◕۩❀۩❀۩◕ فضائل و برکات سوره مبارکه تکویر ◕۩❀۩❀۩◕

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

نام هشتاد و يكمين سوره قرآن كريم


اين سوره به اتفاق مفسران مكى است.^[1] در ترتيب مصحف هشتاد و يكمين سوره است و بين دو سوره عبس و انفطار قرار گرفته و در ترتيب نزول ششمين يا هفتمين سوره بوده^[2] كه پس از مَسَد و پيش از اعلى نازل شده است.^[3] گفته شده كه در مصحف اميرمؤمنان، على(عليه السلام) بين دو سوره نازعات و انفطار و سيزدهمين سوره بوده است.^[4] نام مشهور اين سوره «تكوير» (درهم پيچيدن) است.^[5] «كوّرت» و «الشمس» دو نام ديگر اين سوره اند.^[6] در روايات^[7] و منابع كهن^[8] و برخى تفاسير از آن به سوره «اذا الشمس كوّرت» ياد شده است.^[9] اين سوره 29 آيه^[10] و 104 كلمه دارد^[11] و يكى از 7 سوره قرآن است كه با «إذا» شروع شده و به سوره هاى زمانيه شهرت دارند.^[12] از نظر حجم در گروه «مفصّلات» يعنى سوره هاى كوچك قرار دارد^[13] و در سال هاى آغاز بعثت نازل شده است.^[14] برخى نزول آن را در سال اوّل يا دوم بعثت حدس زده اند.^[15]

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

محتواى سوره:


سوره تكوير در سال هاى آغاز بعثت، قبل از هجرتِ نخست مسلمانان به حبشه نازل شده است. در اين زمان مشركان با تهمت و افترا به مسلمانان و رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و اذيت و آزار آن ها به شدّت به مخالفت با پيامبر(صلى الله عليه وآله) برخاسته بودند، از اين رو اين سوره با تهديد مشركان به حسابرسى اعمال در قيامت و با سوگندهاى متعدد و با تأكيد به دفاع از حريم وحى و قرآن و رسول خدا(صلى الله عليه وآله) مى پردازد.[16] محتواى سوره را مى توان در سه بخش خلاصه كرد: در بخش نخست به صورت جمله شرطيه به 12 حادثه تكان دهنده در ارتباط با رستاخيز اشاره مى كند كه 6 رخداد آن مربوط به مرحله فناى اين جهان و 6 حادثه ديگر مربوط به مرحله دوم يعنى حيات پس از مرگ است.[17] سپس اين حقيقت كه در قيامت* همه اعمال انسان ها حاضر مى شوند و هركس عملش را مى بيند و به آن آگاه مى شود به عنوان جزاى شرط بيان شده است. در بخش دوم بر حقانيت قرآن و صدق گفتار پيامبر تأكيد و قرآن را سخن فرشته بزرگوار، نيرومند، والا مقام، فرمانرواى فرشتگان و امين وحى معرفى مى كند و نسبت هاى نارواى مشركان به پيامبر(صلى الله عليه وآله) را نفى كرده، تصريح مى كند كه آن حضرت جبرئيل را در افقى برتر از ساير آفاق كه مناسب با عالم فرشتگان است آشكارا مشاهده و وحى را از او تلقى و بى كم و كاست تبليغ كرد. در بخش سوم مشركان را به سبب مخالفت با پيامبر(صلى الله عليه وآله) سرزنش و دعوت قرآن را جهانى و آن را هدايتگر همه كسانى مى داند كه خواهان راه مستقيم هستند و در آخرين آيه بر غلبه اراده پروردگار بر اراده انسان ها تأكيد مى كند.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

فضيلت سوره:


روايات متعددى در فضيلت و آثار تلاوت اين سوره گزارش شده است.[18] رسول خدا(صلى الله عليه وآله) اين سوره را از سوره هايى شمردند كه سبب نمايان شدن پيرى زودرس در چهره ايشان شده است[19] و درباره آن فرمودند: «كسى كه دوست دارد قيامت را چنان بنگرد كه گويى آن را با چشم مى بيند، سوره «اذا الشمس كوّرت» و «اذا السماء انفطرت» و «اذا السماء انشقت» را بخواند[20]، زيرا در اين سوره ها نشانه هاى قيامت آن چنان بيان شده است كه گويى تلاوت كننده را در برابر صحنه قيامت قرار مى دهند.[21]

