حضرت زینب (س) بانوی قهرمان کربلا ، اسوه فضائل

[❁اولوالالباب❁]

فصاحت و بلاغت زينب (سلام الله علیها)



شيخ جعفر نقدى (ره ) مى نويسد:
((مى گويم : و اين حذلم بن كثير (راوى اين خبر) از فصحاء و سخنوران و نيكو گفتاران عرب است كه كه از فصاحت و زبان آورى و نيكو گفتارى و از بلاغت و رسايى سخن و مطابق اقتضاى مقام و مناسب حال مخاطب سخن گفتن زينب تعجب نموده و به شگفت آمده ، و از براعت و برترى فضل و كمال و علم و دانش و شجاعت ادبيه و دلاورى پسنديده آن مخدره ، حيرت و سرگردانى او را فرا گرفته ، به طورى كه نتواسته او را (به كسى ) تشبيه و مانند نمايد، مگر به پدرش سيد و مهتر هر بليغ و فصيحى . پس (از اين رو) گفته : ((كانها تفرع عن لسان اميرالمؤمنين ))؛ يعنى گويا عليا حضرت زينب (سلام الله علیها) (سخنانش را در كوفه ) از زبان اميرالمؤمنين (علیه السلام) قصد و آهنگ مى نمود، و هر كه درباره كربلا و در احوال و سرگذشت هاى حسين (علیه السلام) كتابى نوشته ، اين خطبه و سخنرانى را نقل نموده است . و حاحظ در كتاب خود ((البيان و التبيين )) آن را از خزيمة الاسدى روايت نموده كه خزيمه گفته : ((زنان كوفه را در آن روز ديدم به پا ايستاده (بركشته شدگان در كربلا) ندبه و زارى و شيون مى نمودند، در حالى كه گريبان ها (شان را) مى دريدند(13)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

جود و سخاوت زينب (سلام الله علیها)



روزى ميهمانى براى اميرالمؤمنين (علیه السلام) رسيد. آن حضرت به خانه آمده و فرمود: اى فاطمه ، آيا طعامى براى ميهمان خدمت شما مى باشد؟ عرض كرد: فقط قرض نانى موجود است كه آن هم سهم دخترم زينب مى باشد.

زينب (سلام الله علیها) بيدار بود، عرض كرد:

اى مادر، نان مرا براى ميهمان ببريد، من صبر مى كنم . طفلى كه در آن وقت ، كه چهار يا پنج سال بيشتر نداشته اين جود و كرم او باشد، ديگر چگونه كسى مى تواند به عظمت آن بانوى عظمى پى ببرد؟

زنى كه هستى خود را در راه خدا بذل بنمايد، و فرزندان از جان عزيزتر خود را در راه خداوند متعال انفاق بنمايد و از آنها بگذرد بايستى در نهايت جود بوده باشد.(14)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

نبوغ و استعداد حضرت زينب (سلام الله علیها)

در تاريخ آمده كه روزى اميرمؤمنان (علیه السلام) در ميان دو فرزند خردسالش عباس و زينب نشسته بود كه رو به عباس نموده فرمود: ((قل واحد)) بگو يك . عباس آن را گفت .
سپس فرمود: ((قل اثنان )) بگو دو.
عباس در پاسخ گفت : ((استحيى ان اقول باللسان الذى قلت واحد، اثنان ))؛ شرم دارم با زبانى كه يكى گفته ام ، دو بگويم .
آن گاه اميرمؤمنان (علیه السلام) چشمان عباس (علیه السلام) را بوسه زد؛ چرا كه كلام اين فرزند خردسال اشاره به وحدانيت خداى تعالى و توحيد او مى كرد.
سپس رو به زينب (سلام الله علیها) كرد، ولى زينب منتظر سؤال پدر نمانده ، خود سؤالى مطرح كرد و گفت : پدر! ما را دوست دارى ؟
اميرمؤمنان (علیه السلام) فرمود: آرى دخترم ، فرزندان پاره هاى قلب ما هستند.
زينب (سلام الله علیها) با اين مقدمه ، وارد سؤال اصلى شد و پرسيد: پدر! دو محبت - محبت خدا و محبت اولاد - در قلب مؤمن جا نمى گيرد. پس اگر بايد دوست داشته باشى ، شفقت و مهربانى را نثار ما كن و محبت خالص را تقديم خداوند.
على (علیه السلام) كه اين درك ، و شناخت و استعداد را در اين دختر و پسر خردسالش مشاهده نمود، بر علاقه اش نسبت به آنان افزوده شد.)) زينب (سلام الله علیها) به دليل همين نبوغ و استعداد و ديگر كمالاتى كه در وجودش بود، از احترام ويژه خانواده پدر برخوردار شد.(15)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

