پرسش و پاسخ ، سجده بر خاک

[سابحات]

پرسش و پاسخ (۴) سجده بر خاک


سوال :

در سوره مبارک سجده ایه ای به مضمون ذیل در توصیف مسلمین آمده است که: …وکسانی که در سجده سر بر خاک می گذارند.

با توجه به صراحت آیه چرا بر مهر که از گل تشکیل شده است سجده می کنیم؟چرا که خاک و گل از نظر فیزیکی تفاوت دارند. با توجه به این آیه چرا اهل سنت بر روی هر چیزی حتی فرش و آسفالت خیابان سجده می کنند؟


پاسخ :
در خصوص سجده شیعه بر مهر می توان بیان داشت که:
مهر نمادی از خاک است و تفاوتی با خاک ندارد به عبارتی مهر همان خاک است که به صورت تراکم درآمده است، ضمن اینکه شیعه معتقد است که در حال نماز باید بر زمین یا آنچه که از آن می روید (مشروط به آن که خوردنی یا پوشیدنی نباشد)، سجده کرد و سجده بر غیر این دو، در حال اختیار صحیح نیست. در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: « جعلت لی الأرض مسجدا و طهورا »: زمین برای من محل سجده و طهارت (تیمم) قرار داده شده است. [اصول کافی، ج ۱، کتاب تیمم، حدیث ۲، ص ۹۱]. از امام صادق علیه السلام نیز روایتی در این زمینه وارد شده است.

سیره ی مسلمانان نیز در زمان حضرت رسول اکرم سجده بر زمین مسجد بود که از سنگریزه ها مفروش شده بود. آنان هنگام گرمی هوا که سجده بر سنگ های داغ مشکل بود، سنگ ریزه ها را به دست می گرفتند تا خنک شود و به هنگام نماز بر آن سجده کنند [ج ۳، حدیث ۲، ص ۹۱].
این احادیث همگی گواه آن هستند که مسلمانان از ابتدا بر سنگ و خاک سجده می کردند و هرگز بر فرش، لباس و گوشه ی عمامه سجده نمی کردند، ولی بعدها به پیامبر ابلاغ شد که برحصیر و بوریا نیز می توان سجده کرد. روایات متعددی از سجده ی پیامبر بر حصیر و بوریا حکایت می کنند [همان منبع]. بر این اساس، شیعه ی امامیه پیوسته بدین اصل مقید بوده است و صرفا بر زمین و یا روییدنی های غیر خوردنی و… سجده کرده است. از آن جا که پیدا کردن زمین پاک و آماده برای سجده گاهی، مشکل است، از این رو مهری از خاک ساخته می شود، تا همیشه در دسترس انسان باشد.

در پایان شایان ذکر است که: سنگ و خاک « مسجود علیه » است، نه « مسجود له » (بر آن سجده می شود، به آن سجده نمی شود). گاه به غلط تصور می شود که شیعه برای سنگ سجده می کند! در حالی که او، بسان همه ی مسلمانان، تنها برای خدا سجده می کند و به عنوان اظهار خضوع و تذلل در پیشگاه الهی، پیشانی به خاک می ساید [سبحانی، ص ۲۷۱].

اما در خصوص دلیل اهل سنت بر سجده بر فرش می توان گفت که :
در منابع روایی اهل سنت هیچ دلیل معتبری وجود ندارد که سجده بر فرش و پارچه وامثال آن را در غیر حال ضرورت اثبات کند، وجود ندارد و انها در همه حال بر فرش سجده می کنند، حال آنکه بنابر نظر خود آنها تنها در حال ضرورت جایز است.
اما سوال این است که چرا اهل سنت در غیر حال ضرورت بر فرش سجده می‏کنند؟

۱- برخی کثرت و تصریح روایات سجده مباشر بر ارض را ندیده می‏ گیرند و می‏ گویند هیچ فرقی بین پیشانی و دیگر اعضای هفت‏گانه سجده نیست پس می‏تواند مانعی بین پیشانی و زمین باشد.
ابن حزم می‏گوید هیچ فرقی بین پیشانی و دیگر اعضاء نیست نه در قرآن نه در روایات صحیح و حتی نه در روایات ضعیف نه در اجماع و نه در قیاس و نه در قول یک صحابی و نه در قول هر شخص دیگری، (ابن حزم، المحلی، دارالجیل، ج ۴، ص ۸۳، مسأله ۴۳۹). یعنی واقعا او هیچ فرقی بین پیشانی و دیگر اعضاء در روایات و اقوال صحابه ندیده است؟!!
۲- برخی می‏گویند سجده بر فرش سجده بر زمین است. یعنی مراد از ارض در روایات هر آن چیزی است که انسان روی آن قرار دارد چه خاک و سنگ باشد و چه فرش، (تعلیقه شیخ علی محمد معوض بر کتاب بدایة‏المجتهد و نهایة المقتصد از قرطبی، دارالکتب العلمیه، ج ۲، ص ۱۹۵، باب حکم الصلوة علی غیر الارض. قرطبی خودش می‏گوید صحت نماز بر زمین و روییدنی اتفاقی است و بر غیر آن اختلافی و مکروه است و این مذهب مالک بن انس است).
قائلین به این سخن آن را در شرح حدیث نبوی «زمین برای من محل سجده و تیمم قرار گرفت» آورده ‏اند ولی این سخن با ظاهر روایت ناسازگار است زیرا تیمم بر فرش بنا بر هیچ مذهبی صحیح نیست، پس یقینا مراد از ارض هر چیزی که انسان روی آن ایستاده نیست. گذشته از این که از روایات سجده در گرما و سرما و آنچه از سجده ابوبکر گفته شد و کنار زدن عمامه از سر، همه نشان از لزوم مباشرت پیشانی با زمین است به خلاف دیگر اعضا.


سوال یکی از کاربران گرامی
سوالات خود را بپرسید :: ارسال سوال

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

نا براردران سعودی در مطلبی دیگر از مجموعه مطالب خود گفته اند: آیا پیامبر -صلى الله علیه وآله وسلم- بر خاک حسینی که امروز شیعه بر آن سجده می کنند سجده کرده است؟! اگر بگویند: آری، ما می گوییم: به پروردگار کعبه سوگند می خوریم که این دورغ است! و اگر بگویند که بر تربت حسینی سجده نکرده است، ما می گوییم: اگر چنین است پس آیا شما از پیامبر -صلى الله علیه وآله وسلم- راه یافته ‌ترید؟و باید دانست که روایت ‌هایشان می گوید که جبرئیل –علیه السلام- یک مشت از خاک کربلاء را برای پیامبر آورد. پاسخ کوتاه: 1-سجده بر خاک سنت پیامبر صلی الله علیه و آله بوده است که اصحاب و تابعین نیز چنین سجده می کردند. 2-سجده بر خاک نشان از نهایت خضوع در برابر خداوند است. 3-اگر سجده بر خاک پذیرفته شده باشد دیگر نهی از تربت کربلا بی مورد است.