(*(*(*(*ََََََگذري بر زندگي فقيه شهيد نورالله تستري (قاضي شهيد)*)*)*)*)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

سيد ضياء الدين نور الله فرزند سيد شريف فرزند نور الله از احفاد حضرت سجاد عليه السلام بود. او به صاحب مجالس المؤمنين و شهيد ثالث و بيشتر به قاضی شهيد معروف است قاضی شهيد علامه فاضل و محدثی کامل و مجتهدی راسخ و استوار بود قاضی در فقه و اصول و تفسير مهارت داشت ولی در فن حديث و کلام استاد بود در سال 956 در شوشتر «تستر» خوزستان متولد شد.پدرش سید شریف الدین از علمای برجسته علوم عقلی و نقلی زمان خود بود.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

مقام علمی

سید نور الله مقدمات علوم از جمله فقه و اصول و کلام و ریاضیات را نزد پدر گرامیش در همان شوشتر فرا گرفت. سپس در سال 979 قمری برای کسب فیض بیشتر از اساتید متبحر به مشهد مقدس عزیمت کرد.

مرحوم شوشتری در مشهد در درس علامه عبدالواحد شوشتری حضور یافت و از محضر ایشان فقه، اصول، کلام، حدیث و تفسیر را فرا گرفت. همچنین ایشان در درس مولا محمد ادیب قاری تستری نیز شرکت کرد و ادبیات عرب و تجوید قرآن کریم را فرا گرفت. قاضی از اساتید دیگری نیز بهره جست از جمله مولا عبدالرشید شوشتری و مولا عبدالوحید تستری.
مرحوم قاضی در سال 993 قمری قصد عزیمت به هندوستان را کرد و در شهر آگره هند سکونت گزید. به خاطر اینکه ایشان تقیه کرده باشد فقه را بنابر نظر مذاهب پنجگانه شیعه و حنفیه و مالکیه و حنبلیه و شافعیه تدریس می‏کرد و از میان اقوال، قول مذهب شیعه امامیه را ترجیح می‏داد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

تالیفات
مرحوم تستری در کنار منصب قضاوتی که بر عهده داشت کتب بسیاری را تحویل جامعه شیعه داد که برخی تا یکصد و چهل اثر از ایشان نام برده‏اند، که به برخی از آنها اشاره می‏کنیم:
احقاق الحق در اثبات تشیع، که قاضی نورالله در این کتاب با بیان منطقی و مستدل کتاب ابطال الباطل فضل بن روزبهان را پاسخ گفته است و در بطلان دیدگاه وی به کتابهای خود اهل سنت استشهاد نموده است.
مجالس المومنین، این اثر احوال جماعتی از علما، حکما، ادبا، عرفا، شعرا و رجال متقدم و راویانی است که به اعتقاد قاضی نورالله همگی شیعه مذهب‏اند.
اما کتابهای دیگر ایشان : الصوارم المهرقه در جواب الصواعق المحرقه، اجوبه مسائل السید حسن الغزنوی، الزام النواصب فی الرد علی میرزا مخدوم الشریفی، القام الحجر در رد ابن حجر، بحر الغزیر فی تقدیر ماءالکثیر، بحر الغدیر فی اثبات تواتر حدیث الغدیر، تفسیر القرآن، کتابی در تفسیر آیه رویا، تحفه العقول، حل العقول، حاشیه بر شرح الکافیه جامی، حاشیه بر حاشیه چلپی، حاشیه بر مطول تفتازانی، حاشیه بر رجال کشی، حاشیه بر تهذیب الاحکام شیخ طوسی، حاشیه بر کنز العرفان فاضل مقداد، حاشیه بر تهذیب المنطق دوانی، حاشیه بر شرح قواعد العقاید، حاشیه بر شرح مواقف در علم کلام، دیوان القصائد، دیوان الشعر، دافعه الشقاق، الذکر الابقی، رساله لطیفه، رساله‏ای در تفسیر آیه انما المشرکون نجس، رساله ای در امر العصمه، رساله ای در تجدید وضو، رساله‏ای نجاسه الخمر و بسیار تالیفات دیگر.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

منصب قضاوت
مرحوم تستری گرچه شیعه مذهب بود ولی با تقیه‏ای که انجام داد در هندوستان یکی از افراد مقرب سلطان اکبرشاه واقع شد، و مقام قضاوت و افتاء را به او واگذارشد.
قاضی نور الله در ابتدا از قبول این منصب امتناع نمود ولی سلطان اصرار کرد، لذا قاضی نور الله به شرط اینکه در مرافعات بنابر اجتهاد خودش و به شرط اینکه موافق یکی از مذاهب چهارگانه باشد، حکم کند، قبول کرد.
یکی از علمای اهل سنت به نام عبدالقادر بدوانی در می‏گوید: "اگر چه قاضی نور الله شیعی مذهب است، اما بسیار به صفت عدالت و نیک نفسی و حیا و تقوا و عفاف و اوصاف اشراف موصوف است و به علم و حلم و جودت فهم و حدت طبع و صفای قریحه و ذکاء مشهور است. صاحب تصانیف لایقه است. به وسیله حکیم ابوالفتح به ملازمت پادشاهی پیوست و زمانی که موکب منصور به لاهور رسید و شیخ معین قاضی لاهور را در وقت ملازمت از ضعف پیری و فتور در قوا، سقطه در دربار واقع شد، رحم بر ضعف او آورده، فرمودند که شیخ از کار مانده، بنابراین قاضی نورالله به آن عهده منصوب و منسوب گردید."

