◕۩❀۩❀۩◕ فضائل و برکات سوره مبارکه تکاثر ◕۩❀۩❀۩◕ƹ̵̡

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

يكصد و دومين سوره قرآن كريم

سوره تكاثر در ترتيب مصحف يكصد و دومين سوره قرآن كريم و از نظر ترتيب نزول چهاردهمين^[1]، پانزدهمين^[2]، شانزدهمين^[3] يا هجدهمين^[4] سوره است كه بعد از كوثر و قبل از ماعون نازل شده است.^[5] اين سوره 8 آيه^[6] و 28 كلمه^[7] دارد. بعضى با استناد به پاره اى از روايات شأن نزول و قراين ديگر، اين سوره را مدنى دانسته اند^[8]؛ ولى مطابق روايات ترتيب نزول، مكّى بودن آن صحيح تر به نظر مى رسد، افزون بر اين سياق آيات آن به سوره هاى مكّى شباهت دارد و لحنِ شديد آيه ها با روحيه مادّى شديد حاكم بر مشركان مكّه مناسب است و همچنين استعمال لفظ «كَلاّ» كه خاص سوره هاى مكى است مكّى بودن سوره را تأييد مى كند.^[9] از روايات ترتيب نزول مى توان استفاده كرد كه اين سوره قبل از هجرت به حبشه نازل شده است.^[10] در اكثر مصاحف و تفاسير اين سوره را «تكاثر» ناميده اند كه از آيه نخست آن گرفته شده است^[11]؛ ولى در برخى مصاحف كهن و روايات از آن به «سورة ألهاكم» ياد شده است.^[12] نقل است كه اصحاب پيامبر(صلى الله عليه وآله) اين سوره را «مقبره» مى ناميدند.^[13]

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

شأن نزول:

مفسران اتفاق دارند كه سوره تكاثر درباره قبايلى نازل شده است كه با كثرت نفرات يا اموال بر يكديگر تفاخر مى كردند؛ ولى در اينكه كدامين قبايل بوده اند اختلاف است؛ بعضى آن را مربوط به دو قبيله بنى* عبد مناف بن قصى و بنى* سهم بن عمرو از قريش مى دانند[14] و برخى ديگر آن را ناظر به دو قبيله از انصار در مدينه يا يهود مى دانند.[15] از آنجا كه مكّى بودن سوره ترجيح دارد، رأى نخست صحيح تر است.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

فضاى نزول و هدف سوره:

اعراب جاهلى مكّه تا زمان فتح مكّه و سيطره اسلام بر آن، گرايش شديدى به ماديّات داشتند و بر اثر تكبّر كه از صفات شاخص آن ها بود با امور موهوم دنيوى بر يكديگر فخر مى فروختند. در چنين اوضاع اجتماعى سوره تكاثر نازل شد و اين رفتار آنان را به شدت نكوهش كرد و اين تفاخر و برترى جويى را عامل غفلت و رويگردانى آن ها از خداى متعالى و قيامت دانست.[16]

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

محتواى سوره:


اين سوره مردم را به شدت توبيخ مى كند كه با تكاثر ورزيدن و مسابقه گذاشتن در جمع اموال و اولاد و ياوران با يكديگر از خدا، قيامت و سعادت واقعى خود و از آثار سوء و زيانبار اين سرگرمى خود غفلت مىورزند. سپس ايشان را تهديد مى كند كه به زودى نتيجه اين غفلت و سرگرمى هاى بيهوده خود را خواهند ديد. اگر به حقيقت امر يقين داشتند از تكاثر و تفاخر دست مى كشيدند، يا بنابر تفسيرى، در همين دنيا دوزخ را با چشم دل مى ديدند. حال كه چنين نيست حتماً در قيامت پيش و پس از ورود به دوزخ آن را خواهند ديد و درباره نعمت هايى كه به آن ها ارزانى شده است تا از آن ها بهره گيرند و شكرش را به جاى آورند بازخواست خواهند شد.^[17] در روايات فراوانى كه شيعه نقل كرده منظور از «نعيم» در آيه «ثُمَّ لَتُسـَلُنَّ يَومَئِذ عَنِ النَّعيم» ، نعمت ولايت پيامبر و ائمه اهل بيت(عليهم السلام) معرفى شده است، چنان كه امام صادق(عليه السلام) درباره اين آيه فرمود: اين امّت از نعمت رسول خدا و سپس اهل بيت او كه خداى متعالى به آن ها ارزانى داشته بازخواست مى شوند.^[18] به نظر مى رسد منظور از نعيم، مطلق نعمت است، از جهت نعمت بودن و آنچه در اين گونه روايات آمده است از باب ذكر مصداق بارز و مهم و از آن جهت است كه با ارشاد پيامبراكرم(صلى الله عليه وآله) و ائمه(عليهم السلام) چگونگى استفاده از نعمت هاى خداى متعالى و شكر آن ها مشخص مى شود.^[19]

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

فضيلت تلاوت سوره:

روايات متعددى در فضيلت تلاوت اين سوره نقل شده است^[20]؛ در روايتى از امام صادق(عليه السلام) به خواندن اين سوره در نمازهاى واجب و مستحب تشويق شده است.^[21] در حديث ديگرى به نقل از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) آمده است: هركس سوره تكاثر را هنگام خواب بخواند از فتنه قبر رهايى مى يابد.^[22]

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

منابع

الاتقان، السيوطى (م. 911 ق.)، بيروت، دارالكتب العلمية، 1407 ق؛ البرهان فى علوم القرآن، الزركشى (م. 794 ق.)، به كوشش مرعشلى، بيروت، دارالمعرفة، 1415 ق؛ تاريخ قرآن، محمود راميار، تهران، اميركبير، 1346 ش؛ تفسير التحرير والتنوير، ابن عاشور (م. 1393 ق.)، تونس، الدار التونسية، 1997 م؛ تفسير كنزالدقايق، المشهدى، به كوشش درگاهى، تهران، وزارت ارشاد، 1411 ق؛ تفسير نورالثقلين، العروسى الحويزى (م. 1112ق.)، به كوشش رسولى محلاتى، اسماعيليان، 1373 ش؛ التمهيد فى علوم القرآن، معرفت، قم، نشر اسلامى، 1411 ق؛ ثواب الاعمال، الصدوق (م. 381 ق.)، قم، منشورات الرضى، 1368 ش؛ روح المعانى، الآلوسى (م. 1270 ق.)، به كوشش محمد حسين، بيروت، دارالفكر، 1417 ق؛ شواهد التنزيل، الحاكم الحسكانى، (م. 506 ق.)، به كوشش محمودى، تهران، وزارت ارشاد، 1411 ق؛ صحيح البخارى، البخارى (م. 256 ق.)، بيروت، دارالفكر، 1401 ق؛ مجمع البيان، الطبرسى (م. 548 ق.)، بيروت، دارالمعرفة، 1406 ق؛ معانى القرآن و اعرابه، الزجاج (م. 311 ق.)، به كوشش عبدالجليل عبده، بيروت، عالم الكتب، 1408 ق؛ المعجم الاحصائى، محمود روحانى، مشهد، آستان قدس رضوى، 1366 ش؛ مفاتيح الاسرار، الشهرستانى (م. 548 ق.)، به كوشش حائرى و اذكائى، تهران، كتابخانه مجلس شوراى اسلامى، 1409 ق؛ الموسوعة القرآنية خصائص السور، جعفر شرف الدين، به كوشش احمد حاطوم، محمد توفيق، بيروت، دارالتقريب بين المذاهب، 1420 ق؛ الميزان، الطباطبايى (م. 1402 ق.)، بيروت، اعلمى، 1393 ق.

سيد حبيب دشتى

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

تكامل انواع => فرضيه تكامل

[1]. مفاتيح الاسرار، ج 1، ص 128 - 129؛ تاريخ قرآن، ص 682. [2]. مجمع البيان، ج 10، ص 612؛ البرهان فى علوم القرآن، ج 1، ص 249؛ الاتقان، ج 1، ص 33. [3]. التمهيد، ج 1، ص 135؛ التحرير والتنوير؛ ج 30، ص 518. [4]. مفاتيح الاسرار، ج 1، ص 128 - 129؛ تاريخ قرآن، ص 682. [5]. البرهان فى علوم القرآن، ج 1، ص 249؛ الاتقان، ج 1، ص 33؛ التمهيد، ج 1، ص 135. [6]. مجمع البيان، ج 10،ص 810؛ روح المعانى، ج 30، ص 400؛ التحرير والتنوير، ج 30، ص 518. [7]. المعجم الاحصائى، ج 1، ص 305. [8]. مجمع البيان، ج 10، ص 810؛ الاتقان، ج 1، ص 43. [9]. التمهيد، ج 1، ص 161. [10]. الموسوعة القرآنيه، ج 12، ص 147. [11]. الموسوعة القرآنيه، ج 12، ص 147؛ التحرير والتنوير، ج 30، ص 517. [12]. معانى القرآن، ج 5، ص 357؛ صحيح البخارى، ج 6، ص 110. [13]. روح المعانى، ج 30، ص 400؛ التحرير و التنوير، ج 30، ص 517. [14]. التحرير و التنوير، ج 30، ص 517. [15]. مجمع البيان، ج 10، ص 811؛ الاتقان، ج 1، ص 43. [16]. مجمع البيان، ج 10،ص 812؛ التحرير و التنوير؛ ج 3، ص 518؛ الميزان، ج 20، ص 351. [17]. مجمع البيان، ج 10، ص 812؛ الميزان، ج 20، ص 351 - 352. [18]. شواهد التنزيل، ج 2، ص 476 - 477؛ كنزالدقائق، ج 14، ص 419 - 426. [19]. الميزان، ج 20، ص 354. [20]. مجمع البيان، ج 10، ص 810؛ نورالثقلين، ج 5، ص 660. [21]. مجمع البيان، ج 10، ص 810. [22]. همان؛ ثواب الاعمال، ص 268.