تولی و تبری
تولی و تبری در منابع دینی
سید جواد حسینی
اشاره
هر انسانی در زندگی خود الگو و پیشوایی دارد و سعی می كند خود را به او نزدیك سازد تا پرتوی از صفات او را در درون جان خود ببیند. به تعبیر دیگر، در درون انسان، جایی برای اسوه ها و قهرمانها است و به همین دلیل تمام ملّتهای جهان، در تاریخ خود به قهرمانان واقعی و گاه پنداری دل بسته اند و بخشی از فرهنگ و تاریخ خود را بر اساس رفتارهای آنان بنا می كنند؛ در مجالس خود از آنها سخن گفته و آنان را می ستایند، به آنها عشق می ورزند و سعی می كنند خود را از نظر صفات و روحیات به آنها نزدیك سازند.
اضافه بر این، اصل «همرنگ شدن با دیگران به خصوص افراد پر نفوذ و با شخصیت» یكی از اصول مسلّم روانی است. مطابق این اصل، انسان كششی در وجود خود به سوی هماهنگی و همرنگی با دیگران (به خصوص با قهرمانان و پاكان) احساس می كند و به همین علّت، به سوی اعمال و صفات آنان جذب می شود.
در مقابل، هر ملّتی دشمن یا دشمنانی دارند كه در مناسبتهای مختلف و به شكلهای گوناگون از آنها اظهار نفرت و بیزاری می كنند و حتی فرزندان را بغض آنها، تشویق و ترغیب می كنند.
به همین دلیل، ما در اسلام دو اصل به نام «تولّی» و «تبرّی» داریم؛ یا به تعبیر دیگر: «حُبّ فی اللَّهِ» و «بُغضِ فِی اللَّهِ» كه هر دو در واقع اشاره به یك حقیقت است. طبق این دو اصل مهم و اساسی ما موظفیم دوستان خدا، پیامبرصلی الله علیه وآله و امامان علیهم السلام را دوست و دشمنان آنها را دشمن بداریم و در این بخش، پیشوایان بزرگ دین، یعنی پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله و امامان معصوم علیهم السلام را در همه چیز اسوه و الگوی خود قرار دهیم.
این دستور به قدری مهم است كه در آیات قرآن به عنوان نشانه ایمان، و در روایات اسلامی به عنوان «محكم ترین دستگیره ایمان» معرفی شده و تا «تولی» و «تبرّی» نباشد، بقیه اعمال (عبادات و اطاعات، احسان و انفاقات) بی حاصل و غیر مقبول شمرده شده است. (1)