سؤال 91- شخصی قدرت مسافرت حج را ندارد و از قادر شدن بعد هم مایوس است و استطاعت مالی هم ندارد، اگر به او بذل نفقه حج نمایند آیا باید قبول کند و نایب بگیرد یا اینکه قبول واجب نیست ، و نیز اگر او را مهمان کنند حج واجب می شود تا استنابه کند یا خیر؟
جواب - در فرض مرقوم حج واجب نیست (1) .
1- آیة الله خویی : اگر مالی را به او اباحه کنند که با آن نایب برای حج بگیرد نایب گرفتن بر او واجب می شود (مستفاد از مبانی ایشان در بحث استطاعت ) .
سؤال 92- اگر در میقات مستطیع شد و حجة الاسلام بجا آورد، مجزی است یا نه ؟ و آیا در فرض مساله رجوع به کفایت ، شرط است یا نه ؟
جواب - اگر مستطیع شده ، مجزی است ، ولی رجوع به کفایت شرط است (1)
. 1- آیة الله مکارم : اگر چنانچه انجام حج در این شرایط تاثیر چندانی در وضع و حال او نداشته باشد حج او صحیح است و رجوع به کفایت شرط نیست .آیة الله تبریزی : مگر برای کسی که اگر آنچه دارد در راه حج خرج کند به حرج نمی افتد.آیة الله گلپایگانی ، آیة الله صافی : مگر برای کسی که اگر آنچه دارد در راه حجخرج کند زندگی او قبل و بعد از حج تفاوتی ندارد.آیة الله خویی : حکم رجوع به کفایت گذشت .
سؤال 93- شخصی که استطاعت رفتن به حج را پیدا کرده ، آیا می تواند پول حج را به مصرف لازمی در غیر مؤونه خود و افراد واجب النفقه اش خرج کند و خود را از استطاعت بیندازد؟ مثلا آیا می تواند در شرایط کنونی کشور خرج جبهه کند؟
جواب - مستطیع باید به حج برود (1) ، و دادن پول در مصارف مذکور کافی از حج واجب نیست ، واگر خرج کند و از استطاعت بیفتد، باید به هر نحو هست به حج برود.
1- آیة الله بهجت : هرگاه انسان مالی داشته باشد که کفاف هزینه حج را بدهد می تواند قبل از حرکت قافله آن را در مصارف خود خرج کند، هرچند دیگر نتواند به حج برود. ولی در صورتی که آن مال را نسیه تا زمان بعد از حج بفروشد و منظور فرار از استطاعت باشد، احتیاط این است که اقدام به این عمل نکند. (مناسک ، ص 16، مساله 36) .
سؤال 94- در مواردی که نهاد یا ارگانی فردی را به حج می فرستد، بدون اینکه ملزم باشد کاری انجام دهد، آیا از موارد حج بذلی است یا خیر؟ و قبول آن واجب است ؟
جواب - با فرض مشروعیت آن بدون تعهد به هیچ کاری ، حکم حج بذلی دارد (1)
.1- آیة الله خویی : در صورتیکه ولایت شرعیه بر بذل داشته باشند.
سؤال 95- مقداری پول دارم که برای رفت و آمد به سفر مکه کافی است ، ولی هنوز از طرف دولت جمهوری اسلامی وقتی برای ثبت نام اعلام نشده است ، آیا نگهداری آن پول لازم است ، و من مستطیع هستم ؟
جواب - اگر سایر شرایط را دارید و در همین سال هم ثبت نام می شود، باید ثبت نام کنید. و در غیر این صورت مستطیع نیستید (1) و نگهداری پول لازم نیست .
1- آیة الله تبریزی : در صورتی که فقط از طریق ثبت نام می توانید به حج بروید، چنانچه در این سال ثبت نام می شود و اطمینان دارید با ثبت نام می توانید در همین سال به حج بروید، باید ثبت نام کنید و به حج بروید، و همچنین اگر توانایی رفتن به حج از طریق آزاد را دارید، مستطیع هستید و باید به حج بروید، و در غیر این دو صورت مستطیع نیستید و نگهداری پول لازم نیست .آیة الله صافی : اگر اصل اعلام وقت و اجازه از طرف دولت معلوم نباشد نگهداری آنلازم نیست و اگر ثبت نام برای حج در امسال معلوم باشد هرچند تاریخ آن هنوز معین نشده باشد جواز صرف آن در راه دیگر محل تامل است . 155 حاشیه آداب و احکام حج . آیة الله غروی : اگر بتواند از راه دیگری بمکه رود مثل سفر به کشورهای دیگر و از آنجا به حج می توان رفت مستطیع بوده و نگهداری پول لازم است ولو برای سال دیگر.
سؤال 96- همسر شهیدی که دارای دو بچه چهار ساله می باشد و عملا سرپرستی این دو بچه را دارد و به عنوان خانواده شهید قرعه حج هم به نام او درآمده است آیا مشارالیها می تواند مخارج را از مال این دو صغیر بردارد و مناسک حج را انجام دهد یا خیر؟
جواب - نمی تواند مصارف حج را از اموال صغیر بردارد.
