مسئله -120
اگر کسی را برای حج اجیر کردند (1) و قرار نگذاشتند که اجرت برای خصوص عمل باشد (2) یا در مقابل عمل و رفت و آمدها باشد پس اگر قبل از داخل شدن در حرم مرد، ظاهرا مستحق اجرت رفتن تا محل موت می باشد(3) و همین طور اگر بعد از احرام و دخول حرم بمیرد بیشتر از آن چه ذکر شد و اجرت احرام مستحق نیست (4) ، اگرچه حج از میت ساقط می شود (5) ، و اگر بعض اعمال را بجا آورد و مرد مستحق اجرت آن اعمال نیز می باشد، و اگر اعمال را بنحوی بجا آورده است که در عرف گفته شود که عمره و حج را بجا آورد، مستحق تمام اجرت است اگرچه بعض اعمال را که مضر به صحت حج نیست و محتاج به اعاده نیست نسیانا ترک کرده باشد (6) .
1- آیة الله مکارم : معمولا اجاره برای ادای تکلیف منوب عنه است . بنابراین مستحق تمام اجرت می باشد.
2- آیة الله غروی : اگر اجیر شده به تفریغ ذمه میت ، تمام اجرت را باید بدهد و اگر اجیر شده برای اعمال حج لازم است اجرت قسمت شود و به مقدار عملش از اجرت اخذ نماید.
3- آیة الله سیستانی ، آیة الله بهجت : در صورتی که مقدمات عمل داخل اجاره باشد، هر مقدار از مقدمات را که انجام داده باشد اجرت همان مقدار را مستحق می شود. آیة الله بهجت ، در ادامه می فرمایند: در این فرض استحقاق اجرت المثل نسبت به آنچه انجام شده بعید نیست .
آیة الله خامنه ای : اگر اجاره برای تفریغ ذمه منوب عنه باشد که ظاهر حال در اجاره حج همین است و اجیر بعد از احرام و دخول حرم بمیرد مستحق تمام اجرت است .
آیة الله خویی ، آیة الله تبریزی : هرگاه اجیر بعد از محرم شدن بمیرد تمام اجرت را مستحق خواهد شد در صورتی که بر تفریغ ذمه میت اجیر شده باشد. و اما اگر اجیر بر بجا آوردن اعمال شده باشد اجرت مقداری را که بجا آورده مستحق می شود و چنانچه قبل از احرام بمیرد چیزی مستحق نخواهد بود بلی اگر مقدمات عمل داخل اجاره باشد هر مقدار از مقدمات را که انجام داده باشد اجرت همان مقدار را مستحق می شود (مناسک ، مسأله 115) .
4- آیة الله گلپایگانی : ظاهرا مستحق تمام اجرت می باشد علی الاقوی و هم چنین است حکم صورت بعد.
5- آیات عظام اراکی ، فاضل ، صافی : مگر آنکه اجیر برای تفریغ ذمه شده باشد، که در این صورت تمام اجرت را می برد.
6- آیة الله خویی ، آیة الله سیستانی : اگر بر خود اعمال اجیر باشد به نحو تعدد مطلوب ، به نسبت اعمالی که انجام داده مستحق اجرت است .
مسئله 121-
کسی که به عنوان نیابت رفت به مکه ، و خودش حج واجب بجا نیاورده (1) احتیاط آن است که بعد از عمل نیابت (2) ، برای خودش عمره مفرده بجا (3) آورد و این احتیاط واجب نیست (4) لکن خیلی مطلوب است .
1- آیة الله صانعی : و استطاعت برای عمره مفرده دارد وجوب اتیان آن بعد از عمل نیابت خالی از وجه نمی باشد و ظاهرا در اینگونه استطاعتها عود و رجوع إلی الکفایه معتبر نیست .
2- آیة الله فاضل : یا قبل از آن .
3- آیة الله گلپایگانی : رجاء (احکام عمره فارسی ، ص 16) .
4- آیة الله مکارم : این احتیاط واجب است .
مسئله 122-
کسی که اجیر شده برای حج تمتع ، می تواند اجیر دیگری شود برای طواف یا ذبح ، یا سعی ، یا عمره مفرده بعد از عمل حج ، چنانچه می تواند برای خودش طواف و عمره مفرده بجا آورد (1) .
1- آیة الله مکارم : در مورد عمره مفرده اگر در همان ماه عمره تمتع باشد قصد رجاء کند.
