برادران کُرد من، به تبلیغات وابستگان «حزب دمکرات» اعتنا نکنید

[ملکوت* گامی تارهایی *]

تاریخ ایرانی نوشت : در روز ۱۶ شهریور ۱۳۵۸ بنیانگذار جمهوری اسلامی برای اعضای حزب دموکرات کردستان عفو عمومی اعلام کرد.




درگیری‌های مناطق کردنشین که ناشی از مبارزه مسلحانه برخی گروه‌های قومی با دولت مرکزی بود از‌‌ همان ابتدای پیروزی انقلاب آغاز شد، چنانکه اولین مورد حمله به پادگان‌ها تنها هشت روز پس از پیروزی انقلاب در مهاباد صورت گرفت. آن هم همزمان با حضور هیاتی که از سوی دولت و امام مامور بود اهداف انقلاب اسلامی را برای رهبران کرد تشریح کند. در همین دوران رادیویی به نام «صدای آزاد کردستان» با پخش اعلامیه‌های حزب دموکرات کردستان، از مردم مناطق کردنشین دعوت می‌کرد تا «برای دستیابی به خودمختاری کردستان» قیام کنند. اینچنین بود که ناآرامی سراسری در کردستان آغاز شد. ناآرامی‌هایی که در شکل مسالمت‌آمیز آن به راهپیمایی و در وجه خشونت‌آمیز آن به حمله به پادگان‌ها منتهی می‌شد.‌‌ همان دوران بود که در سنندج بیش از ۴ هزار نفر از اعضای «جمعیت دفاع از آزادی و انقلاب» که گروهی کمونیستی به شمار می‌آمد، اقدام به راهپیمایی کردند و شعارهایی چون «اسلحه در دست مردم تنها راه پاسداری از انقلاب است، کشته ندادیم که سازش کنیم، شورای انقلابی نظامی؛ فقط با انتخاب آزاد سربازان، درجه‌داران و افسران تشکیل باید گردد» سر دادند.

درگیری‌ها علاوه بر سنندج در نقده، مریوان و مهاباد نیز بروز کرد اما این ناآرامی‌ها هیچ کدام نتوانست خطری جدی برای ثبات در کردستان فراهم آورد تا اینکه واقعه پاوه پیش آمد. شامگاه ۲۲ مرداد ۱۳۵۸ سپاه پاسداران و گروهان ژاندارمری پاوه طی پیام‌های فوری که به مراکز خود در کرمانشاه فرستاده بودند، اعلام کردند: «پاوه به دست مهاجمان در شرف سقوط است» و از سپاه پاسداران و ارتش استمداد کردند. همزمان با سفر هیاتی مرکب از دکتر چمران معاون نخست‌وزیر، تیمسار فلاحی فرمانده نیروی زمینی و ابوشریف فرمانده عملیات سپاه پاسداران انقلاب که با سه فروند هلی‌کوپتر و مهمات کافی راهی پاوه شدند، درگیری‌ها ادامه یافت. هر دو طرف با تمام توان به درگیری ادامه می‌دادند و کسی را یارای متوقف کردن جنگ نبود. در این میان مردم عادی هم جان خود را از دست می‌دادند و خبرهای هولناکی از پاوه درباره قتل‌عام گروهی از آنان می‌رسید. اینچنین بود که امام با صدور فرمانی شدیداللحن خواستار دخالت نیروهای مردمی شد و بدین ترتیب با هجوم نیروهای کمکی از سایر شهر‌ها غائله پاوه به پایان رسید اما این مقدمه‌ای شد بر مسائل بعدی. اول شهریور ماه ۵۸ بود که ابوشریف فرمانده وقت عملیات سپاه با اعلام اینکه ۴۰ پاسدار در عملیات پاکسازی پاوه کشته شدند از وضعیت بد اقتصادی و اجتماعی مناطق کردنشین سخن گفت و با بیان اینکه حزب دموکرات به کرد‌ها اسلحه، برنج و روغن می‌دهد، خواستار افزایش امکانات رفاهی و ارائه کمک‌های مادی و معنوی از سوی دولت به مردم کردستان شد.

