╬♥╬*...*╬♥╬ رمز دست یابی لقمان به حکمت ╬♥╬*...*╬♥╬

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

حضرت لقمان (ع)در قرآن

يكي از حكماي صالح و وارستة بزرگ تاريخ، حضرت لقمان ـ عليه السلام ـ است كه نام مباركش در قرآن، دو بار[1] آمده، و يك سوره قرآن (سوره سي و يكم) به نام او است. از اين رو خداوند در اين سوره از او ياد كرده كه فرزندش را به ده اندرز حكيمانه و بسيار مهم نصيحت كرده كه در قرآن در ضمن پنج آيه[2] بيان شده است.

شيوه بيان قرآن نشان مي‎دهد كه لقمان ـ عليه السلام ـ پيغمبر نبوده است، و در حديثي از پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقل شده فرمود:

«حَقّاً اَقُولُ لَمْ يكُنْ لُقْمانُ نَبِياً وَ لكِنْ كانَ عَبْداً كَثِيرّ التَّفَكُّرِ، حُسْنَ الْيقِينِ، اَحَبَّ اللهَ فَاَحَبَّهُ، وَ مَنَّ عَلَيهِ بِالْحِكْمَةِ؛
به حق مي‎گويم كه لقمان ـ عليه السلام ـ پيامبر نبود، ولي بنده‎اي بود كه بسيار فكر مي‎كرد، ايمان و يقينش عالي بود، خدا را دوست داشت، و خدا نيز او را دوست داشت و نعمت حكمت را به او عنايت فرمود.»[3]

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

ويژگي‎هاي حضرت لقمان عليه السلام

1. لقمان ـ عليه السلام ـ از كساني بود كه عمر طولاني كرد، عمرش را از دويست تا 560 سال و از هزار تا 3500 سال نوشته‎اند.

2. سلسلة نسب او را چنين نوشته‎اند: «لقمان بن عنقي بن مزيد بن صارون»، و لقبش ابُوالاسود بود، بعضي او را پسر خاله، يا خواهرزادة حضرت ايوب ـ عليه السلام ـ مي‎دانند كه سلسله نسبش به ناحور بن تارُخ (برادر ابراهيم خليل) مي‎رسد.

3. او از اهالي نوبه[4] واقع در سرزمين آفريقا بود، از اين رو سياه چهره و داراي لبهاي ستبر و درشت بود، و قدمهاي گشاد و بلند داشت.

4. او مدتي چوپان و بردة قين بن حسر (از ثروتمندان بني اسرائيل) بود سپس بر اثر بروز حكمت از او، اربابش او را آزاد ساخت.[5]

محدّث و مورّخ معروف، مسعودي مي‎نويسد: «لقمان از اهالي نَوْبه (واقع در آفريقا) بود، ارباب او «قين بن حسر» نام داشت، لقمان در دهمين سال حكومت حضرت داوود ـ عليه السلام ـ به دنيا آمد، عبد صالح بود، خداوند نعمت حكمت را به او عطا كرد، او در نقاط مختلف زمين، عمر طولاني كرد، همواره حكمت و وارستگي از او آشكار مي‎شد و تا عصر حضرت يونس ـ عليه السلام ـ زندگي كرد.[6]

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

5. در حديثي آمده لقمان به پسرش گفت:

«يا بُنّي اِنِّي خَدَّمْتُ اَرْبَعَمِأةَ نَبِي، وَ اَخَذْتُ مِنْ كَلامِهِمْ اَرْبَعَ كَلِماتٍ، وَ هي: اِذا كُنتَ فِي الصَّلوةِ فَاحْفِظْ قَلْبَكَ، وَ اِذا كُنتَ عَلَي الْمائِدَةِ فَاحْفَظْ حَلْقَكَ، وَ اِذا كُنْتَ فِي بَيتِ الْغَيرِ فَاحْفَظْ عَينَكَ، وَ اِذا كُنْتَ بَينَ الْخَلْقِ فَاحْفَظْ لِسانَكَ؛

اي پسر جان! من چهارصد پيامبر را خدمت كردم، و از گفتار آنها چهار سخن برگزيدم: 1. هنگامي كه در نماز هستي حضور قلبت را حفظ كن 2. هنگامي كه بر كنار سفره نشستي گلويت را (از مال حرام) حفظ كن 3. هنگامي كه به خانة ديگري رفتي چشم خود را (از نگاه به نامحرم) حفظ كن 4. و هنگامي كه بين انسانها رفتي، زبانت را حفظ كن.»[7]

براساس اين حديث، لقمان ـ عليه السلام ـ علاوه بر اين كه عمر طولاني كرده، همواره با پيامبران محشور بوده، به طوري كه با چهارصد پيامبر ملاقات نموده و از گفتار معنوي آنها بهره جسته است.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

6. به نظر مي‎رسد كه لقمان ـ عليه السلام ـ بيشتر عمرش را در خاور ميانه، به خصوص در فلسطين و بيت المقدس گذرانده است.

