الگوهاي قرآني(زنان نمونه در قرآن)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

4. دختران شعیب علیه السلام، نماد حیا و عفت

در جریان هجرت حضرت موسی علیه السلام از مصر به سوی شهر مدین در ایام جوانی، قرآن كریم از دو دختری سخن می گوید كه به خاطر سالخوردگی پدر پیرشان مجبور بودند خودشان گوسفندان را از آب چاه مدین سیراب كنند؛ اما تا زمانی كه مردم در كنار چاه در حال آب دادن به چارپایانشان بودند، به سبب حیا و عفتی كه در وجودشان قرار داشت، در گوشه ای به انتظار می ماندند؛ چنان كه وقتی موسی علیه السلام به نزد آنان رفت و علت دوری گزیدن ایشان را جویا شد، در جواب گفتند: «لا نَسْقی حَتَّی یصْدِرَ الرِّعاءُ»؛ (15) «ما گوسفندان خود را سیراب نمی كنیم تا چوپانان همگی [حیوانات خود را آب دهند و] خارج شوند.»

آن گاه حضرت موسی علیه السلام با روحیه جوانمردی با آنكه خسته و گرسنه از سفر طولانی اش بود، به پیش رفته و از چاه آب كشیده، گوسفندان آن دو را سیراب نمود و سپس به زیر سایه دیواری پناه برد. آن دو دختر با ایمان و عفیف كه در حریم پاك و بهشتی پدری چون شعیب نبی علیه السلام پرورش یافته بودند، به خانه برگشته، ماجرا را برای پدر تعریف كردند و به توصیه حضرت شعیب علیه السلام یكی از دختران به نزد موسی علیه السلام بازگشت تا دعوت پدر را برای دیدار و گرفتن مزد سیراب كردن گوسفندان ابلاغ نماید.

در این صحنه نیز قرآن كریم به صفت حیای آن بانو تأكید می ورزد و می فرماید: «فَجاءَتْهُ إِحْداهُما تَمْشی عَلَی اسْتِحْیاءٍ»؛ (16) «یكی از آن دو [دختر] به سراغ او آمد، در حالی كه با نهایت حیا گام برمی داشت.» و این به فرموده رسول اكرم صلی الله علیه وآله همان دختر بزرگ تر، یعنی صفورا بود كه بعدها به همسری حضرت موسی علیه السلام در آمد. (17)

بنابراین، صفورا و خواهرش از نمونه ها و الگوهای قرآنی در زمینه حیا و عفت هستند كه بهره مندی ایشان از این صفت، نشان دهنده ایمان عمیق آنان می باشد؛ چرا كه به بیان امام صادق علیه السلام كسی كه فاقد حیا باشد، از داشتن نعمت ایمان بی نصیب است: «لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا حَیاءَ لَهُ؛ (18) ایمان ندارد كسی كه حیا ندارد.»

سخن آخر اینكه هر یك از نمونه های با فضیلت قرآنی، نمونه ای برای همه انسانهای تشنه كمال اعم از زن و مرد می باشند و این دو نوع، از لحاظ نیل به مقامات عالیه انسانی یكسان اند. از این رو، اگر در كتاب آسمانی ما مسلمانان، پیامبر خاتم صلی الله علیه وآله (19) و همچنین ابراهیم خلیل علیه السلام به همراه یارانش (20) به عنوان اسوه و الگو برای كسانی مطرح اند كه امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند، از آسیه همسر فرعون و مریم دختر عمران علیها السلام نیز صراحتاً به عنوان نمونه برای مردم مؤمن یاد شده (21) و زنان نمونه دیگری نیز مورد ستایش و تمجید قرآن قرار گرفته اند كه همگی در دو ویژگی «ایمان و عمل صالح» با هم مشترك هستند و می توانند الگو و اسوه برای همگان باشند و این خود نشان از توجه خاص دین اسلام به مقام و منزلت زن و نقش ویژه وی در اجتماع بشری و در طریق فلاح و رستگاری دارد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

پی نوشت‌ها:

1) نحل / 97.
2) تحریم / 11 و 12.
3) مجله مبلغان، ش 80.
4) اعراف / 16: « [شیطان خطاب به خداوند گفت:] اكنون كه مرا گمراه ساختی....»
5) همان / 23: «گفتند: پروردگارا! ما به خویشتن ستم كردیم.»
6) همان.
7) ر. ك: تفسیر نمونه، ج 16، صص 15 - 30.
8) همان / 7.
9) همان / 10.
10) تفسیر قمی، ج 2، ص 135.
11) نمل / 33.
12) همان / 35.
13) همان / 42.
14) همان / 44.
15) قصص / 23.
16) همان / 25.
17) ر. ك: بحارالانوار، ج 43، ص 32.
18) وسائل الشیعة، ج 12، ص 166.
19) احزاب / 21: «لَقَدْ كانَ لَكُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ یرْجُوا اللَّهَ وَ الْیوْمَ الآخِرِ»؛ «مسلماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیكویی بود، برای آنان كه امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند.»
20) ممتحنه / 4 و 6: «قَدْ كانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فی إِبْراهیمَ وَ الَّذینَ مَعَه... لَقَدْ كانَ لَكُمْ فیهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ یرْجُوا اللَّهَ وَ الْیوْمَ الآخِرِ»؛ «برای شما سرمشق خوبی در زندگی ابراهیم و كسانی كه با او بودند، وجود داشت... [آری،] برای شما در زندگی آنها اسوه حسنه بود برای كسانی كه امید به خدا و روز قیامت دارند.»
21) تحریم / 11 و 12: «وَ ضَرَبَ اللَّه مَثَلاً لِلَّذِینَ آمَنُوا امْرَاَتَ فِرْعَوْنَ... وَ مَرْیمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ...»؛ «و خداوند برای مؤمنان به همسر فرعون مثل زده است... و همچنین به مریم دختر عمران....»

منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره92

[شهیده]

قرآن در آیات پایانی سوره تحریم برای مؤمنان و کفار به چند زن مثل می زند. شرح این مثال ها و اینکه این زنان چه کسانی بودند جالب است.

در چند جای قرآن خدا از زنان صحبت به میان آورده است.

کوثر(حضرت زهرا سلام الله علیها)، حضرت مریم، همسر فرعون، ملکه سبا، همسر ابراهیم، همسر عزیز مصر، همسر لوط، همسر نوح و ...


حتی در قرآن سوره ای به نام یک زن وجود دارد. سوره مبارکه "مریم".

خداوند در آیات پایانی سوره تحریم چهار زن را برای کافران و مومنان مثال می زند. برای کفار همسر نوح و لوط (علیهم السلام) و برای مومنان همسر فرعون و حضرت مریم.

ابتدا می فرماید:
"ضرَب اللَّهُ مَثَلاً لِّلَّذِینَ كَفَرُوا امْرَاَت نُوحٍ وَ امْرَأَت لُوطٍ كانَتَا تحْت عَبْدَیْنِ مِنْ عِبَادِنَا صلِحَینِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ یُغْنِیَا عَنهُمَا مِنَ اللَّهِ شیْئاً وَ قِیلَ ادْخُلا النَّارَ مَعَ الدَّخِلِینَ"

خداوند براى كسانى كه كافر شده‏اند به همسر نوح و همسر لوط مثَل زده است، آن دو تحت سرپرستى دو بنده از بندگان صالح ما بودند، ولى به آن دو خیانت كردند و ارتباط با این دو [پیامبر] سودى به حالشان [در برابر عذاب الهى] نداشت، و به آنها گفته شد:
(وارد آتش شوید همراه كسانى كه وارد مى‏شوند.) (تحریم/10)

در کتب لغت كلمه «خیانت» و «نفاق» با اندک تفاوتی به یك معنا آمده است.

خیانت به معناى مخالفت با حق به وسیله نقض سرى عهد است و مقابل معنای امانت. این دو زن به همسرانشان که پیامبر الهی بودند خیانت کرده و از راه حق منحرف شدند.

سوره هود در مورد همسر نوح می گوید:

"حتى اذا جاء امرنا و فار التنور قلنا احمل فیها من كل زوجین اثنین و اهلك الا من سبق علیه القول..."

تا آن زمان كه فرمان ما فرا رسید و تنور جوشیدن گرفت؛ (به نوح) گفتیم:

از هر جفتى از حیوانات یك زوج در آن (كشتى) حمل كن! همچنین خاندانت را (بر آن سوار كن) مگر آنها كه قبلاً وعده هلاك آنان داده شده (همسر و یكى از فرزندانت)... (هود/40)


و در داستان لوط (علیه السلام) درباره همسرش آمده: "... فاسر باهلك بقطع من اللیل و لا یلتفت منكم احد الا امراتك انه مصیبها ما اصابهم..." (فرشتگان عذاب) گفتند: اى لوط! ما فرستادگان پروردگار توایم، آنها هرگز دسترسى به تو پیدا نخواهند كرد.

