احکام و مسائل پیرامون مرگ

[سابحات]

احکام و مسائل پیرامون مرگ




مرگ به عنوان دروازه ورود انسان به عالم آخرت، همراه با مسائل و احکامی است که از سویی، تکلیف بازماندگان و از سویی تکریم و آرامش رفتگان است.
در منابع دینی یعنی قرآن و روایات اهل‌بیت (علیهم السلام) از دنیا به عنوان مزرعه آخرت نام برده شده است. چنانکه معلوم است هیچ کس مزرعه را فقط برای اینکه مزرعه‌ای داشته باشد، مورد اهتمام قرار نمی‌دهد، بلکه همواره هدف از مزرعه داری، استفاده از محصول آن است. بنابراین هدف از آمدن در دنیا، تلاش برای خود آن نیست، بلکه هدف ماورای این دنیا و رسیدن به محصول دنیاست. محصول دنیا هم نباید چیزی جز توشه آخرت باشد.

از سوی دیگر روزهای زندگی انسان در دنیا به زمان عبور از پلی موقت تشبیه شده است؛ و چنانکه معلوم است، هیچ عاقلی، پل را به عنوان محل زندگی دائمی انتخاب نمی‌کند؛ بلکه پل را به عنوان راهی برای رسیدن به سوی دیگر مورد توجه قرار می‌دهد.

در برخی دیگر از روایات، زندگی دنیا به عنوان فراز موجی از دریا معرفی شده که برای ساختن بنا بسیار نامناسب و لرزان است؛ و کنایه از این است که تلاش صِرف برای آبادی دنیا همچون ساختمان‌سازی بر روی موج دریاست؛ که لرزش پایه‌های چنان بنایی ناگفته آشکار است.
مرگ نیز هیچ‌گاه به نیستی تعبیر نشده، بلکه مرگ، خروج از این دنیا و تولد در عالم دیگر معرفی شده است.

** وظیفه انسان در مقابل مرگ
انسان دو وظیفه اساسی و مهم برای آمادگی سفر آخرت بر عهده دارد:
اول آنکه زندگی و اعمال خود را بر طبق دستورات شریعت مقدس اسلام تنظیم کند.
دوم آنکه از گناهان و خطاهای خود توبه کند.

باید دانست که توبه کردن از هر گناهی، یک واجب فوری است؛ بدین معنی که به محض آنکه انسان متوجه اشتباه و گناه خود شد باید توبه کند و به سوی رحمت پروردگار عالم بازگردد. حقیقت توبه هم ابتدا پشیمانی از انجام گناه و در نهایت در خواست عفو و بخشش از ذات باری تعالی است. ناامیدی از بخشش پروردگار هم روا نیست و به عنوان یکی از بزرگ‌ترین گناهان ذکر شده است.

[سابحات]

**وظایف انسان در برابر فرد متوفی

*وظایف قبل از مرگ

- اگر کسی در حال جان دادن باشد (یعنی محتضر باشد) در صورت امکان واجب است که او را به پشت بخوابانند به طوریکه کف پاهای او به طرف قبله باشد.
اگر این حالت امکان ندارد در صورتی که محتضر اذیت نشود باید او را رو به قبله بنشانند و در صورت عدم امکان به پهلوی راست رو به قبله بخوابانند و گرنه به پهلوی چپ بخوابانند.

- مستحب است بر بالین میت، عقاید حقه و اقرار به یگانگی خداوند و پیامبری حضرت ختمی مرتبت را به گونه‌ای به او بفهمانند، و در اصطلاح فقهی این عقاید را به او تلقین کنند.
همچنین خوب است در وقت جان دادن بر بالین او قرآن بخوانند؛ و بهتر است سوره مبارکه یس، الصّافات، احزاب، آیة الکرسى، آیه پنجاه و چهارم از سوره اعراف و سه آیه آخر سوره بقره یا هر جای دیگر قرآن را برای او بخوانند. خواندن این سوره‌ها و برخی دیگر از دعاها باعث راحتی محتضر می‌شود.
همچنین مستحب است میتی را که سخت جان می‌دهد به محلی که معمولاً در آنجا نماز می‌خواند انتقال دهند.
-انجام برخی از کارها نزد انسان محتضر، مکروه و ناپسند است و چه بسا اثرات نامطلوب معنوی بر او داشته باشد. از جمله: تنها گذاشتن محتضر، گذاشتن چیز سنگین روى شکم او، حضور انسان جُنُب و حائض نزد او، حرف زدن زیاد بر بالین او و گریه کردن