در پی پیروزی نیروهای انقلابی و فتح پاوه، صادق خلخالی قاضی شرع با سفر به منطقه بسیاری از عوامل حزب دموکرات که در قتل‌عام مردم دست داشتند را اعدام و چند روز بعد شورای انقلاب به انحلال این حزب حکم داد. شورای انقلاب در اعلامیه‌ای که در روز ۲۸ مرداد منتشر شد اعلام کرد: نظر به اینکه فرقه دموکرات سابق که در تاریخ ۲۵ مرداد ۱۳۲۴ تشکیل یافته بود مجددا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بنام حزب دموکرات کردستان فعالیت خود را با حمایت خارجی و عوامل ضد انقلاب علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز و به قصد جدا کردن قلمرو حاکمیت ملی و اسلامی ایران و لطمه وارد کردن به تمامیت استقلال کشور قیام و اقدام کرده است و از آنجا که با تحریک و تحریض مردم به قتل و غارت مسبب بروز حوادث خونینی در سنندج، نقده، مریوان و پاوه گردیده و به طور مسلحانه به پادگان‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران در سنندج و مهاباد حمله نموده است، لذا وجود حزب مذکور و جمعیت‌های وابسته از نظر ملت ستمدیده مسلمان ایران فاقد هرگونه مشروعیتی بوده و غیرقانونی اعلام می‌گردد

[ملکوت* گامی تارهایی *]

همزمان با این تحولات امام خمینی رهبر انقلاب در دیدار با اقشار مختلف مردم به مناسبت عیدفطر، خطاب به اعضای حزب گفت که «اگر دموکرات هستید بگذارید حکومت مردم بر مردم تحقق یابد.» با اعلام انحلال حزب دموکرات درگیری‌ها در مناطق کردنشین تشدید شد. اعضای این گروه با حمایت کردهای مناطق شمالی عراق به رهبری جلال طالبانی به پاسگاه‌های مرزی و مراکز دولتی در شهرهای مریوان، سقز، اورامانات، بوکان، بانه، مهاباد، سنندج و... حمله کرده و گروهی از پاسداران و مردم عادی را به قتل رساندند. سرلشگر حسین شاکر رییس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی اعلام کرد که ارتش هر نوع مقاومت مسلحانه را سرکوب می‌کند، اما گفت باید انقلابی عمل می‌کردیم و آیت‌الله صدوقی اعلام کرد در صورت عدم سرکوب دشمن، امام به کردستان می‌رود. پیشروی نیروهای ارتش باعث آزادسازی شهرهایی چون سقز و مریوان شد، شهرهایی که در پی حملات نیروهای مهاجم وابسته به حزب دموکرات ساعاتی در تصرف این نیرو‌ها بود. همزمان با اعلام کشته شدن ۱۴ پاسدار و ۷۵ تن از نیروهای مهاجم، خبر آزادی شهرهای کردستان یکی پس از دیگری در رسانه‌های جهانی بازتاب می‌یافت. در چنین شرایطی بود که خبرگزاری رویترز اعلام کرد «عبدالرحمن قاسملو رهبر حزب دموکرات کردستان که در محلی نامعلوم به سر می‌برد آماده است با دولت مذاکره کند.» روزنامه فایننشال تایمز هم در گزارشی مربوط به اوضاع ایران و در رابطه با مسائل کردستان، از ارسال نامه‌ای سرگشاده از سوی قاسملو برای مارگارت تاچر نخست‌وزیر بریتانیا و جیمی کار‌تر رییس‌جمهوری آمریکا خبر داد. وی در این نامه خواستار مداخله خارجی در مسائل آن‌ها با جمهوری اسلامی شده بود. خواسته‌ای که با استقبال طرف‌های غربی مواجه نشد.

همزمان وزیر کشور دولت موقت به مردم کردستان هشدار داد که حساب خود را از خائنان به ملت جدا کنند و گول این گروه‌های فریب‌خورده را نخورند. هاشم صباغیان در پیام تلویزیونی خود تاکید کرد که «عبدالرحمن قاسملو و عزالدین حسینی در یک سخنرانی در شهر بانه به دولت اعلان جنگ داده‌اند و گفته‌اند تا آخرین قطره خون ایستادگی خواهند کرد. ولی ما هرگز نمی‌گذاریم این خیال خام جامه عمل بپوشد.» وی تائید کرد که دولت هیچ حزب و گروهی را در کردستان برای مذاکره به رسمیت نمی‌شناسد.

همزمان با فتح شهر به شهر کردستان توسط ارتش، روزنامه‌ها خبر دادند که جلال طالبانی و افرادش که در روستاهای کوهستانی اطراف لارستان مخفی شده بودند، پس از چند ساعت تعقیب فرار کردند. سروان مجتبی هاشمی سرپرست پاسداران انقلاب کمیته ۹ تهران ضمن اعلام این مطلب گفت: «آخرین ماموریت گروه ۱۵۰ نفری پاسداران کمیته ۹ در کردستان تعقیب جلال طالبانی و افرادش بود. اطلاع یافتیم وی باتفاق ۳۰ تن از یارانش برای استراحت در یکی از روستاهای مرتفع نهان شده است. با رعایت اقدامات لازم باتفاق افراد گروه تصمیم گرفتیم به آنجا شبیخون بزنیم. نزدیک به ۱۸ ساعت تلاش کردیم تا توانستیم با عبور از مسیرهای صعب‌العبور به ارتفاعات صعود کنیم تا موفق شدیم. به روستای محل اختفای طالبانی که رسیدیم اطلاع یافتیم که چند ساعت قبل از ورود ما جلال طالبانی به اتفاق سواران خود، گریخته است.»