در دل شب خانواده‏ات را حركت ده و هیچ یك از شما پشت سرش را نگاه نكند؛ مگر همسرت، كه او هم به همان بلایى كه آنها گرفتار مى‏شوند، گرفتار خواهد شد. (هود/81)


عاقبت این دو زن شقاوت و هلاکت بود. به ایشان گفته شد با سایرین (که نسبتی با انبیا نداشتند) داخل آتش شوید. (سوره تحریم)

[شهیده]

فرجام خیانت به خدا و رسول همین است، حتی اگر خائن نزدیک ترین فرد به انبیا باشد، حتی همسر. همسر دو پیامبرى كه خداى تعالى عبد صالحشان نامید، خیانت كردند، با اینکه هم بستر پیامبر بودند، همسرى آنان سودى به حالشان نبخشید و بدون هیچ ارفاقی در زمره هالكان به هلاكت رسیدند. و در مثل دیگر می فرماید:

"وَ ضرَب اللَّهُ مَثَلاً لِّلَّذِینَ ءَامَنُوا امْرَأَت فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَت رَب ابْنِ لى عِندَك بَیْتاً فى الْجَنَّةِ وَ نجِّنى مِن فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نجِّنى مِنَ الْقَوْمِ الظلِمِینَ. وَ مَرْیمَ ابْنَت عِمْرَنَ الَّتى أَحْصنَت فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا وَ صدَّقَت بِكلِمَتِ رَبهَا وَ كُتُبِهِ وَ كانَت مِنَ الْقَنِتِینَ" ؛

و خداوند براى مؤمنان، به همسر فرعون مثَل زده است، در آن هنگام كه گفت: پروردگارا خانه‏اى براى من نزد خودت در بهشت بساز و مرا از فرعون و كار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایى بخش. و همچنین به مریم دختر عمران كه دامان خود را پاك نگه داشت، و ما را از روح خود در آن دمیدیم؛
او كلمات پروردگار و كتاب هایش را تصدیق كرد و از مطیعان فرمان خدا بود. (تحریم11و12)

در شرایطی كه كفر فرعون او را به جایی رساند که خود را خدا می خواند : "انا ربکم الاعلی" (نازعات 24)، همسرش ایمانى خالص به خدا داشت و خدا او را نجات داد و داخل بهشتش كرد و قدرت همسرى چون فرعون و كفرش نتوانست به ایمان وى خدشه اى وارد سازد.

همسر فرعون " آسیه بنت مزاحم" از زمانی كه معجزه موسی(علیه السلام) را در مقابل ساحران مشاهده كرد از اعماق قلبش ایمان آورد، ولی ایمانش را مكتوم داشت. هنگامى كه فرعون از ایمانش باخبر شد او را نهى، و اصرار بر ترک آیین موسى(علیه السلام) کرد ولى این زن با استقامت هرگز تسلیم خواسته فرعون نشد.

آسیه همسر فرعون بزرگ بود.
با اینکه همه لذات دنیوی برایش فراهم بود از آنها چشم پوشیده، دنبال قرب الهی بود و خداوند آرزوی او را در دعایی مختصر آورده: "پروردگارا! خانه‏اى براى من نزد خودت در بهشت بساز، و مرا از فرعون و كار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایى بخش."

[شهیده]

سرانجام آسیه به دستور فرعون به طرز وحشتناکی به شهادت رسید.

در روایات آمده: "وقتى او را براى عذاب حاضر كردند، دعایى كرد كه خداوند آن را در قرآن كریم حكایت نموده: «رب ابن لى عندك بیتا فى الجنه ...» و خداى تعالى دعایش را مستجاب نمود و قبل از شهادت خانه خود را در بهشت دید، آنگاه جان شریفش از كالبد جدا شد، و سپس صخره بسیار بزرگى را بر جسد بی جانش انداختند.

پس سعادت و رستگارى مؤمنین تنها به خاطر ایمان خالص به خدا و رسول و تواضع و حسن اطاعتشان بوده و اتصال و خویشاوندى كه با كفار داشتند ضررى به حالشان نداشت و تنها ملاك كرامت نزد خدا تقوا است.

چهارمین بانویی که خداوند به او مثال می زند مریم(علیهاالسلام) است.
علامه طباطبایی در المیزان آورده: در خصوص مریم (علیهاالسلام) مى بینیم كه(قرآن) به نام مباركش تصریح نموده، ولى درباره همسر فرعون چنین كارى نكرد. اصولا در قرآن كریم جز مریم نام هیچ زنى برده نشده.
تنها آن جناب است كه در حدود بیست و چند سوره و سى و چند آیه نامش آمده است.
خدا مریم(علیهاالسلام) را با صفاتی می ستاید: پاکی و عفت، تصدیق کننده کلمات الهی و کتب آسمانی،اطاعت خداوند وخضوع در برابرش و او را به سبب این ویژگی هایش مثلی برای مؤمنان می داند.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در روایتی درباره برترین زنان می فرمایند:
افضل زنان اهل بهشت خدیجه دختر خویلد، فاطمه دختر محمد ، مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم همسر فرعون است.
در فضیلت او همین بس كه خداى تعالى داستانش را در قرآن براى ما ذكر كرده كه گفت:
«رب ابن لى عندك بیتا فى الجنه»

منبع:http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=207150