فضايل حضرت زينب (سلام الله علیها)

مرحوم علامه مامقانى (ره ) در مجلد سوم كتاب شريف ((تنقيح المقال)) درباره سيدتنا زينب الكبرى (سلام الله علیها) مى نويسد:

((درباره سيدتنا زينب الكبرى مى گويم : زينب و چيست زينب و چه چيز تو را دانا گردانيد (و از كجا درك نموده و دريافتى ) كه (شرافت و بزرگى و فضيلت و برترى ) زينب چيست ؟

(پس به طور اختصاص آن هم يك از هزار هزار آن است كه ) زينب عقيله يعنى خاتون بزرگوار و گرامى فرزندان هاشم (ابن عبد مناف پدر جد رسول خدا) است ، و محققا صفات حميدة و خوى هاى پسنديده را دارا بود كه پس از مادرش ، صديقه كبرى (سلام الله علیها) كسى دارا نبوده است ، تا اين كه حق و سزاوار است گفته شود:

او است صديقه صغرى ، زينب را در حجاب و پوشش و عفت و پاكدامنى (از ديگران ) زيادت و افزونى است (و آن اين است ) كه تن او را در زمان پدرش (اميرالمؤمنين ) و دو برادرش (امام حسن و امام حسين ) كسى از مردان نديد تا روز ((طف)) (كربلا، و اين كه زمين كربلا را طف مى نامند، براى آن است كه طف زمينى بلند و جانب و كنار را گويند، و زمين كربلا كنار فرات است )

و زينب (سلام الله علیها) در صبر و شيكبايى (از مصايب و اندوه هاى بزرگ) و ثبات و پايدارى و قيام و ايستادگى (در آشكار ساختن حق و درستى) و قوت و نيروى ايمان و گرويدن (به عقايد و احكام دين مقدس ‍ اسلام) و تقوا و پرهيزكارى و اطاعت و فرمانبرى (از آنچه خداى تعالى فرموده) وحيده و يگانه بود (كه پس از مادرش عليا حضرت فاطمه (سلام الله علیها) در دنيا چنين خاتونى كه داراى اين صفات حميده و خوى هاى پسنديده بى مانند باشد، سراغ ندارم)

و زينب (سلام الله علیها) در فصاحت و آشكارا سخن گفتن و زبان آورى و در بلاغت و رسايى سخن و سخن گفتن مطابق اقتضاى مقام و مناسب حال ، گويى از زبان (پدر بزرگوارش) اميرالمؤمنين (علیه السلام) قصد و آهنگ مى نمود، چنان كه پوشيده نيست بر كسى كه در خطبه و سخنرانى او (در مجلس ابن زياد در كوفه ، و مجلس يزيد در شام ) از روى تحقيق و درستى فكر نموده و بينديشد، و اگر ما (علما و بيان كننده اصول و فروع دين مقدس اسلام ) بگوييم :

زينب (سلام الله علیها) مانند امام (علیه السلام) داراى مقام عصمت بوده (از گناه بازداشته شده و هيچ گونه گناهى نكرده با اين كه قدرت و توانايى بر آن داشته و معنى عصمت نزد ما اماميه همين است) كسى را نمى رسد كه (گفتار ما را) انكار كند و نپذيرد. اگر به احوال و سرگذشت هاى او در طف و كربلا و پس از كربلا (در كوفه و شام ) آشنا باشد، چگونه چنين نباشد؟ و

اگر چنين نبود هر آينه امام حسين (علیه السلام) مقدار و پاره اى از بار سنگين امامت و پيشوايى را روزگارى كه امام سجاد(علیه السلام) بيمار بود بر او حمل و واگذار نمى نمود، و پاره اى از وصايا و سفارشهاى خود را به او وصيت نمى كرد و امام سجاد (علیه السلام) او را در بيان احكام و آنچه كه از آثار و نشانه هاى ولايت و امامت است . نايبه به نيابت خاصه و جانشين خود نمى گرداند.(16)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

مفسر قرآن



فاضل گرامى سيد نورالدين جزايرى در كتاب خود ((خصايص ‍ الزينبيه)) چنين نقل مى كند:

((روزگارى كه اميرالمؤمنين (علیه السلام) در كوفه بود، زينب (سلام الله علیها) در خانه اش مجلسى داشت كه براى زنها قرآن تفسير و معنى آن را آشكار مى كرد. روزى ((كهيعص)) را تفسير مى نمود كه ناگاه اميرالمؤ منين (علیه السلام) به خانه او آمد و فرمود: اى نور و روشنى دو چشمانم ! شنيدم براى زن ها ((كهيعص)) را تفسير مى نمايى ؟
زينب (سلام الله علیها) گفت : آرى . اميرالمؤمنين (علیه السلام) فرمود: اين رمز و نشانه اى است براى مصيبت و اندوهى كه به شما عترت و فرزندان رسول خدا(صلی الله علیه واله) روى مى آورد. پس از آن مصايب و اندوه ها را شرح داد و آشكار ساخت . پس آن گاه زينب گريه كرد، گريه با صدا - صلوات الله عليها.(17) پاكدامنى و حياى زينب (سلام الله علیها)
يحيى مازنى روايت كرده است :
((مدتها در مدينه در خدمت حضرت على (علیه السلام) به سر بردم و خانه ام نزديك خانه زينب (سلام الله علیها) دختر اميرالمؤمنين (علیه السلام) بود. به خدا سوگند هيچ گاه چشمم به او نيفتاده صدايى از او به گوشم نرسيد. به هنگامى كه مى خواست به زيارت جد بزرگوارش رسول خدا (صلی الله علیه واله) برود، شبانه از خانه بيرون مى رفت ، در حالى كه حسن (علیه السلام) در سمت راست او و حسين (علیه السلام) در سمت چپ او و اميرالمؤ منين (علیه السلام) پيش رويش راه مى رفتند. هنگامى كه به قبر شريف رسول خدا (صلی الله علیه واله) نزديك مى شد، حضرت على (علیه السلام) جلو مى رفت و نور چراغ را كم مى كرد. يك بار امام حسن (علیه السلام) از پدر بزرگوارش درباره اين كار سؤ ال كرد، حضرت فرمود: مى ترسم كسى به خواهرت زينب نگاه كند.))(18)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

گفتن مسائل شرعى


شيخ صدوق ، محمد بن بابويه (ره ) مى گويد: حضرت زينب (سلام الله علیها) نيابت خاصى از طرف امام حسين (علیه السلام) داشت و مردم در مسائل حلال و حرام به او مراجعه كرده از او مى پرسيدند، تا اينكه حضرت سجاد (علیه السلام) بهبود يافت .

شيخ طبرسى (ره ) گويد: حضرت زينب (سلام الله علیها) روايات بسيارى را از قول مادرش حضرت زهرا (سلام الله علیها) روايت كرده است .

از عماد المحدثين روايت شده است كه : حضرت زينب (سلام الله علیها) از مادر و پدر و برادرانش و از ام سلمه و ام هانى و ديگر زنان روايت مى كرد و از جمله كسانى كه از او روايت كرده اند، ابن عباس و على بن الحسين (علیه السلام) و عبدالله بن جعفر و فاطمه صغرى دختر امام حسين (علیه السلام) و ديگرانند.

همچنين ابوالفرج گويد: زينب بانويى عقيله كه ابن عباس سخنان حضرت زهرا(سلام الله علیها) را در مورد فدك از قول او نقل كرده و مى گويد: عقيله ما، زينب دختر على (علیه السلام) به من گفت .

از ظاهر فرمايش فاضل دربندى و ديگر عالمان چنين به دست مى آيد كه حضرت زينب كبرى (سلام الله علیها) علم منايا و بلايا (خوابها و حوادث آينده ) را همچون بسيارى از ياران حضرت على (علیه السلام)، مانند ميثم تمار و رشيد هجرى و برخى ديگر مى دانسته و بلكه در ضمن اسرارى كه بيان كرده ، به طور قطع و مسلم آن حضرت را از مريم دختر عمران و آسيه دختر مزاحم و ديگر زنان با فضيلت برتر دانسته است .

وى در ضمن فرمايش حضرت سجاد (علیه السلام) كه به آن حضرت فرموده بود: ((اى عمه تو بحمدالله دانشمند بدون آموزگار و فهميده بدون آموزنده هستى .))، گويد: اين فرمايش خود دليل و حجت بر آن است كه زينب دختر حضرت اميرالمؤ منين (علیه السلام) محدثه بوده يعنى به او الهام مى شده است و عمل او از علم لدنى و آثار باطنى مى باشد.(19)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

شجاعتى نظير حسين (علیه السلام)


شجاعت حسين (علیه السلام) در خواهرش زينب (سلام الله علیها) هم بود؛ يا زينب (سلام الله علیها) هم در مقام شجاعت قطع نظر از جهت امامت ، كمى از حسين (علیه السلام) ندارد قوت قلبش به بركت اتصالش به مبداء تعالى راستى محيرالعقول است .

