آیا خداوند متعال به همه چیز علم دارد؟

[محمدی]

یکی از سوالات رایج بین عامه مردم، اینه که آیا خداوند به همه چیز علم دارد ؟

جوابی که به این سوال داده می شود ، می تواند کمکی باشد، برای پاسخگویی به سوالات متعدد دیگه!

لذا از دوستان خواهشمند است، جوابی که به ذهنشان می رسد را بازگو نمایند تا ان شاالله با کمک هم به پاسخی قانع کننده برسیم.

با تشکر

[محمدی]

با توجه به اینکه در سایت ذی طوی هم همین مبحث را دنبال مینماییم ، یکی از دوستان سوالی رو مطرح نمود، در اینجا آن سوال را به همراه جوابش تقدیم میکنیم:

خوب شد این بحث رو دیدم! سوالی برام پیش اومده بود و اون اینکه چن وقت پیش یه جایی این شبهه رو دیدم، گفتم اینجا بحث از علم خداس، از محضرتون بپرسم، آیه های مختلفی داریم که خود خدا اعتراف می کنه که قبل از اون نمی دونسته و الان علم پیدا کرده! براش این آیه رو هم میارن: أَلْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنكُمْ وَعَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفاً(انفال/66) اكنون خداوند، (در امر جهاد) بر شما تخفيف داد ومعلوم داشت كه در شما ضعف راه يافته است.
خدا با صراحت داره میگه الان علم پیدا کردم، بعد شما میگید خدا از قبل علم داشته؟ اینو باور کنیم یا اونو؟

ممنون از سوال زیباتون

شاید بشه علم خدا به مسائل رو به دو دسته کلی تقسیم کنیم!


1. علم به مسائلی که اتفاق افتاده (چه در زمان حاضر و چه گذشته)


2. علم به مسائلی که هنوز صورت نگرفته ولی قراره در آینده اتفاق بی اُفته!


اما دسته اول:


بر اساس آیات متعددی میشه گفت که خداوند به تمامی اتفاقاتی که صورت میگیره علم دارد!

وَهُوَ اللَّهُ فِي السَّمَاوَاتِ وَ فِي الْأَرْضِ يعْلَمُ سِرَّكُمْ وَجَهْرَكُمْ وَيعْلَمُ مَا تَكْسِبُونَ(الأنعام/3)
و اوست خداوند در آسمانها و در زمين ، می‏داند نهان و آشكار شما را ، و می‏داند آنچه را كه شما (از نيك و بد) كسب می‏كنيد

و این چیز عجیبی نیست ، چون ( بلا تشبیه ) تمام هستی ، در احاطه کامل خدای متعاله ، پس اگر کوچکترین اتفاقی در اون بی اُفته ، از دید خداوند مخفی نخواهد ماند!

برای همینه که می فرماید :

وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيوْمِ الْقِيامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيئًا وَإِنْ كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَينَا بِهَا وَكَفَى بِنَا حَاسِبِينَ(الأنبياء/47)
در روز قيامت ، ما ترازوهاي عدل را برپا مي‌کنيم؛ پس به هيچ کس کمترين ستمي نمي‌شود؛ و اگر بمقدار سنگيني يک دانه خردل (کار نيک و بدي) باشد، ما آن را حاضر مي‌کنيم؛ و کافي است که ما حساب‌کننده باشيم!

چراکه خداوند به تمامی مسائل صورت گرفته آگاه است!


ادامه دارد ...

[محمدی]

اما بریم سراغ دسته دوم:

یعنی : علم خداوند متعال به مسائلی که قراره در آینده صورت بگیره!

صریح آیات زیادی اشاره میکند که خداوند، حتی نسبت به مسائل آینده هم علم و آگاهی دارد!

يعْلَمُ مَا بَينَ أَيدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ(الحج/76)
همه اعمال و احوال گذشته و آينده آنان را می‏داند و همه كارها به خدا بازگردانده می‏شود.

منتها چند آیه هست که در آن چنین به نظر می رسد ، خداوند متعال ، بعد از اینکه مسئله ای اتفاق افتاد ، تازه به آن علم پیدا نموده!

أَلْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنكُمْ وَعَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفاً (انفال/66) اكنون خداوند، (در امر جهاد) بر شما تخفيف داد ومعلوم داشت كه در شما ضعف راه يافته است.

با این برداشتی که آوردیم ، چنانکه جناب سائل به آن اشاره فرمودند ، آدم می مونه که کدوم دسته از آیات را قبول کنه!

اینو باور کنیم یا اونو؟

چیزیکه میشه گفت اینه که ، بر اساس آیات متعدد مثل آیه 76 از سوره حج که آوردیم ، خداوند خود می فرماید :

همه اعمال و احوال گذشته و آينده آنان را می‏داند و همه كارها به خدا بازگردانده میشود.

پس معنای علم در این آیه ای که جناب سائل آوردند ، نباید به معنای دانستن برای خود خداوند باشه!

چنانکه حتی خود جناب وفا هم ، به ترجمه ای که آوردند دقت نفرمودند!

اكنون خداوند، (در امر جهاد) بر شما تخفيف داد و معلوم داشت كه در شما ضعف راه يافته است.

پس در واقع معنای علم ، در این دسته از آیات به قرینه ده ها آیه دیگر ، به معنای شناساندن هستش!