[ملکوت* گامی تارهایی *]

چند روز پس از این واقعه با شدت گرفتن نبرد هوایی و زمینی در کردستان مواضع حزب دموکرات در هم کوبیده شد. صادق طباطبایی سخنگوی دولت موقت اعلام کرد «دخالت خارجی‌ها در ماجرای کردستان برای دولت مسلم است» و محمدرشید شکیبا استاندار کردستان تاکید کرد که تجزیه‌طلبان خائن به جامعه کرد هستند. همزمان با آزادی مهاباد و بانه و کشف اسنادی در ارتباط با حزب دموکرات که نشان می‌داد این گروه در افق نزدیک برنامه جنگ چریکی داشته است، صادق خلخالی حاکم شرع استان کردستان اعلام کرد که عزالدین حسینی، عبدالرحمن قاسملو، جلال طالبانی و عده‌ای دیگر از رهبران حزب منحله کردستان به عراق گریخته‌اند.

دکتر مصطفی چمران در بخشی از خاطرات خود می‌نویسد: «بزرگ‌ترین شهرهای کردستان مثل مهاباد، بانه، سقز و بوکان بدون درگیری به تصرف درآمد. در شهر بانه نیروهای دشمن ۴ برابر نیروهای ما بود و فرماندهی آن را جلال‌الدین حسینی برادر عزالدین حسینی به‌عهده داشت که بزرگ‌ترین قدرت منطقه به شمار می‌رفت. ما ساعت شش بعدازظهر وارد بانه شدیم ولی وی ساعت ۴ بعدازظهر یعنی ۲ ساعت قبل از ورود ما از بانه گریخت و به عراق رفت.»

همزمان با تاکید مسئولان نظامی و سیاسی و در صدر آن‌ها امام خمینی برای ارسال کمک و بازسازی مناطق کردنشین، پانزدهم شهریور ماه بود که خبر آمد به دنبال استقرار ارتش در مهاباد سیل کمک‌های غذایی، دارویی و پوشاک به سوی منطقه سرازیر شده است و یک محموله خواروبار و لباس نیز به وسیله جمعیت شیر و خورشید سرخ به مهاباد منتقل و توسط اعضای شورای شهر بین مردم توزیع شده است.

همزمان سرپرست فرمانداری مهاباد در گفت‌وگو با روزنامه کیهان مهم‌ترین خواسته‌های مردم مهاباد را تشریح کرد و گفت: «مردم مهاباد و به طور کلی مردم منطقه از امام تقاضای عفو عمومی و بخشش برای تمام گروه‌ها و دستجات دارند و تقاضای دوم آن‌ها جلوگیری از ادامه کار و فعالیت دادگاه انقلاب در مهاباد برای محاکمه افراد بازداشت‌شده است. تقاضای سوم مردم هم تشکیل کمیته‌ای از معتمدان محلی به عنوان رابط آن‌ها، ارتش و پاسداران به منظور حل مشکلات و مسائل از دو طرف است.»

اینچنین بود که همزمان با ادامه خلع سلاح نیروهای سیاسی و نظامی در مناطق کردنشین در روز ۱۶ شهریور ۱۳۵۸ مهندس مهدی بازرگان نخست‌وزیر وقت اعلام کرد امام خمینی اعضای حزب دموکرات کردستان باستثنای سران خیانتکار و جنایتکار را مشمول عفو قرار داده است. وی که برای اولین بار پس از درگیری‌های مناطق کردنشین به همراه وزیر کشور و تیمسار سرلشگر شاکر رییس ستاد مشترک ارتش وارد مهاباد شده بود، پس از ورود به این شهر پیام مسرت‌بخش امام را در مورد عفو عمومی و شروع طرح‌های عمرانی و نوسازی از طریق تلویزیون مهاباد به مردم مناطق کردنشین ابلاغ کرد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

امام در پیام عفو عمومی اعلام کرده بود برادران کرد من، هیچ ترسی نه از ناحیه دولت و نه از ناحیه خرابکاران به دل راه ندهید.متن کامل این پیام بدین شرح است:

« بسم اللّه‏ الرحمن الرحیم. خاطرۀ تلخ ۱۷ شهریور ۵۷ و خاطره تلخ روزهای بزرگی که بر امت گذشت میوۀ شیرین سرنگونی کاخ‌های استبداد و استکبار و جایگزینی پرچم جمهوری عدل اسلامی را به بار آورد. مگر نه آن است که دستور آموزندۀ «کُلُّ یَومٍ عاشُورا و کُلُّ أَرضٍ کَربَلا» باید سرمشق امت اسلامی باشد. قیام همگانی در هر روز و در هر سرزمین، عاشورا قیام عدالتخواهان، با عددی قلیل و ایمانی و عشقی بزرگ، در مقابل ستمگران کاخ‏نشین و مستکبران غارتگر بود و دستور آن است که این برنامه سرلوحۀ زندگی است در هرروز و در هر سرزمین. روزهایی که بر ما گذشت عاشورای مکرر بود و میدان‌ها و خیابان‌ها و کوی و برزن‌هایی که خون فرزندان اسلام در آن ریخت، کربلای مکرر. و این دستور آموزنده، تکلیفی است و مژده‏ای. تکلیف از آن جهت که مستضعفان، اگر چه با عده‏ای قلیل، علیه مستکبران، گرچه با ساز و برگ مجهز و قدرت شیطانی عظیم، مأمورند چونان سرور شهیدان قیام کنند. و مژده که شهیدان ما را در شمار شهیدان کربلا قرار داده است؛ و مژده که شهادت رمز پیروزی است. ۱۷ شهریور، مکرر عاشورا و میدان شهدا، مکررِ کربلا و شهدای ما، مکررِ شهدای کربلا و مخالفان ملت ما، مکررِ یزید و وابستگان او هستند. کربلا کاخ ستمگری را با خون درهم کوبید؛ و کربلای ما کاخ سلطنت شیطانی را فرو ریخت. اکنون وقت آن است که ما که وارثان این خون‌ها هستیم و بازماندگان جوانان و شهدای به خون خفته هستیم از پای ننشینیم تا فداکاری آنان را به ثمر برسانیم و با ارادۀ مصمم و مشت محکم، بقایای رژیم ستمکار و توطئه‏گران جیره‏خوار شرق و غرب را در زیر پای شهدای فضیلت دفن کنیم.

غائلۀ کردستان، به دست مشتی از خدا بی‌خبر مزدور که از اسلحۀ اجنبی برخوردار و از پشت مرز‌ها الهام می‌‏گرفت، با قیام دلاورانۀ قوای انتظامی و پاسداران انقلاب درهم پیچید؛ و سرکردگان مفسد و وابسته به اجانب در گریزگاه‌ها پنهان، و جوانان فریب خورده‏ای را به جای گذاشتند. ما به طوری که کراراً اعلام کردیم، بجز سران جنایتکار و آنان که در خیانت و جنایت با آنان شریک بودند، از دیگر جناح‌ها، حتی گول خوردگانی که در حزب دمکرات وارد شده‏اند، در صورتی که سلاح‌های خود را به مقامات انتظامی بسپارند، با برادری رفتار و عفو عمومی نمودیم. این اصل عمومی شامل قشر‌ها و برادران کردستانی است. همه از پناهگاه‌ها بیرون بیایند و به برادران خود ملحق شوند، و به زندگی عادی خود ادامه دهند. دولت جمهوری اسلامی در رفع گرفتاری‌های آنان و ترمیم خرابی‌ها و سازندگی عقب‌ماندگی‌ها کوشا خواهد بود.

برادران کُرد من، به تبلیغات وابستگان «حزب دمکرات» اعتنا نکنید؛ و در شهر‌ها به حال عادی خود برگردید و هیچ ترسی نه از ناحیۀ دولت و نه از ناحیۀ خرابکاران به دل راه ندهید، که دولت دوستدار شما و خرابکاران قدرت را از دست داده و مدفون شده و خواهند شد. از خداوند متعال رحمت و مغفرت برای شهدای اسلام و صبر و اجر برای بازماندگان آنان و سعادت و سلامت برای ملت بزرگ خواهانم. والسلام علی عباداللّه‏ الصالحین. روح‏اللّه‏ الموسوی‌الخمینی. ۱۶ شهریور ۱۳۵۸ »

منابع:

آرشیو روزنامه کیهان، مرداد و شهریور ۱۳۵۸

صحیفه امام خمینی، جلد نهم، عفو عمومی در کردستان

مروری بر درگیری‌های کردستان از ابتدای پیروزی انقلاب تا ابتدای جنگ تحمیلی، حسین یکتا