شيخ شوشترى مى فرمايد: اگر حسين (علیه السلام) در صحنه كربلا يك ميدان داشت ، مجلله زينب (سلام الله علیها) دو ميدان نبرد داشت : ميدان نبرد اولش ‍ مجلس ابن زياد، و دومى مجلس يزيد پليد.

اما تفاوت هايى كه از حيث ظهور دارد، نبرد حسين (علیه السلام) با لباسى كه از پيغمبر به او رسيده بود، عمامه پيغمبر بر سر و جبه او به دوش ، نيزه به همراه و شمشير به دستش سوار بر مركب رسول خدا (صلی الله علیه واله) گرديد با عزت و شهامت وارد نبرد مشركين گرديد تا شهيد شد.(20)

[نرگس منتظر]

حضرت زينب (س) مادر عاشورا

گاهي درتاريخ، انسانهاي بزرگ و ارجمندي يافت مي شوند که مدال افتخار انسانيت را مي گيرند و بر قله رفيع شکوه و جلال مي ايستند و از محدوده زمان خود پا فراتر نهاده و زندگي شان براي هميشه در پيشاني تاريخ مي درخشد و همواره الگويي بزرگ براي انسانهاي حقجو مي شوند.
اين افراد براي خود آفريده نشده اند بلکه متعلق به همه نسل هاي بعد از خود هستند.

حضرت زينب (س)، دختر امام علي (ع) و حضرت فاطمه (س) نمونه بارزي از اين افراد مي باشد.
زندگي سراسر حادثه و مصيبت ايشان که با حادثه جانسوز کربلا گره خورده، تبيين کننده اهداف نهضت عظيم عاشورا و رسالت جدّ بزرگوار و امامان خويش است.

زينب (س) پس از شهادت برادر عهده دار رسالتي بزرگ مي شود، سرپرستي زنان و کودکان و از همه مهمتر رساندن پيام عاشورا به گوش مردمان فريب خورده و غافل از حق و باطل.
زينب (س) مادر عاشوراست.
نهضتي که امام حسين (ع) آن چنان عميق و وسيع و ماندگار، با آنهمه شکوه و زيبايي، از مدينه تا مکه و از آنجا تا کربلا، آورد و سرانجام از اول محرم سال 61 ه.ق. تا روز عاشوراي همان سال در سرزمين کربلا شکل گرفت و به ثمر رسيد.
سپس زينب(س) بود که عهده دار نگهداري و رساندن پيام و رسالت برادر - اهداف قيام عاشورا- گرديد و آن را به کوفه و شام و مدينه و هرجاي ديگري که توانست ابلاغ نمود و با هجرت ها و مجاهدات خستگي ناپذير خود به تبيين آن پرداخت و همگان را از ماهيت ظلم ستيزي و حق جويانه آن آگاه کرد.

زينب (س) در شجاعت و شهامت، سخنوري و نطق، عقل و تدبير و هدايت و رهبري هر آنچه را که از محضر پيامبر (ص) و علي و فاطمه و حسنين (ع) آموخته بود در مرحله عمل پياده کرد و ذره اي ضعف از خود نشان نداد.
پيروزي نهضت عظيم حسيني (ع) مرهون زحمات و تلاش هاي بي وقفه زينب کبري (س) بوده و ويژگي هاي خاص اين بانوي بزرگوار در اسارت، موجب شد که اين نهضت جاويد و ماندگار مانده و به سرمنزل مقصود برسد.

[نرگس منتظر]

نائبه الحسين

از جمله ويژگيهاي حضرت زينب (س) که جزء القاب ايشان نيز مي باشد نائبه الحسين است.
اين ويژگي نائب برادر بودن خصوصيت و ويژگي منحصر و مخصوص ايشان مي باشد.
زينب (س) در انجام رسالتي که بر عهده اش بود کوتاهي نکرد و هرچه در توان داشت در راه زنده نگهداشتن قيام و نهضت برادر خود بکار برد.
مرحوم سيد نعمت الله جزايري در اين باره مي گويد مقام و منزلت زينب (س) قريب مقام امامت بود که از طرف برادر در کربلا، در روز عاشورا يا شب آن نائل شد[1].
امام حسين (ع) در روز عاشورا و قبل از آن مکررا به مناسبت هاي مختلفي به خواهر خود وصيت و سفارش مي کرد که پس از شهادتش صبر و تحمل کند و هرگز کاري که موجب شادي دشمن مي شود انجام ندهد.
آن زماني که حضرت(ع) از اسب به زمين افتاد، زينب بلافاصله خودش را به بالين برادر رساند، خود را روي بدن برادر انداخت و فرمود:
آيا تو برادر مني؟
آيا تو پسر مادر مني؟ و .... با گريه و زاري زينب (س)، امام(ع) به هوش آمدند و
فرمودند: ... "يا اُختاه هذا يوم التناد و هذا يوم الذي و عدني بهِ جدي و هو الي مشتاق"،
خواهرم صبر پيشه کن.
بنابراين آخرين کسي که در واپسين لحظات، سخن برادر را شنيد و از وصايا و سفارشات آن حضرت آگاه گرديد، زينب (س) بود.