نقل شده كه قبرش در «اِيله» يكي از بندرهاي فلسطين است. او عمري را با حكمت نظري و عملي و معرفت در سطح بالا گذراند، و همواره نام نورانيش در پيشاني تاريخ حكماي وارستة جهان مي‎درخشد.

از گفتنيها اين كه:
او فرزندان بسيار داشت، آنها را به گرد خود جمع مي‎كرد و به نصيحت آنها مي‎پرداخت، به گفتة بعضي گرچه او با جملة «يا بُنَي؛ اي پسرك من» نصيحت خود را آغاز مي‎كرد، ولي، خطاب او به همة پسران و فرزندانش بود، و با اين خطاب (كه خطاب به پسر بزرگ بود)[8] به شيوة سخنرانان توانا، همة فرزندانش را به خود جلب نموده و مورد پند و اندرز قرار مي‎داد.

در قرآن تنها بخش كوچكي از نصايح لقمان ـ عليه السلام ـ آمده، و گرنه او نصايح بسيار دارد كه گردآوري همة آنها، كتاب قطوري را تشكيل خواهد داد.[9]

[ملکوت* گامی تارهایی *]

من یه نقل از ایشون شنیدم در مورد به دست اوردن کرامات و حکمتشان....و اون این بوده که روزی در حال عبور از گذری بودند که متوجه تکه کاغذی میشوند که بسم الله الرحمن الرحیم بر روی آن حک شده....آن را به منزل برده و در آب حل کرده تا نوشته از بین رود و آب را تکریم کرده و نوشیدند......و اینگونه بود که حکمت به ایشان عطا شد.....در مورد صحت این بیان اطمینان کامل ندارم
ممنونم از نوشته های مفیدتون

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

چرا لقمان، داراي مقام حكمت شد

در آية 12 سورة لقمان مي‎خوانيم:

«وَ لَقَدْ آتَينا لُقْمانَ الْحِكْمَةَ؛
ما به لقمان حكمت داديم.»

و از اوج حكمت لقمان همين بس كه خداوند نصايح او را در قرآن ذكر مي‎كند، و نصايح خود را در درون نصايح لقمان (در آيه 14 و 15 سورة لقمان) مي‎آورد، گويي مي‎خواهد بگويد نصايح لقمان همان نصايح الهي است.

طبق اين آيه، خداوند، حكيم بودن لقمان را امضاء كرده است. در اين جا اين سؤال پيش مي‎آيد كه لقمان عليه السلام آن همه علم و حكمت سرشار را چگونه به دست آورد؟!
پاسخ اين كه: لقمان عليه السلام يك انسان پاك و مخلص و باصفا بود، و در صراط سير و سلوك و عرفان، زحمتها كشيد و بر اثر مخالفت باهوسهاي نفساني و تحمل دشواري و رياضت و نفس كُشي، داراي چنان لياقتي شد كه مشمول لطف خاص الهي قرار گرفت و خداوند چشمه‎هاي حكمت را در وجود او به جوشش در آورد، از ويژگي‎هاي او اين كه: روح و روان خود را با فكر و عبرت گرفتن از حوادث، تربيت مي‎كرد.[10]

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

مثلاً سلمان ـ عليه السلام ـ يك انسان خود ساخته، بر اثر مخالفت با هواي نفس، و بر اثر پاك زيستي و كسب فيوضات معنوي، مقامش آن چنان ارجمند شد، كه اميرمؤمنان علي عليه السلام او را به لقمان عليه السلام تشبيه كرده مي‎فرمايد:

«بَخٍّ بَخٍّ سَلْمانُ مِنّا اَهْلَ الْبَيتِ، وَ مَنْ لَكُمْ بِمِثْلِ لُقْمانِ الْحَكِيمِ؟ عَلِمَ عِلْمَ الْاَوَّلِ وَ عِلْمَ الْاخَرِ؛
به‎به به مقام سلمان، او از ما اهلبيت است، شما در كجا مانند سلمان را مي‎يابيد كه مثل لقمان حكيم است كه علم اول و آخر را مي‎داند، او دريايي بي‎پايان است.»[11]

بنابراين اگر لقمان عليه السلام كه شخصي آفريقايي و سياه چهره و نازيبا بوده، به مقام ارجمندي از حكمت مي‎رسد، به خاطر روح و روان زيبا و دل با صفا و پاكي است كه او داشت،.

بر همين اساس در روايت آمده؛ شخصي از لقمان پرسيد: تو مگر با ما چوپاني نمي‎كردي؟

لقمان گفت: «آري چنين است.»

