فرماید: كسی كه بنده مؤمن مرا اذیت كند، با من اعلان جنگ كرده و كسی كه بنده مؤمن مرا تكریم كند، از خشم و غضب من خود را در امان بداند.»
در این زمینه، قرآن كریم رهنمود بسیار حكیمانه ای برای خانواده های مسلمان ارائه می كند و می فرماید:
«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا یسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسی أَنْ یكُونُوا خَیراً مِنْهُمْ وَلا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسی أَنْ یكُنَّ خَیراً مِنْهُنَّ وَلا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الإِْیمانِ وَمَنْ لَمْ یتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ»؛ (17)
«ای اهل ایمان! گروهی از شما گروه دیگر را مسخره نكند! شاید كه مسخره شدگان از آنها بهتر باشند. زنان نیز زنان دیگر را به سخره نگیرند كه شاید آنها بهتر از اینها باشند. و خود را مورد طعن و عیبجویی قرار ندهید و با القاب [زشت و ناپسند] یكدیگر را یاد نكنید! بسیار بد است كه بر كسی بعد از ایمان نام زشتی به كاربرید و هركسی توبه نكند، در ردیف ستمگران خواهد بود.»

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

محافظت از حریم عفاف

خداوند متعال به بانوان مسلمان در مورد پاسداری از عفت و عصمت و حجاب خود بیش از مردان سفارش می كند و به زنان تأكید بیشتری دارد و می فرماید:
«فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً»؛ (18)
«شما زنان [به گونه ای هوس انگیز و] با ناز و كرشمه سخن نگویید كه بیماردلان در شما طمع كنند و سخن شایسته بگویید.»

و در سوره نور بانوان مسلمان را از جلوه گری در مقابل نامحرمان و آرایش در بیرون از منزل نهی كرده، می فرماید:
«قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَیحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَلْیضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیوبِهِنَّ وَلا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ... وَلا یضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیعْلَمَ ما یخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ»؛ (19)
«به زنان با ایمان بگو چشمهای خود را [از نگاه هوس آلود فروگیرند و دامان خویش را حفظ كنند و زینت خود را - جز آن مقدار كه نمایان است - آشكار نكنند و اطراف روسریهای خود را بر سینه خود افكنند [تا گردن و سینه با آن پوشانده شود] و زینت خود را آشكار نسازند، مگر برای شوهرانشان... و هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانیشان معلوم شود.»

براساس این آیات، بانوان مسلمان، پاسدار عفت و ناموس خود و خانواده هستند و هرگز جمال ظاهری و آراستگی خود را در بیرون از منزل نمایان نمی سازند و حریم شوهرانشان را كاملاً محفوظ می دارند.

آری، این ویژگی خانواده های سالم از منظر قرآن اهمیت فراوانی دارد و فرزندان صالح در چنین خانواده های پاكدامن پرورش می یابند. امام صادق علیه السلام در مورد اهمیت دادن بانوان مسلمان به عفت خویش و پاسداری از حریم خانواده می فرماید:
«اَیمَا امْرَأَةٍ تَطَیبَتْ لِغَیرِ زَوْجِها لَمْ تُقْبَلْ مِنْها صَلاةٌ حَتَّی تَغْتَسِلَ مِنْ طیبِها؛ (20)
هر زنی كه برای غیر شوهرش خود را خوشبو كند، نمازی از او قبول نمی شود تا زمانی كه آن بوی خوش را با شستن از خود دور كند.»

در هر صورت، یكی از مهم ترین راهكارهای صیانت بنیان خانواده حفظ حجاب و عفت زنان مسلمان و پرهیز از عشوه گری و خودنمایی در بیرون از منزل و یا در دیدگاه مردان نامحرم است.

امّا از سوی دیگر، ضرورت دارد كه زنان مسلمان در مقابل شوهرانشان كمال خضوع و خودآرایی را به ویژه در خلوت به انجام رسانند تا ارتباط زن و شوهر از لحاظ مهر و عاطفه تقویت گردد.

امام باقرعلیه السلام هرگونه آرایش زن نسبت به شوهرش را مجاز دانسته، می فرماید: «لابَأْسَ عَلی الْمَرْئَةِ بِما تَزَینَتْ بِهِ لِزَوْجِها؛ (21)
هر نوع زینت زن درپیش همسرش روا و مجاز است.»

و امام صادق علیه السلام نیز آن را امر لازم شمرده و فرموده است:
«لا ینْبَغی لِلْمَرْأَةِ اَنْ تُعَطِّلَ نَفْسَها؛ (22)
برای زن شایسته نیست كه خود را [در پیش همسرش از آرایش و جمال ظاهری] دور نگه دارد.»

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

تقسیم كار

بر اساس فطرت و قابلیتهای وجود زن و مرد، كارهای آنان با همدیگر متفاوت است. برخی از كارها را باید مردان انجام دهند؛ زیرا زنان در آن محدوده به مشقت و آزار جسمی و روحی دچار خواهند شد؛ چنان كه قضاوت، مرجعیت، امامت، و مسائل حساس حكومتی را خداوند متعال طبق تواناییهای شخصیتی به مردان سپرده است.

به همین جهت، در میان پیامبران و امامان معصوم علیهم السلام، بانوان؛ حتی شایسته ترین آنان نیز دیده نمی شوند و در مقابل، امور ظریف و حساسی همچون پرورش فرزند؛ خانه داری و رسیدگی به آراستگی منزل و اموری كه به نحوی به مسائل ویژه زنان مرتبط می شود، بر عهده بانوان قرار دارد.