[سابحات]

*وظایف بعد از مرگ

- خوب است بعد از مرگ، چشم‌ها و چانه میت را ببندند و دست‌ها و پاهای او را دراز کنند تا در اثر خشک شدن اعضا به شکل غیر طبیعی باقی نماند.
بهتر است پارچه‌ای روی او بیاندازند و مؤمنین را برای تشییع او خبر کنند.
احتیاط آن است که تا پایان غسل‌های سه‌گانه میّت، او را به همان حالتی که کف پاهای او به طرف قبله باشد باقی گذارند.

* غسل دادن میت

برای انجام کارهای میت در صورت امکان باید از ولی او (یعنی از یکی از ورثه او) اجازه بگیرند. البته ولی میت را ابتدا پسر بزرگ‌تر و در صورت عدم دسترسی، ابتدا دیگر پسران و در صورت نبودن آن‌ها دختران یا دیگر وارثان بر حسب طبقات ارث می‌دانند. البته ولی زن، در درجه اول، شوهر اوست.
تجهیز و آماده کردن میت برای دفن، جزو وظایف هر مسلمانی است؛ اما اگر برخی از مسلمانان آن را بر عهده بگیرند از دیگران ساقط می‌شود و اگر همه سرباز زنند همگی به گناه دچار شده‌اند.
واجب است میت مسلمان (غیر از شهید معرکه) را سه غسل دهند؛ اولین غسل باید با آبی باشد که مقداری ماده «سِدر» به آن افزوده شده باشد. دومی با آبی که مقداری «کافور» به آن افزوده شده باشد و سومین غسل با آب خالص و معمولی انجام می‌شود. این سه غسل باید به ترتیبی که گفته شد انجام شود و پس و پیش شدن جایز نیست.
کیفیت غسل دادن میت عیناً مثل غسل‌های دیگر است یعنی ابتدا سر و گردن، سپس طرف راست و بعد از آن طرف چپ میّـت غسل داده می‌شود.
کسی که میت را غسل می‌دهد باید نیت غسل دادن میت را قربتا الی الله داشته باشد. باید دانست که مزد گرفتن برای غسل دادن میت حرام است اما اگر برای کارهای مقدماتی مثل حمل میت و … مزد بگیرد اشکالی ندارد.
میت مرد را مردان و میت زن را زنان باید غسل دهند.

*حنوط

بعد از غسل دادن میت باید او را حنوط کنند؛ یعنی به اعضای سجده او (یعنی به پیشانی، داخل دست‌ها، کاسه زانوها و نوک انگشتان بزرگ پا) مقداری کافور تازه بمالند.

[سابحات]

*کفن کردن میت

میت را باید با سه قطعه پارچه کفن کنند.
۱٫لنگ: لنگ باید از ناف تا زانو، اطراف بدن را به پوشاند و بهتر آن است که از سینه تا روى پا برسد.
۲٫پیراهن: پیراهن باید از سر شانه تا نصف ساق پا، تمام بدن را بپوشاند.
۳٫سرتاسری: درازى سرتاسرى باید به قدرى باشد که بستن دو سر آن ممکن باشد و پهناى آن باید به اندازه‌اى باشد که یک طرف آن روى طرف دیگر بیاید.
کفن باید از مال حلال تهیه شده باشد. همچنین نباید به قدری نازک باشد که بدن میت از پشت آن پیدا باشد.
مستحبّ است دو چوب تر و تازه در قبر همراه میّت بگذارند. یکى را در تَرْقُوَه طرف چپ بین پیراهن و لنگ و یکى را در تَرْقُوَه راست به بدن میت برسانند.