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

شهادت
بعد از مرگ اکبر شاه، فرزندش سلطان جهانگیرشاه به منصب حکومت رسید که فردی متعصب و بی‏نشان بود. در این دوران بود که مخالفان قاضی نورالله برآن شدند مذهب واقعی قاضی را به شاه نشان دهند و او را از میان بردارند به همین منظور یک نفر را به عنوان طلبه و در حقیقت جاسوس نزد قاضی نور الله فرستادند تا جایی که قاضی به تشیّع او اطمینان کرد و به این شاگرد اجازه داد که یک نسخه از کتاب احقاق الحق قاضی را بنویسد.

با گذشت زمان مخالفين و حسودان عليه سيد شوشتری افزون می شد و علمائی که با مجلس سلطان در تماس بودند شکايتها نمودند و ضمنا دليل متقنی بر تشيع و قضاوت اماميه او در دست نداشتند تا آنکه جوانی را خوب پختند و کشميری وار به عنوان شاگردی به حضور سيد قاضی روانه ساختند و او خود را کاملا شيعی مذهب جا زد هر چند در اوايل قاضی طريق احتياط می نمود ولی پس از سالها تلمذ احتمال ظن بد بدو نمی رفت تا آنکه محرم اسرار شد و به بعضی تأليفات قاضی شهيد مانند کتاب مجالس و احقاق الحق او واقف گشت بعد از مدتی به اصرار کتب مزبور را موقتا به امانت برد و مطالبی چند از آن با نام کتب استساخ نموده بر علمای حسود آگاهی داد و علما که به دنبال فرصت بودند جريان را به عرض نا مبارک همايونی رسانيدند و سلطان جهانگير را متقاعد ساختند که مسلما کسيکه در آثارش چنين و چنان جملاتی باشد صد در صد دوستار اهل بيت و علمای شيعه و پيرو مکتب آنان است (بديهی است شيعه گذشته از آنکه مذهبش جزء مذاهب رسمی نبوده در اقليت قرار داشت و امثال جهانگير گذشته از ايمان به مکتب آن علما در جو سياسی ادامه حکومت خودش تسليم علما شد) گفتند بايد حد بر او جاری شود. جهانگير در پاسخ علما گفت اگر بر شما همگان ثابت شده که او مستوجب حد شرعی است بر او جاری سازيد تا اين سخن از دهان او خارج شد جمعيت مأمورين دربار اين سيد بزرگوار را گرفتند و به وسيله بعض متعصبين با تازيانه خاردار آن قدر بر بدنش کوبيدند تا ندای حق را به جرم احقاق حق لبيک گفت 1019.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

خواننده عزيز اکنون به اتفاق شما به سراغ کتاب شهداء الفضيله علامه امينی رحمة الله عليه می رويم و جملاتی از آن کتاب در مورد اين شخصيت می خوانيم:

نور الله شهيد مشعل دين بود و دريای دانش پرچمدار تشيع بود و شمشير آخته و زبان شيوايش مبلغ توانا و دليری که خداوند برای رهبری و ارشاد خلق بر انگيخته بود و چندان به جهاد پيگير و سرسختانه اش ادامه داد تا جان در راهش به باخت و خونش سرزمين هند را گلگون ساخت.

او در آن خطه به جنبشی دامنه دار دست زد و به برقراری نظم احکام اسلاه همت گماشت تا جهل و سياهی را به دل به نور و معرفت سازد و چهرۀ حقيقی اسلام را در آينه تشيع به سرزمين آسيا منعکس سازد .

شايد او نخستين کسی باشد که در سرزمين پهناور هند توضيح مکتب تشيع و عشق به خاندان رسالت را به وسيله آثار خود و با نثار خون خود به عالم بشريت تقديم نمود. او با شيخ بهائی معاصر بود و صاحب تراجم علما اَمل الامل رياض العلما روضات الجنات و ... در فرهنگ رجال خويش تمجيدهای بسيار از او به عمل آورده اند.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

صاحب شهداء الفضيله می نويسد از اساتيد او اطلاع درستی نداريم سپس متجاوز از نود و پنج کتاب از آثار او را بر شمرده است که اهم آنها عبارتند از: احقاق الحق در تأييد و اثبات مطالب نهج الحق علامه حلی در ذيل داستان علامه اشاره شده اين کتاب به طريقی منطقی و مستدل مانند الغدير راه حق را می نماياند.

مجالس المؤمنين در شرح حال رجال بزرگ شيعه و دانشمندان اسلامی عارفان و شاعران و پادشاهان و غيره، عقايد اماميه ـ انس الوحيد در تفسير، حاشيه تهذيب طوسی، تحفة العقول، تذهيب الاکمام، شرح اثبات واجب الوجود علامه دوانی، شرح دعای صباح، شرح جواهر، شرح حدوث عالم، نهايت الاقدام، مصائب النواصب، تفسير الآيات مشتمل بر تفسير آيات قرآنی چندين حاشيه بر کتب علما و چندين رساله در اصول و فروع و غيره ...

قاضی شهيد در اکبر آباد هندوستان (آگره) به سال 1019 مدفون شد نوشته اند مرحوم علامه حامد حسين هندی قده مقبره او را در زمان خويش به طرز آبرومندانه ای تجديد بنا نمود (هزار و سيصد).

منابع
ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، عبدالله افندی، مشهد، آستان قدس رضوی.
ترجمه روضات الجنات، محمد باقر ساعدی، تهران، کتاب‏فروشی اسلامیه.
مبلغان، شماره شصت و دوم.
نویسنده: سید محمد ناظم ‏زاده قمی