مسئله 123-
کسی که عذر داشته باشد از بعض اعمال حج ، نمی شود (1) او را اجیر کرد برای حج ، و اگر شخص معذور از بعض اعمال ، تبرعا از غیر، حج بکند اکتفا کردن به آن اشکال دارد (2) .
1- آیة الله گلپایگانی : بنابر احتیاط.
آیة الله بهجت : بنابر احتیاط با تمکن از استیجار غیر معذور...بلی اگر در بجاآوردن کارهایی که بر محرم حرام است معذور باشد مثل اینکه مضطر به تظلیل (زیر سایه رفتن ) باشد اجیر گرفتن یا نایب گرفتن چنین شخصی عیبی ندارد. (مناسک ، ص ,40 مسأله (110.
آیة الله خویی ، آیة الله تبریزی : نیابت معذور اشکال دارد.
2- آیة الله مکارم : ولی عذرهایی که در خود حج تصادفا به وجود می آید مانند وقوف اضطراری ، مانع نیست .
استفتائات نیابت سؤال 124- کسی مستطیع بوده و در میقات به نیابت دیگری محرم شده و به مکه آمده و عمره تمتع را از طرف منوب عنه انجام داده است ، وظیفه او چیست ؟
جواب - با اینکه خودش (1) مستطیع است نیابت او صحیح نیست (2) و احرام او باطل است (3) و باید برگردد به میقات و از آنجا برای خودش محرم شود.
1- آیة الله بهجت : اظهر این است که حج او صحیح است و ذمه منوب عنه بری ء شده است ولی نایب (اگر اجیر است ) اجرتی را که قرار داده شده مستحق نخواهد شد بلکه مستحق اجرة المثل خواهد بود. (مناسک ، ص 37، مسأله (100.
2- آیة الله تبریزی : اجاره باطل می باشد، ولی حج صحیح است و ذمه منوب عنه بری ء می شود، البته در مورد سؤال چون از احرام خارج شده موظف است به میقات برگردد و برای خودش محرم شود.
آیة الله خویی : در فرض تنجز وجوب حج بر خود نایب ، اجاره باطل است ولی اگر حج نیابی را تمام کند مجزی از منوب عنه است گرچه وظیفه اش این بود که هر لحظه حج نیابی را رها کرده و به میقات برود و برای خودش حج بجا آورد.
آیة الله سیستانی : اگر از ابتدا اطلاع از استطاعت خود نداشته است در صورتی که مطمئن باشد در سال بعد حج خود را انجام می دهد، حج نیابی را تمام کند و اگر مطمئن نیست باید به یکی از مواقیت رفته و برای خود احرام ببندد.
3- آیة الله صانعی : و حکم کسی را دارد که از روی عذر بدون احرام وارد مکه شده که در مسایل بعد حکمش می آید.
آیة الله اراکی ، آیة الله نوری : مگر آنکه بنحو خطاء در تطبیق باشد، که در این صورت از خودش واقع می شود.
آیة الله خویی ، آیة الله تبریزی : نیابت معذور اشکال دارد.
سؤال 125- اگر کسی که نیابت از دیگری گرفته و به حج آمده ، از بعض اعمال معذور است آیا می تواند در این اعمال نایب بگیرد، و آیا می تواند پول نیابت را به دیگری بدهد که اصل حج را بجا آورد؟
جواب - نایب شدن معذور (1) ، صحیح نیست (2) و باید پول را به صاحبش برگرداند مگر اینکه از طرف صاحب پول مجاز در نایب گرفتن باشد که در این صورت می تواند دیگری را در اصل عمل حج نایب کند، و در صورتی که بدون اجازه ، نیابت را به دیگری واگذار کرد و او عمل را انجام داد، حج از طرف منوب عنه واقع می شود (3) ولی پول را باید به صاحبش برگرداند (4) و صاحب پول ضامن چیزی نیست و اجرت نایب را باید امر کننده بپردازد.
1- آیة الله گلپایگانی ، آیة الله مکارم : بنابر احتیاط.
آیة الله سیستانی : اگر عذر بعدا پیش آمده است نایب گرفتن جایز است و در ذبح مطلقا نایب گرفتن جایز است . (ملحق مناسک ، س (50.
2- آیة الله صانعی : در صورتی که معذور بودنش از قبل بوده یا علم به آن داشته .
3- آیة الله خویی ، آیة الله تبریزی : اگر منوب عنه زنده است نیابت بدون اذن او مجزی نیست . (مناسک ، مسأله 66) .
4- آیة الله مکارم : مگر اینکه صاحبش راضی گردد.