آیا پل صراط وجود دارد و مقصود از آن چه می‌باشد؟
آیا پل صراط وجود دارد و مقصود از آن چه می‌باشد؟
پل صراط» تجسم حرکت در مسیر حق در همین دنیاست؛ چنانچه پل صراط از مو باریکتر و از شمشیر تیزتر است،حرکت در مسیر حق نیز در این...
آیا پل صراط وجود دارد و مقصود از آن چه می‌باشد؟
«صراط» در لغت به معنای راه است. صراطی که در آیات قرآن به آن اشاره اشاره، وَإِن مِّنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا، ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا وَّنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا؛ (سوره مریم؛ ۷۱و۷۲)؛ مِن دُونِ اللَّهِ فَاهْدُوهُمْ إِلَى صِرَاطِ الْجَحِيمِ، وَقِفُوهُمْ إِنَّهُم مَّسْئُولُونَ، مَا لَكُمْ لَا تَنَاصَرُونَ، بَلْ هُمُ الْيَوْمَ مُسْتَسْلِمُونَ، (سوره صافات، آیه ۲۶-۲۳) و إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ، (سوره فجر، آیه ۱۴) و در روایات به روشنی از آن نام برده شده است، در حقیقت ظهور در باطن صراطی دارد که انسان‌ها در زندگی دنیا داشته و در آن قرار گرفته بودند؛ چرا که افراد در زندگی دنیا، یا صراط و راه به سوی خدا دارند یا راه به سوی غیر خدا.
تجسم اعمال در قیامت
«پل صراط» تجسم حرکت در مسیر حق در همین دنیاست؛ چنانچه پل صراط از مو باریکتر و از شمشیر تیزتر است،حرکت در مسیر حق نیز در این دنیا همین‌گونه است. کسانی که در دنیا در مسیر حق و صراط مستقیم حرکت کردند؛ یعنی از جاده مستقیم حقیقت، دین‌داری و ولایت منحرف نشده‌اند، در آخرت هم از صراطی که روی جهنم است صحیح و سالم عبور خواهند کرد. آنان در این دنیا از روی پلی که بر روی نفس اماره است گذشتند و به مقام انسانیت نائل آمدند؛ در آن جا هم از روی پلی که بر روی جهنم است می‌گذرند و به اعلی علیین می‌رسند، ولی کسانی که در آتش سوزاننده نفس اماره خود غوطه‌ور شده‌اند، یقیناً از پل صراط قیامت هم نمی‌توانند عبور کنند و در نتیجه به دوزخ سقوط خواهند کرد. از این رو همان‌طور که در دنیا در آتش شهوت، غضب، کینه و... گرفتار بودند، در قیامت نیز از پل صراط به سلامت عبور نمی‌کنند.
«مردمی که بر روی صراط عبور می‌کنند چند دسته‌اند و صراط از مو نازکتر و از شمشیر برنده‌تر است؛ پس گروهی از صراط عبور می‌کنند مانند برق (یا ساعت) و کسانی از آن عبور می‌کنند مثل فرار اسب و دسته‌ای از صراط مانند افراد پابسته، با دست و شکم عبور می‌کنند (با زحمت و کندی) برخی با پا و گروهی با افت و خیز و گیر و دار عبور می‌کنند؛ گاهی بخشی از آتش او را فرا می‌گیرد و گاهی ترکش می‌کند»[۱]
مشابه این حدیث نیز از پیامبر اسلامی (ص) هم روایت شده است.[۲]
از روایت استفاده می‌شود که انسان‌ها در عبور از صراط متفاوتند و این نشان‌دهنده آن است که هر کسی بسته به نوع حرکتش در دنیا و چگونگی عقیده، عمل و اخلاق، عبورهای مختلفی از صراط خواهد داشت.
اگر کسی در دنیا از کنار گناه به سرعت عبور کند و آلوده آن نشود، در فردای قیامت هم از این راهی که به سوی بهشت منتهی می‌شود به سرعت عبور خواهد کرد. هر چه سیر انسان در دنیا در مسیر ایمان، بندگی و عمل صالح بهتر باشد؛ یعنی مطیع و عامل به اوامر و نواهی حضرت حق «جل و علا» باشد، عبور او از صراط در فردای قیامت سریع‌تر و با سوزندگی کمتری همراه خواهد بود و هر چه سیر زندگی انسان در دنیا بدتر ومخالفتش با اوامر و نواهی خداوند بیشتر باشد،به همان‌اندازه حرکت او از صراط کندتر و با سوزندگی بیشتری همراه خواهد بود.
