سؤال -160 کسانی که در حال اجیر شدن ، از معذورین نبوده اند و بعدا در اثناء عمل عذر عارض شده است ، آیا نیابتشان صحیح است و مستحق تمام اجرت می باشند یا نه ؟
جواب - اشکال دارد (1) .
1- آیات عظام گلپایگانی ، فاضل ، صافی ، مکارم : اشکال ندارد.
آیة الله تبریزی : در عذر طاری نیابت معذور صحیح است و حج او از منوب عنه کافی است و در اجرت با مستأجر خود تراضی کند.
آیة الله سیستانی : عذر طاری اشکال ندارد.
آیة الله صانعی : صحت نیابت خالی از وجه نیست .
سؤال 161- خدمه ای که از روی جهل به مسأله اجیر شده اند و وقوف اختیاری مشعر را درک نکرده اند فعلا تکلیفشان چیست ، و همچنین سایر معذورینی که حج ناقص از این قبیل انجام داده اند تبرعا یا با اجرت ؟
جواب - نیابت ایشان صحیح نیست (1) و کفایت از منوب عنه نمی کند، و باید پول را برگردانند (2) و خودشان با عدم عذر نسبت به درک اختیاری مشعر باید با انجام عمره مفرده (3) ، از احرام خارج شوند.
1- آیة الله مکارم : صحیح است .
آیة الله گلپایگانی : اگر عذر آنان طاری نبوده صحت حج و کفایت آن از منوب عنه محل اشکال است .
آیة الله سیستانی : اگر معذورند، هر چند از ابتدا معلوم باشد، چون درک وقوف رکنی می کنند کافی است و نیابت صحیح است ، بلکه حتی اگر غیر معذور هم به آن اکتفا کند حجش صحیح است ، ولی در صورت علم کفاره دارد.
آیة الله تبریزی : چنانچه شب در مشعر وقوف کرده اند و از روی جهل به مسأله قبل از طلوع فجر از آنجا کوچ کرده اند و در وقت دانستن مسأله امکان برگشت به مشعر و درک وقوف نبود حج آنها صحیح است ، و باید یک گوسفند کفاره بدهند و اگر در حج اجیر بوده اند در اجرت با مستأجر خود تراضی کنند و هم چنین سایر معذورینی که در اثناء عمل عذر پیدا کرده اند و از اول نمی دانسته اند اگر به وظیفه معذور عمل کنند حج نیابی آنها صحیح است ولی احتیاطا در اجرت با مستأجر خود تراضی کنند.
2- آیة الله خامنه ای : از اینجا تا آخر مسأله را متعرض نشده اند.
3- آیة الله فاضل : احتیاطا از ادنی الحل تجدید نماید و عمره مفرده انجام دهد.
سؤال 162- در مناسک آمده است که معذور نمی تواند نایب شود، معذور به چه کسی گفته می شود؟ لطفا حد آن را معین کنید، مثلا کسی که نمی تواند نماز طواف را صحیح بخواند، یا نمی تواند خودش رمی جمرات کند، و یا نمی تواند قربانی نماید، و یا نمی تواند یکی دیگر از واجبات حج را اعم از ارکان و غیر ارکان انجام دهد، معذور است یا خیر؟
جواب - هر کس نتواند اعمال اختیاری حج را انجام دهد معذور است (1) و نمی تواند نایب شود (2) ، ولی مباشرت در ذبح در حال اختیار هم لزوم ندارد، و لذا کسی که نمی تواند ذبح کند می تواند برای حج نایب شود و برای ذبح نایب بگیرد.
1- آیة الله گلپایگانی : بنابر احتیاط. (مجمع المسائل 1/443 مسأله 16) .
آیة الله بهجت : با علم و اطلاع از معذور بودن قبول نیابت خلاف احتیاط است . (پرسشهای جدید حج ، س 19) .
2- آیة الله سیستانی : اگر از انجام عمل اختیاری در حج معذور باشد، هرچند مانند قرائت نماز طواف یا تلبیه باشد، بنابر احتیاط واجب نمی تواند نایب شود، ولی اگر از انجام اعمالی که در صحت حج دخالت ندارد، مانند طواف نساء یا بیتوته یا رمی روز 11 و 12 نیابت صحیح است و همچنین اگر در وقوف در بیش از مقدار رکن معذور باشد. اگر از درک وقوف اختیاری در تمام وقتش معذور بوده باشد و به مقدار رکن وقوف نماید، بعید نیست که نیابت او جایز باشد. و اگر از بیتوته در منی معذور باشد، بنابر اظهر نیابت او جایز است . اگر از رمی در روز 11 و 12 معذور باشد و دیگری برای او رمی نماید، بعید نیست که نیابتش صحیح باشد، اما اگر معذور از رمی جمره عقبه در روز 10باشد، نیابتش صحیح نیست . (ملحقات مناسک ، س 58) .
آیة الله تبریزی : نیابت او اشکال دارد.
آیة الله مکارم : عذرهایی که در حج پیش می آید مانع صحت نیست .
سؤال 163- کسی که نماز او صحیح نیست و برای حج به نیابت آمده است ، آیا نیابت او صحیح است ؟ و مفروض این است که به عنوان نیابت محرم شده است ؟
جواب - اگر از قرائت صحیح معذور است ، نیابت و احرام او باطل است (1) ، و اگر معذور نیست صحیح است و باید قرائت خود را درست کند (2) .
1- آیة الله گلپایگانی : اگر از قرائت صحیح معذور است نیابت او محل اشکال است (لکن در باطل بودن احرام و عدم آن فتوای ایشان بدست نیامد) .
آیة الله خویی ، آیة الله تبریزی : نیابت او اشکال دارد.
آیة الله مکارم ، آیة الله سیستانی : بنابر احتیاط واجب .
آیة الله بهجت : با علم و اطلاع از معذور بودن قبول نیابت خلاف احتیاط است . (پرسشهای جدید حج ، ص 5، س 19) .
2- آیة الله غروی : گرچه به تلقین شخص دیگری باشد که آن بخواند و نایب هم با او بخواند.
سؤال 164- اگر مستنیب یا منوب عنه در وقت نیابت بدانند که نایب جزء معذورین است و او را نایب کنند، اولا آیا اجرت نیابت برای نایب حلال است یا نه ؟ و ثانیا آیا حج نیابتی او صحیح و از حجة الاسلام یا غیر حجة الاسلام منوب عنه کفایت
می کند یا نه ؟
جواب - با فرض اینکه معذور بوده و استیجار شده (1) استحقاق اجرت ندارد، و کفایت نمی کند.
1- آیة الله گلپایگانی : احوط استرضاء از مستأجر است یا اجرت را مسترد دارد و بنابر احتیاط کفایت نمی کند. (مناسک عربی ، ص ,50 مسأله 9) .
آیة الله خویی : اجیر می تواند اجرة المثل عملش را از کسی که او را اجیر کرده بگیرد ، مگر اینکه بیشتر از اجرة المسمی باشد. (المسائل الشرعیه ، ج 1، ص (310.
آیة الله مکارم : اگر نایب نمی دانسته و مستنیب می دانسته باید اجرة المثل او را بپردازد.
آیة الله تبریزی : در فرض مزبور استحقاق اجرت را دارد ولی اکتفاء به عمل او مشکل است .