چه کسانی حق شفاعت دارند

[سابحات]

چه کسانی حق شفاعت دارند







ممکن است این سؤال بیاید که :

دسته ای از آیات شفاعت را حق خاص خداوند می دانند :

«قل لله الشفاعه جمیعا ؛ شفاخعت حق خداست » ( سوره ی زمر ۴۴ ) و نفی می کند که شفاعت حق دیگری باشد

و دسته ای دیگر از آیات شفاعت را برای غیر خدا هم ثابت می کنند «من ذاالذی یشفع عنده الا باذنه » (سوره ی بقره آیه ی ۲۲۵ )

کسانی هستند که نزد خداوند شفاعت می کنند .


به نظر می رسد که در بدو امر و این دو دسته از آیات با هم تنافی و تضاد داشته باشند .

برای رفع این مسأله باید از خود قرآن کمک بگیریم .


اگر ما می گوییم خداوند حق شفاعت را دارد به این معناست که مالک شفاعت خداست ، شفاعت اصالتاً حق خداست ، خداوند است که مالک حقیقی شفاعت است .


در قرآن کریم (سوره ی مریم آیه ی ۸۷ )آمده است :

«لا یملکون الشفاعه الا من اتخذ عند الرحمن عهدا ؛

هیچ کس مالک شفاعت نیست مگر اینکه خدا به او تعهدی داده باشد ».

پس مالک حقیقی شفاعت خداست اگر دیگران می توانند شفاعت بکنند به تبع اذن خداست ، یک شرایط خاصی حاصل می شود خداوند حق خودش را به دیگران واگذار می کند ولی حقیقتاً حق اوست نه حق غیر او ،

[سابحات]

در آیه ی دیگری (سوره ی طه ، آیه ی ۱۰۹ ) می فرماید که :

«یومئذ لا تنفع الشفاعه الا من اذن له الرحمن و رضی له قولا »،

در روز قیامت شفاعت احدی سود نمی بخشد مگر آنکه طایفه ای که خداوند از گفتار آنها راضی باشد «و من اذن له الرحمن » و خداوند به آنها اذن داده باشد .

بنابراین تفاوت شفاعت غیر با شفاعت خدا در این است که شفاعت خدا حقیقی و اصالتی است اما شفاعت اولیاء خداوند یک شفاعت اذنی است ،

به اذن خداوند آنها می توانند شفاعت بکنند و از این سیستم تعبیر می کنند به سیستم طولی ،

شفاعت اهل بیت و اولیاء خدا در طول شفاعت خداست و دوم آنکه اگر ما می گوییم شفاعت حق خداست ؛

یعنی اینکه خداوند در ارائه شفاعتش مطلق است ،

هیچ محدودیتی ندارد اما شفاعت اولیاء خدا محدودیت دارد آنها نمی توانند هرکسی را که می خواهند شفاعت کنند

بلکه آنها بلکه آنها می توانند کسانی را شفاعت بکنند که خدا می خواهد و خداوند به آن امر راضی است :

«لا یشفعون الا لمن ارتضی » (سوره ی مبارکه ی انبیاء آیه ی ۲۸ )

اولیاء خداوند از کسی شفاعت نمی کنند مگراینکه خدا از آن کس راضی باشد بنابراین بین این دو شفاعت تنافی وجود ندارد .

[سابحات]

اما چرا خداوند این حق خاص خودش را به دیگران واگذار می کند ، شفاعت مال اوست چرا به دیگران واگذار می کند ،

مرادمان از دیگران مقربان درگاه خداوند هستند ، اولیاء الهی هستند و در رأس همه آنها خاندان عظیم الشان پیامبر اسلام (ص) هستند .

چرا خداوند حق شفاعت را به دیگری که اولیائش باشند واگذار می کند ؟

اولاً باید عرض کرد که این مطلب در قرآن نظیر دارد ، اموری هستند که خاص خداوند است ،

اما خدا این حق را به دیگری هم واگذار می کند .مثال آن مسأله «علم غیب » است که به دیگری واگذار می کند ،

«قل لا یعلم من فی السموات و الارض الغیب الا الله » ( سوره ی مبارکه ی نمل آیه ی ۶۵ )

جز خدا در آسمانها و زمین هیچ کس علم غیب ندارد ، علم غیب خاص خداست ،

اما در آیه ی دیگری همین حق را به دیگری واگذار می کند

«و ما کان الله لیطلعکم علی الغیب و لکن الله یجتبی من رسله من یشاء » (سوره ی مبارکه ی آل عمران آیه ی ۱۷۹ )

هرگز خداوند شما را بر غیب مسلط نکرد یعنی به شما علم غیب نداد

«ما کان الله » هرگز ، «و لکن الله یجتبی من رسله من یشاء » اما همین علم غیب را به آن طایفه ای از انبیاء ش که برگزیده است ارائه می کند

یعنی آنها را صاحبان علم غیب می کند ، اگرپیغمبر علم غیب دارد فقط به خاطر این است که خدا برایش خواسته است

نه اینکه خودش مستقلاً دارای علم غیب است بنابراین نظیر این مسئله در سایر آیات که خداوند حق خودش را به دیگری واگذار کرده است دیده می شود .

شفاعت هم حق خود خداوند است که به دیگری واگذار کرده است .

[سابحات]

اما چرا خداوند شفاعت را واگذار کرده است ؟

دو دلیل را می توان ذکر کرد ،

یک :خداوند با واگذاری حق شفاعت به اولیاء و مقربین خودش ، اراده کرده است ارزشهای وجودی آنها را بنمایاند

و به این وسیله از آنهایی که مقربش هستند تجلیل کند ،

و به این وسیله آن مقام خلیفه الهی را که ما گفتیم به مردم نشان دهد ؛

یکی از مراتب خلیفه ی الهی ،واگذاری حق شفاعت از جانب خداوند به اوست ،

زمانی که انسان به سرحد کمال می رسد ، می تواند یکی از امتیازات مقام خلیفه الهی که همان حق شفاعت است را اجرا کند .

دومین دلیلی که می آورند می فرمایند به اینکه نظام خلقت نظام اسباب و مسببات است هر چیزی سبب خاص خودش را می طلبد

و بدون علت اتفاق نمی افتد ،

یکی از آن چیزهایی که در صحرای قیامت که جز نظام خلقت است بدون علت اتفاق می افتد

مسأله ی غفران الهی است ،

اگر خداوند بخواهد غفرانش و رحمتش را شامل دیگران بکند و چون نظام خلقت نظام سبب و مسبب است ،

علت می خواهد و علتش در واقع شفعاء هستند

که از طریق آنها این مطلب را به منصه ظهور می رساند .

[سابحات]

پس اولاً می خواهد با واگذاری این حق از مقربین درگاهش تجلیل کند ارزشهای وجودی آنها را به دیگران بنمایاند

ثانیاً نظام خلقت نظام اسباب و مسبب است

هر امری که قرار است به تحقق برسد علت خاص خودش را می خواهد

غفران الهی درصحرای قیامت علت می خواهد ، سبب می خواهد و سبب آن شفاعت اهل بیت (ع) است .

آنچه که از آیات پیرامون مسأله شفاعت گفتیم آیاتی بودند که ماده ی شفاعت به هر نحوی صراحت در معنا داشت ،

اما آیات دیگری هم هستند که صراحت در معنا ندارند اما به کمک قرینه و اسباب می توانیم آن را حمل بر مسئله شفاعت کنیم .

منبع:مجله ی راه قرآن(ش ۲۱)
نویسنده:حجت الاسلام سید محمد باقر علوی تهرانی