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

منابع

الاتقان، السيوطى (م. 911 ق.)، بيروت، دارالكتب العلمية، 1407 ق؛ البرهان فى علوم القرآن، الزركشى (م. 794 ق.)، به كوشش مرعشلى، بيروت، دارالمعرفة، 1415 ق؛ بصائر ذوى التمييز، الفيروز آبادى (م. 817 ق.)، به كوشش محمد على، بيروت، المكتبة العلميه؛ البيان فى عد آى القرآن، ابو عمرو الدانى (م. 444 ق.)، به كوشش غانم قدورى، كويت، مركز المخطوطات والتراث والوثاق، 1414 ق؛ تاريخ قرآن، محمد هادى معرفت، تهران، سمت، 1375 ش؛ تاريخ القرآن، الابيارى، بيروت، دارالكتاب اللبنانى، 1411 ق؛ تاريخ القرآن، ابوعبدالله زنجانى، به كوشش محمد عبدالرحيم، دمشق، دارالحكمة، 1410 ق؛ التبيان، الطوسى (م. 460 ق.)، به كوشش احمد حبيب العاملى، بيروت، دار احياء التراث العربى؛ تفسير احسن الحديث، سيد على اكبر قرشى، به كوشش بكايى، تهران، بنياد بعثت، 1366 ق؛ تفسير التحرير والتنوير، ابن عاشور (م. 1393 ق.)، تونس، الدار التونسية، 1997 م؛ تفسير الصافى، الفيض الكاشانى (م. 1091 ق.)، بيروت، اعلمى، 1402 ق؛ تفسير عبد الرزاق، عبدالرزاق الصنعانى (م. 211 ق.)، به كوشش محمود محمد، بيروت، دارالكتب العلمية، 1419 ق؛ تفسير كنزالدقايق، المشهدى، به كوشش درگاهى، تهران، وزارت ارشاد، 1411 ق؛ تفسير منهج الصادقين، فتح الله كاشانى (م. 988ق.)، به كوشش مرتضوى، غفارى، تهران، انتشارات علميه اسلاميه، 1385 ق؛ التفسير المنير، وهبة الزحيلى، بيروت، دارالفكر المعاصر، 1411 ق؛ تفسير نمونه، مكارم شيرازى و ديگران، تهران، دارالكتب الاسلامية، 1375 ش؛ تفسير نورالثقلين، العروسى الحويزى (م. 1112 ق.)، به كوشش رسولى محلاتى، اسماعيليان، 1373 ش؛ تلخيص البيان، الشريف الرضى (م. 406 ق.)، به كوشش محمد حسن، بيروت، دارالاضواء، 1406 ق؛ التمهيد فى علوم القرآن، معرفت، قم، نشر اسلامى، 1411 ق؛ ثواب الاعمال، الصدوق (م. 381 ق.)، قم، منشورات الرضى، 1368 ش؛ جمال القراء و كمال الاقراء، على بن محمد السخاوى (م. 643 ق.)، به كوشش الزبيدى، بيروت، دارالبلاغة، 1413 ق؛ الدرالمنثور، السيوطى (م. 911 ق.)، بيروت، دارالفكر، 1414 ق؛ روح المعانى، الآلوسى (م. 1270 ق.)، به كوشش محمد حسين، بيروت، دارالفكر، 1417 ق؛ روض الجنان، ابوالفتوح رازى (م. 554 ق.)، به كوشش ياحقى و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوى، 1375 ش؛ صحيح البخارى، البخارى (م. 256 ق.)، به كوشش بن باز، بيروت، دارالفكر، 1418 ق؛ عارضة الاحوذى، محمد بن عبدالله بن العربى (م. 543 ق.)، به كوشش صدقى جميل، بيروت، دارالفكر، 1415 ق؛ الكشاف، الزمخشرى (م. 538 ق.)، قم، بلاغت، 1415 ق؛ كشف الاسرار، ميبدى (م. 520 ق.)، به كوشش حكمت، تهران، امير كبير، 1361 ش؛ مباحث فى علوم القرآن، صبحى الصالح، قم، الرضى، 1372 ش؛ مجاز القرآن، ابوعبيده معمربن المثنى (م. 210 ق.)، بيروت، الرسالة، 1401 ق؛ مجمع البيان، الطبرسى (م. 548 ق.)، بيروت، دارالمعرفة، 1406 ق؛ مسند احمد، احمد بن حنبل (م. 241 ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربى، 1415 ق؛ المعجم الاحصائى، محمود روحانى، مشهد، آستان قدس رضوى، 1366 ش؛ الموسوعة القرآنية خصائص السور، جعفر شرف الدين، به كوشش احمد حاطوم، محمد توفيق، بيروت، دارالتقريب بين المذاهب، 1420 ق؛ الميزان، الطباطبايى (م. 1402 ق.)، بيروت، اعلمى، 1393 ق؛ نظم الدرر، البقاعى (م. 885 ق.)، به كوشش غالب المهدى، بيروت، دارالكتب العلمية، 1415 ق.