یعنی در واقع خداوند ، در آیه ای که جناب وفا آوردند ، می فرماید :

خدا می خواست به شما ثابت کنه که فقط ادّعا دارید! و در مقام عمل خیلی ضعیفید! حالا که ، ادّعاهای پوچتون ، براتون مشخص شد ، و فهمیدید که ضعیفید ، خداوند هم به شما در حکمی که بیان داشته بود تخفیف داد...


ان شاالله ادعاهای ما، پوچ و توخالی نباشه!

[معمار]

نکته اول:

در سوره یونس آیه 61 آمده است که :
وَ مَا يَعْزُبُ عَن رَّبِّكَ مِن مِّثْقَالِ ذَرَّةٍ فىِ الْأَرْضِ وَ لَا فىِ السَّمَاءِ وَ لَا أَصْغَرَ مِن ذَالِكَ وَ لَا أَكْبرَ إِلَّا فىِ كِتَابٍ مُّبِينٍ
چيزى به وزنِ ذرّه‏اى، نه در زمين و نه در آسمان از پروردگارت پوشيده نيست و نه كوچكتر از آن و نه بزرگتر نيست، جز آنكه در كتاب روشن ثبت است

و در سوره فاطر، آيه 44 آمده است که:
«وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِنْ شَىْ‏ءٍ فِى السَّماوَاتِ وَلَا فِى الْأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ عَلِيماً قَدِيراً»؛ نه چيزى در آسمان‏ها و نه چيزى در زمين از حوزه قدرت او بيرون نخواهد رفت. او دانا و تواناست»

نکته دوم:

موضوع مهم در اين‏جا اين است كه چنين اعتقادى به علم و قدرت و ازليّت و ابديّت خداوند، تنها جنبه ذهنى و فكرى ندارد؛ بلكه بازتاب وسيع و گسترده‏ اى در اعمال ما به جاى مى‏ گذارد؛ زيرا هنگامى كه من يقين داشته باشم او همه جا با من است قبل از من بوده و بعد ازمن خواهد بود و برون و درون حتى جزئيات انگيزه‏ها و نيّاتِ ما براى او آشكاراست، اين عقيده مرا تربيت مى ‏كند و به مراقبت وسيع و گسترده از خويشتن وا مى ‏دارد و به نقادى از خود و اعمال خويش دعوت مى‏ كند؛ از سوى ديگر هرگونه يأس و نوميدى را در برابر هجوم مشكلات از من دور مى‏ سازد و به آينده اميدوار مى ‏كند و به اين ترتيب، اعتقاد به خدا با اوصافى كه ذكر شد تنها سرمايه روز جزاى ما نيست؛ بلكه دنياى ما را مى ‏سازد و پاكى و تقوا و آرامش و امنيّت ما را در اين جهان نيز تأمين مى‏كند و اگر مى ‏بينيم بى تقوايى ‏ها از يك سو و افسردگى‏ ها از سوى ديگر در جهان امروز گسترش يافته است يكى از دلايل عمده آن، فاصله گرفتن از اعتقادات صحيح مذهبى است.

[معمار]

از دیگر آیاتی که ایراد شده به علم ذاتی خداوند

وَ ما كانَ لَهُ عَلَيْهِمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَنْ يُؤْمِنُ بِالْآخِرَةِ مِمَّنْ هُوَ مِنْها في‏ شَک(سبا 21)
او سلطه بر آنان نداشت جز براى اينكه مؤمنان به آخرت را از آنها كه در شكّ هستند باز شناسيم

جواب به این شبهه:

بديهى است خداوند از ازل به همه چيز كه در اين جهان تا ابد واقع مى ‏شود آگاه است، بنا بر اين جمله" لِنَعْلَمَ" مفهومش اين نيست كه ما مؤمنان را به آخرت را از آنها كه در شك و ترديدند نمى ‏شناسيم، بايد وسوسه ‏هاى شيطان به ميان آيد تا شناخته شوند، بلكه منظور از اين جمله تحقق عينى علم خداوند است، چرا كه خداوند هرگز به علمش از باطن اشخاص و اعمال بالقوه آنها كسى را مجازات نمى ‏كند، بلكه بايد ميدان امتحان فراهم گردد، وسوسه ‏هاى شياطين و هواى نفس شروع شود تا هر كس آنچه در درون دارد با كمال آزادى اراده و اختيار بيرون ريزد، و علم خدا تحقق عينى يابد، زيرا تا در خارج عملى انجام نشود استحقاق ثواب و عقاب حاصل نمى ‏شود.


عین همین جواب در آیه {أَلْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنكُمْ وَعَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفا } جاری است.
علم خدا در این آیه مفهومش این نیست که خداوند نمی دانست که در آن ها ضعف است و موقعی که ضعیف شدند خداوند علم پیدا کرد بلکه مفهومش این است که خداوند هرگز به علمش از باطن اشخاص و اعمال بالقوه آنها كسى را مجازات نمى ‏كند، بلكه بايد ميدان امتحان فراهم گردد، وسوسه ‏هاى شياطين و هواى نفس شروع شود تا هر كس آنچه در درون دارد با كمال آزادى اراده و اختيار بيرون ريزد، و علم خدا تحقق عينى يابد، زيرا تا در خارج عملى انجام نشود استحقاق ثواب و عقاب حاصل نمى ‏شود.(خداوند می خواست که آنها با ارده خودشان ضعف را انتخاب کنند و موقعی که آن ها ضعف را انتخاب کردند علم خدا تحقق عينى می يابد، بر اساس همین ضعف آنها را مواخذه کند)