سؤال 97- کسی که چهار پسر دارد و زن برای همه شان گرفته است (1) ، و خرج سالانه خود را هم دارد و قرض هم ندارد، و با پسرانش درآمدشان یکجا است الان خرج دو نفر را دارند که به حج بروند، آیا حج واجب است یا نه ، و اگر واجب شده است آیا تنها بر پدر واجب شده یا بر پسر هم واجب شده است ، و اگر بر پسر هم واجب شده است کدامشان حق اولویت را دارند؟
جواب - کسی که از مال خودش به مقدار حج دارد و می تواند به مکه برود و بعد از برگشت زندگانی لایق شانش را داشته باشد مستطیع است و باید حج برود (2)
.1- آیة الله غروی : در فرض سؤال به دو نفر آنها حج واجب است و اولویتی در بین نیست و هر کدام را بفرستند حجش صحیح است با ملاحظه رجوع به کفاف .2- آیة الله مکارم : یعنی اگر فرضا مال مزبور را تقسیم کنند و حق هر کدام را بدهند، هر کدام مستطیع است باید حج برود و اگر هیچکدام مستطیع نمی شوند بعضی می توانند حق خود را به دیگری واگذار کنند تا مستطیع شود.سؤال 98- کسی که واجد شرایط حج باشد و نوه ای دارد که شرعا و عرفا به زن احتیاج دارد که اگر زن نگیرد به حرام می افتد، آیا کدام مقدم است و وظیفه پدربزرگ چیست ، ازدواج برای نوه اش یا حج ؟جواب - حج خودش مقدم است (1) مگر اینکه ازدواج نوه از مخارج عرفی او محسوب شود و نتواند هم برای او ازدواج کند و هم به مکه برود (2) .1- آیة الله غروی : مگر در صورتی که ترک ازدواج نوه اش برایش حرجی باشد. 2- آیة الله گلپایگانی : مخارج ازدواج نوه از نفقات واجبه بر پدربزرگ نیست و اگر مستطیع است باید به حج برود. آیة الله صافی : اگر عرفا مخارج ازدواج نوه به عهده پدربزرگ باشد که ترک اداء آن حرجی باشد عدم حصول استطاعت بعید نیست .
آیة الله خویی ، آیة الله تبریزی : و ترک آن بر پدربزرگ مستلزم وقوع در حرج باشد.آیة الله سیستانی : اگر صرف مال در حج و ترک تزویج نوه برای او حرجی باشد، حج واجب نیست وگرنه واجب است . (ملحق مناسک ، س 12) .
سؤال 99- اینجانب با داشتن استطاعت مالی و هفتاد و دو سال سن ، چون معتاد به خوردن تریاک هستم طبق مقررات کشوری ، اداره بهداشت از رفتن به حج جلوگیری می کند، از نظر شرع تکلیف حج چیست ؟
جواب - اگر قبلا مستطیع بوده اید و با امکان ، حج نرفته اید حج بر شما مستقر شده است (1) ، و اگر قبلا استطاعت نداشته اید در فرض مذکور مستطیع نیستید (2) ، مگر آنکه بتوانید، ولو با ترک تریاک ، تحصیل اجازه کنید و به مکه بروید
.1- آیة الله مکارم : و اگر مایوس از ترک اعتیاد هستید باید نایب بگیرید.آیة الله تبریزی : محل تعلیقه آخر عبارت است : و اگر نتوانید بنابر احتیاط باید نایب بگیرید.2- آیة الله غروی : بلکه در فرض سئوال مستطیع می شود اگر بتواند به خارج از کشور مسافرت و از آنجا به حج برود.
سؤال -100 آیا از منافع خمس و زکات ، کسی مستطیع می شود یا نه ، و آیا خمس و زکات جزء ترکه میت است یا نه ؟
جواب - چنانچه به عنوان مصرف از طرف ولی امر به او داده شده ، مالک شده و جزء ترکه او محسوب است ، و از منافع آنهم با وجود سایر شرایط مستطیع می شود (1)
.1- آیة الله تبریزی : کسی که در زمان اخذ زکات و سهم سادات مستحق آن باشد، آن را مالک می شود و جزء ترکه او حساب می شود. و اگر با آن کسب کند و از راه کسب یا نماء منافعی داشته باشد، با وجود سائر شرایط مستطیع می شود و در سهم امام علیه السلام چنانچه عین آن باقی باشد، ملک گیرنده نیست و جزء ترکه او حساب نمی شود، و اگر با آن چیزی را خریده و با سهم امام علیه السلام ثمن آن را اداء کرده ، آنچه را که خریده مالک می شود و احکام ملک بر آن باز می شود.آیة الله سیستانی : در مورد سهم امام علیه السلام اگر فقط مجاز در تصرف باشد مالک نمی شود و جزء ترکه نیست و موجب استطاعت نمی باشد و اگر از سوی حاکم شرع تملیک شده باشد جزء ترکه است و موجب استطاعت و اما سهم سادات و زکات اگر مستحق بوده مالک است و جزء ترکه است و موجب استطاعت .
نقل قول