به این جهت، پیامبران، امامان، و بزرگان تاریخ همگی در دامان زنان فرزانه و شایسته تربیت یافته اند. ساختار بدنی بانوان طوری نیست كه در كارهای سخت و مشقت آور و یا در درگیریهای لفظی و فیزیكی در معاشرتهای اجتماعی همانند ساختار وجود مردان توانایی داشته باشند و لذا امام باقرعلیه السلام می فرماید:

روزی حضرت علی علیه السلام و فاطمه زهراعلیها السلام در مورد تقسیم كارهای خانوادگی به محضر رسول خداصلی الله علیه وآله رفتند و از آن گرامی در مورد اداره كارهای منزل داوری خواستند. بزرگ رهبر جهان اسلام در یك طرح حكیمانه به آنان فرمود: «كارهای داخلی منزل به عهده فاطمه باشد و كارهای بیرون خانه بر عهده علی.»

وقتی از نزد آن حضرت بیرون آمدند، حضرت فاطمه علیه السلام نظر خود را در مورد داوری رسول خداصلی الله علیه وآله این گونه ابراز داشت:
«فَلا یعْلَمُ ما دَخَلَنی مِنَ السُّرُورِ اِلَّا اللَّهُ بِاِكْفائی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله تَحَمُّلَ رِقابِ الرِّجالِ؛
جز خدا كسی نمی داند كه چقدر [از تقسیم حكیمانه رسول خداصلی الله علیه وآله] خوشحال شدم، از اینكه پیامبر خداصلی الله علیه وآله معاشرت و رو در رو شدن با مردان را از عهده من برداشت.» (23)

از منظر اهل بیت علیهم السلام خدمتگزاری زن نسبت به شوهرش در منزل آن چنان اهمیت دارد كه امام باقرعلیه السلام می فرماید:
«ما مِنْ امْرَأَةٍ تَسْقی زَوْجَها شَرْبَةً مِنْ ماءٍ اِلَّا كانَ خَیراً لَها مِنْ عِبادَةِ سَنَةٍ صِیامِ نَهارِها وَ قِیامِ لَیلِها؛ (24)
هر زنی كه با شربت آبی شوهرش را سیراب كند، این عمل او بهتر از یك سال عبادت است كه روزهایش را روزه بدارد و شبهایش را به نماز ایستد.»

البته این تقسیم كار هیچ گونه ربطی به درجات عالی و رسیدن به مقامات معنوی ندارد؛ زیرا از منظر كلام وحی كردارنیك و عمل صالح است كه انسانها را به درجات عالی می رساند و در پیمودن این مسیر ترقی و تعالی بین زن و مرد هیچ گونه تفاوتی وجود ندارد.
خداوند می فرماید:
«مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثی وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیاةً طَیبَةً»؛ (25)
«هر فرد با ایمانی كه عمل صالح و شایسته ای انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، او را به حیاتی پاك، زنده می داریم.»
با توجه به این آیه طی كردن راه ترقی و تعالی همت و تلاش می طلبد. چه بسا مردانی كه از راه بازمانده اند، امّا در سیر تكاملی، بانوان زیادی به درجه عالی سعادت گام نهاده اند و یا برعكس.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

تأمین نیازهای خانواده

خداوند متعال به مسلمانان می آموزد كه مرد به عنوان مدیر خانواده شایسته است كه برای تأمین نیازهای خانواده اش از هیچ خدمت و تلاشی دریغ نكند؛ چنان كه حضرت موسی علیه السلام را به عنوان رسول الهی و الگوی مردان شایسته مطرح و به سفر خانوادگی او اشاره می كند و می فرماید:

«فَلَمَّا قَضی مُوسَی الأَْجَلَ وَسارَ بِأَهْلِهِ آنَسَ مِنْ جانِبِ الطُّورِ ناراً قالَ لأَِهْلِهِ امْكُثُوا إِنِّی آنَسْتُ ناراً لَعَلِّی آتِیكُمْ مِنْها بِخَبَرٍ أَوْ جَذْوَةٍ مِنَ النَّارِ لَعَلَّكُمْ تَصْطَلُونَ»؛ (26)
«هنگامی كه موسی علیه السلام مدت [خدمتگزاری خود] را [در نزد حضرت شعیب علیه السلام] به پایان رسانید و همراه خانواده اش [از شهر مدین به سوی مصر] حركت كرد، از جانب طور آتشی دید. به خانواده اش گفت: [مقداری] مكث كنید كه من آتشی دیدم. شاید خبری از آن برای شما بیاورم یا شعله ای آتش تهیه كنم كه شاید با آن گرم شوید.»

یكی از پیامهای این آیه به مردان تلاشگری كه سعی می كنند نیازهای ضروری خانواده هایشان را تأمین كنند، این است كه آنان رهرو پیامبران و اولیاء بزرگ الهی هستند. خداوند متعال برای سرپرستهای خانواده هایی كه در راه كسب روزی حلال و تأمین معاش زن و فرزندانشان از جان و دل می كوشند، مقامات عالی در جهان آخرت منظور كرده است.

امام باقرعلیه السلام در این باره فرموده است:
«مَنْ طَلَبَ الّرِزْقَ فی الدُّنْیا اسْتِعْفافاً عَنِ النَّاسِ وَسَعْیاً عَلی اَهْلِهِ وَ تَعَطُّفاً عَلی جارِهِ لَقَی اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یوْمَ الْقِیامَةِ وَ وَجْهُهُ مِثْلُ الْقَمَرِ لَیلَةَ الْبَدْرِ؛ (27)
هركس در دنیا به طلب روزی برود و قصدش این باشد كه محتاج دیگران نشود و مخارج زن و فرزندش را تأمین كند و به همسایه اش یاری رساند، در روز قیامت با چهره ای نورانی مانند مهتاب شب چهارده خداوند را ملاقات خواهد كرد.»