*نماز میت

بعد از غسل، کفن و حنوط میت باید بر او نماز گذارند.
نماز میت بعد از نیت قربتا الی الله بر میت، دارای پنج تکبیر است و بعد از هر تکبیر باید ذکری را ادا کرد.
کسى که به میّت نماز مى‌خواند، باید رو به قبله باشد و نیز واجب است میّت را مقابل او به پشت بخوابانند، به طورى که سر او به طرف راست نمازگزار و پاى او به طرف چپ نمازگزار باشد. همچنین نمازگزار باید ایستاده باشد. البته برای نماز میت، وضو یا غسل لازم نیست و می‌توان بدون وضو یا بدون ‌غسل بر میت نماز خواند.
کسی که فرادا بر میت نماز می‌خواند یا امام جماعت، باید نزدیک میت باشند و اگر از او دور باشد صحیح نیست.

*کیفیت نماز میت

بعد از نیت و گفتن تکبیر اول باید بگوید: «اشْهَدُ انْ لا إِلهَ إِلَّا اللّهُ وَ انَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ صلى اللّه علیه و آله و سلم» و بعد از تکبیر دوم باید بگوید: «اللّهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» و بعد از تکبیر سوم باید بگوید: «اللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنینَ وَ الْمُؤمِناتِ» و بعد از تکبیر چهارم اگر میّت مرد است باید بگوید: «اللّهُمَّ اغْفِرْ لِهذَا الْمَیِّتِ» و اگر زن است باید بگوید: «اللّهُمَّ اغْفِرْ لِهذِهِ الْمَیِّتِ» و بعد تکبیر پنجم را بگوید و بعد از تکبیر پنجم نماز خاتمه می‌یابد.
اگر نماز میت به جماعت برگزار می‌شود، مأمومین هم باید ذکرهای نماز را بگویند.

*دفن میت

بعد از خواندن نماز باید میت را دفن کنند.
قبر باید به گونه‌ای باشد که بوی میت بیرون نیاید و حیوانات هم نتوانند به بدن او دسترسی داشته باشند.
باید میت را در قبر رو به قبله و به پهلوی راست بخوابانند.
محل قبر مسلمان نباید در قبرستان غیر مسلمانان باشد؛ همچنین دفن مسلمان در هر جایی که توهین به او باشد جایز نیست.
مستحب است میت را از پنج متری قبر سه بار روی زمین بگذارند و کمی صبر کنند و به آرامی به قبر نزدیک کنند.
همچنین دعاها و تلقین‌های مفصلی در کتاب‌های دعا و رساله‌ها آمده است که خوب است هنگام دفن اجرا شود.

[سابحات]

*وظایف مردم در مقابل مصیبت دیدگان

بعد از دفن مستحب است صاحبان عزا را، سر سلامتى دهند ولى اگر مدتى گذشته است که به واسطه سر سلامتى دادن، مصیبت یادشان مى‌آید، ترک آن بهتر است و بر خلاف روش اشتباه کنونی مستحب است تا سه روز براى اهل خانه میّت غذا بفرستند و غذا خوردن نزد آنان و در منزلشان مکروه است.
خوب است انسان در مرگ خویشان خود صبور باشد و زبان به اعتراض باز نکند. همچنین جایز نیست انسان در مرگ کسى صورت و بدن را بخراشد و به خود لطمه بزند و به نظر برخی از بزرگان این کارها کفاره بر انسان واجب می‌کند.

*نبش قبر

شکافتن قبر میت مسلمان جایز نیست مگر آنکه مصلحت مهم‌تری مانند آشکار شدن راز جنایت یا انتقال میت از زمین غصبی در بین باشد.

*عده وفات در مرگ شوهر

بر زنان واجب است که بعد از مرگ شوهر عده وفات نگه دارند؛ یعنی به مدت چهار ماه و ده روز از زمان اطلاع یافتن از مرگ شوهر از زینت کردن بپرهیزند. همچنین ازدواج در این مدت حرام و باطل و بی‌اثر است.

نوشته حجت‌الاسلام مرتضی کیوانی

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

با سلام

ممنون از مطالب مفید و تاثیرگذارتون