او پرسيد: پس اين همه علم و حكمت از كجا نصيب تو شد؟ (تو كه به مدرسه نرفته‎اي)

لقمان عليه السلام در پاسخ فرمود:

«قَدَ رُاللهِ وَ اَداءُ الْاَمانَةِ وَ صِدْقُ الْحَدِيثِ، وَ الصَّمْتُ عَمّا لا يعْنِينِي؛
اين داشتن علم و حكمت به خواست خدا و اداي امانت، و راستگويي و سكوت در امور بيهوده و آن چه مربوط به من نبود، به دست آمده است.»[12]

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

اين مطلب را با گفتار جالبي از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و امام صادق ـ عليه السلام ـ به پايان مي‎بريم. آن دو بزرگوار فرمودند:

«ما اَخْلَصَ عَبْدٌ للهِ عَزَّ وَ جَلَّ أرْبَعِينَ صَباحاً اِلّا جَرَتْ ينابِيعَ الْحِكْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلي لِسانِهِ؛
هر بنده‎اي كه تنها براي خدا چهل روز اخلاص ورزد، خداوند چشمه‎هاي حكمت را از قلبش به زبانش جاري سازد.»[13]

آري:

آئينه شو جمال پَري طلعتان طلب
جاروب كن تو خانه سپس ميهمان طلب

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

گويا عين سؤال فوق را شخصي از امام صادق عليه السلام پرسيد، امام صادق عليه السلام فرمود:
«سوگند به خدا حكمتي كه از جانب خداوند به لقمان داده شد به خاطر نسب و مال و جمال و جسم او نبود، بلكه او مردي بود كه در انجام فرمان خدا نيرومند بود، از گناهان و شبهه‎ها دوري مي ‎كرد، ساكت و خاموش بود (يعني كنترل زبان و تفكّر داشت)

با دقت به امور مي‎ نگريست، و بسيار فكر مي‎ كرد، هشيار و تيزبين بود و هرگز در (آغاز) روز نخوابيد، و در مجالس (به رسم مستكبران) تكيه نمي‎ كرد، و آداب معاشرت را به طور كامل رعايت مي‎نمود، آب دهن نمي‎افكند، با چيزي بازي نمي‎كرد، و هرگز در حال نامناسبي ديده نشد.

هيچ گاه دو نفر را در حال نزاع نديد، مگر اين كه آنها را آشتي داد، و در عين حال دخالت بيجا نمي ‎نمود. اگر سخن خوبي از كسي مي‎شنيد حتماً مأخذ و تفسير آن را سؤال مي‎ كرد، با فقيهان و دانشمندان، بسيار همنشين مي ‎شد، به سراغ علومي مي‎رفت كه آن علوم را وسيلة تسلط بر هواي نفس قرار دهد، نفس خود را با نيروي انديشه و عبرت، درمان مي‎نمود، و تنها به سراغ كاري مي‎رفت كه به سود (دنيا و دين) او بود، و از امور بيهوده دوري مي‎كرد. «فَبِذلِكَ اُوتِي الْحِكْمَةُ؛ از اين رو به او از جانب خدا، حكمت داده شد.»[14]

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

[1]. سورة لقمان، آيه 12 و 13.
[2]. سورة لقمان، آيه 13 و 16 و 17 و 18 و 19.
[3]. بحار، ج 13، ص 424؛ مجمع البيان، ج 8، ص 315.
[4]. نَوبه منطقه‎اي در آفريقا است كه داراي دو قسمت است: 1. نوبة سفلي واقع در مصر 2. نوبه عليا واقع در سودان (المنجد في الاعلام، واژه نوبه).
[5]. سفينة البحار، ج 2، ص 515، مجمع البحرين، واژة لقم. اقتباس از تاريخ انبياء، تأليف عمادزاده، ص 61ـ655 و 672.
[6]. مروج الذّهب، طبق نقل بحار، ج 13، ص 425.
[7]. المواعظ العدديّه، ص 142.
[8]. بعضي نام اين پسر را «باران» ‌نوشته‎اند (اعلام قرآن خزائلي، ص 716).
[9]. بخش ديگري از اين نصايح در كتاب بحار، ج 13، از صفحه 408 تا صفحة 434 آمده است.
[10]. دربارة فضايل فراوان لقمان ـ عليه السلام ـ به كتاب مجمع البيان، ج 8، ص 317 مراجعه شود.
[11]. احتجاج طبرسي، ص 139، بحار، ج 22، ص 330.
[12]. تفسير مجمع البيان، ج 8، ص 315.
[13]. بحار، ج 70، ص 242؛ كنز العمّال، حديث 5271.
[14]. مجمع البيان، ج 8، ص 317 و 318.