[نرگس منتظر]

حضور فعال در همه صحنه ها

از ديگر ويژگي هاي حضرت زينب (س) حضور فعال او در صحنه هاي جهاد و مبارزه با ستمکاران بود.
از آن هنگامي که خودش را شناخت و توانست بين حق و باطل تمييز بدهد در جريانات سياسي-اجتماعي حضور داشت.
گويي زينب بايد شاهد و ناظر حوادث تاريخ باشد تا در موقع مناسب بتواند به وظيفه خود که همان رساندن کاروان حسيني به سر منزل مقصود است عمل کند.
زينب (س) شاهد بود که چگونه جد بزرگوارش مورد آزار و اذيت قرار گرفته، چگونه دنيا طلبان به خانه فاطمه (س)، محل نزول ملائکه الله هجوم بردند و چگونه آنجا را آتش زدند و مادرش را مضروب ساخته، پدرش را ريسمان بر گردن به طرف مسجد بردند.
زينب حاضر بود، مي ديد که چگونه ميخ در به پهلوي مادر فرو مي رود و چگونه برادر کوچکش محسن سقط مي شود.
زينب شاهد بيست و پنج سال خانه نشين شدن علي (ع) بود.
وي شاهد بود که پس از خلافت پدرش چگونه دوستان و نزديکان او از شدت عدالت علي (ع) از دورش پراکنده شده و به دشمني با او برخاستند.
زينب مي ديد که پدرش در اين مدت چهار سال و اندي با مشکلات اساسي و بزرگي همچون ناکثين و مارقين و قاسطين روبرو است و سرانجام شاهد ضربت خوردن و شهادت پدرش بوده است.

و باز هم در آن زماني که برادرش امام حسن(ع) پس از پدرش خلافت را به دست گرفته و با مشکلاتي مواجه مي شود و با بدترين و پليد ترين دشمن اسلام يعني معاويه به مبارزه مي پردازدشاهد و حاضربود.
زينب مي بيند که ياران معاويه چشم و گوش بسته مطيع فرمان او بودند ، اما امام حسن(ع) ياراني دارد که به طمع دنيا حضرت را تنها گذاشته و به معاويه پيوستند. خيانتي که موجب شد حضرت به ناچار پيمان صلح را امضاء نمايد. آري زينب در جريان تمامي اين حوادث و اتفاقات قرار داشت.

و اما حضور زينب(س) با امام حسين(ع) در نهضت کربلا حکايتي ديگر است در اينجا زينب(س) هم هدف و آماج تير حوادث و مصائب قرار مي گيرد.
هم بايد مصيبت از دست دادن برادر و بستگان نزديک خود را تحمل کند و هم اسير شود و در عين حال در اسارت بايد مبارزه و جهادي داشته باشد. زينب(س) بايد در همه عرصه هاي جهاد و مبارزه حضوري فعال داشته باشد هم خطيب باشد، هم محا فظ حضرت سجاد (ع) و اسراي ديگر، هم هدايتگر، خط دهنده، ترسيم کننده خط مشي سياسي و هم مبين احکام شرع و جوابگوي ياوه سرايي دشمن. زينب (س)بايد اهانت ها و دروغ ها و نسبت هاي بي اساس دشمنان به شهدا را پاسخ گويد و حقيقت امر را روشن سازد.

بنابراين در جريان اسارت اگر احيانا کسي به شهداي کربلا دروغ و افترايي را مرتکب مي شد، زينب(س) خاموشي و سکوت را بر خود روا نمي دانست و دروغش را بر ملا مي ساخت و در يک کلام حضور زينب در اسارت باعث شد که تاريخ عاشورا از هرگونه دروغ و تحريف مصون و محفوظ بماند.

کربلا در کربلا مي ماند اگر زينب نبود ***** سِرّ ني در نينوا مي ماند اگر زينب نبود