دقت دین خدا
تشبیه صراط به مو و شمشیر در نازک‌بودن و تیزبودن، می‌تواند اشاره به دقیق‌بودن دین خدا داشته باشد؛ اگر انسان مراقب اعمال و عقاید خود نباشد و دچار غفلت شود، از مسیر صحیح و حق منحرف می‌شود، تا آن جا که ممکن است در یک لحظه، حسنات و پاداش‌هایی را که در طول سالیان متمادی از طریق بندگی و سلوک در راه دین کسب کرده است، همه را از دست بدهد و اعمالش حبط شود. البته انسان با کمی، انحراف و توبه از آن در جهنم نمی‌افتد، ولی به قدر انحرافش، کمتر از صراط مستقیم بهره می‌گیرد. به همین جهت است که وظیفه داریم در شبانه‌روز حداقل ۱۰ مرتبه از خداوند درخواست کنیم که:
«اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِيمَ»، (سوره حمد، آیه ۱)؛ ما را به راه راست هدایت کن.
بنابراین باید بیدار بود و از خداوند استمداد طلبید، تا در مسیر بندگی دچار لغزش نشویم. پیامبر اسلام (ص) می‌فرمایند: همانا صراط بر روی جهنم کشیده شده و لغزنده است: [۳]
مصداق صراط مستقیم
در روایات متعدد دو مصداق اعلای صراط مستقیم؛ یعنی دین اسلام[۴] و امامان معصوم (ع)، مخصوصاً امیرالمؤمنین علی (ع) معرفی شده‌اند[۵].
امام صادق (ع) در روایتی درباره معنای «صراط» می‌فرمایند:
صراط همان راه و روش شناخت خدای عزوجل است؛ و دوگونه می‌باشد: صراطی در دنیا و صراطی در آخرت است. صراط دنیا،همان امامی است که اطاعتش واجب است. هر که در دنیا او را بشناسد و از راهنمایی‌هایش پیروی کند، از صراط آخرت که پلی بر روی دوزخ است، بگذرد و هر که او را در دنیا نشناخت، قدمش در قیامت برصراط آخرت بلغزد و در آتش جهنم سقوط می‌کند.[۶]
بنابراین باید در دنیا از صراط گذشت، تا در آخرت بتوان از آن گذر کرد؛ یعنی انسان همواره روی پل صراط در حال گذر است، لحظه به لحظه در مرصاد و کمین‌گاه حق تعالی قرار دارد و عقاید و اخلاق و اعمال او در پیشگاه خداوند و رسولش (ص) حاضر است. از این رو کسی که روی مرز اسلام گام برمی‌دارد، همانند کسی است که بر چیزی راه می‌رود که از مو نازکتر و از شمشیر بران‌تر است.
امام صادق (ع) در تفسیر آیه شریفه، إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ؛ (سوره فجر، آیه ۱۴)، می‌فرماید:
«کمین‌گاه، پلی است بر روی صراط که هیچ بنده‌ای با داشتن مظلمه‌ای به گردن، از آن نمی‌تواند بگذرد.[۷]
امام باقر (ع) از پیامبر اکرم (ص) چنین نقل می‌فرماید:
ای علی! در روز قیامت من و تو و جبرئیل بر صراط می‌نشینیم و کسی از صراط نمی‌گذرد، مگر این که نامه‌ای همراهش باشد که در آن اعتقاد وی به ولایت شما نگاشته شده باشد.[۸]
بنابراین «پل صراط» تجسم عینی حق و باطل است و عبور از آن همان حرکت در مسیر حق در این دنیاست. روشن است که با اندکی غفلت و پیروی از هوای نفس، شهوات، غضب و... آدمی از راه مستقیم منحرف می‌شود و گرفتار بیغوله‌ها خواهد شد. در قیامت نیز کسانی از پل صراط به سلامت عبور می‌کنند که در دنیا، آن مسیر را به سلامت پیموده باشند و اگر در این جا دچار لغزش شدند، روی آن پل نیز دچار لغزش خواهند شد و به جهنم سقوط خواهند کرد؛ مگر آن که مشمول لطف و عنایت و غفران پروردگار قرار گیرند.
نقل قول