محمود گودرزى زاهدى

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

[1]. كشف الاسرار، ج 10، ص 393؛ البرهان فى علوم القرآن، ج 1، ص 280؛ الاتقان، ج 1، ص 18. [2]. مجمع البيان، ج 10، ص 612؛ البرهان فى علوم القرآن، ج 1، ص 280؛ التمهيد، ج 1، ص 135. [3]. مجمع البيان، ج 10، ص 612؛ جمال القراء، ج 1، ص 134؛ التمهيد، ج 1، ص 135 - 139. [4]. تاريخ القرآن، زنجانى، ص 137 ـ 139؛ تاريخ القرآن، ابيارى، ص 87. [5]. التحرير والتنوير، ج 30، ص 139؛ بصائر ذوى التمييز، ج 1، ص 503؛ التبيان، ج 10، ص 279. [6]. جمال القراء، ج 1، ص 184، 472؛ منهج الصادقين، ج 10، ص 158. [7]. ثواب الاعمال، ص 260؛ مسند احمد، ج 2، ص 123؛ الكشاف، ج 4، ص 714 . [8]. مجازالقرآن، ج 2، ص 287؛ تلخيص البيان، ص 359؛ صحيح البخارى، ج 6، ص 95. [9]. تفسير عبد الرزاق، ج 3، ص 395؛ روض الجنان، ج 20، ص 156؛ روح المعانى، ج30، ص 87. [10]. جمال القراء، ج 1، ص 472؛ البيان فى عد آى القرآن، ص 265؛ التبيان، ج 10، ص 279. [11]. المعجم الاحصائى، ج 1، ص 292، 304. [12]. الموسوعة القرآنيه، ج 11، ص 93. [13]. الاتقان، ج 1، ص 141؛ تاريخ قرآن، ص 80. [14]. علوم القرآن، ص 185؛ الميزان، ج 20، ص 213؛ الموسوعة القرآنيه، ج 11، ص 93. [15]. احسن الحديث، ج 12، ص 94. [16]. تفسير بقاعى، ج 8، ص 335؛ الميزان، ج 20، ص 213؛ الموسوعة القرآنيه، ج 11، ص 93. [17]. المنير، ج 30، ص 82 ـ 83؛ نمونه، ج 26، ص 184. [18]. مجمع البيان، ج 10، ص 670؛ الدرالمنثور، ج 8، ص 426؛ الصافى، ج 5، ص 289. [19]. كنزالدقائق، ج 14، ص 143؛ نورالثقلين، ج 5، ص 513. [20]. مسند احمد، ج 2، ص 123، 105، 235؛ عارضة الاحوذى، ج 6، ص 389. [21]. نمونه، ج 26، ص 167.