(❁_❁)☚روش های موعظه و انتقاد از جوان☛(❁_❁)

[❁اولوالالباب❁]

حساسیت دوران جوانی



هنگام موعظه کردن جوان، باید توجه کنید با کسی حرف می زنید که بحرانی ترین و طولانی ترین قسمت مسیر زندگی را می پیماید و از جهات روحی و فکری نیز دستخوش تحولات و دگرگونی های عمیق است.

امام علی علیه السلام می فرماید: موقعی که جوان نورسی را به سبب گناهانی که مرتکب شده است نکوهش می کنی، مراقب باش که قسمتی از لغزش هایش را نادیده انگاری و از تمام جهات، او را نکوهش و توبیخ نکنی تا جوان به واکنش نادرستی وادار نشود و نخواهد از روی عناد و لجاجت بر شما پیروز گردد.

[❁اولوالالباب❁]

عادت ما نیست رنجیدن ز کس
ور بیازارد، نگوییمش به کس

ور برآرد دود از بنیاد ما
آه آتشبار ناید یاد ما

ورنه ما شوریدگان در یک سجود
بیخ ظالم را براندازیم زود

رخصت اریابد ز ما باد سحر
عالمی در دم کند زیر و زبر

شیخ بهایی

[❁اولوالالباب❁]

سیره معصومین علیهم السلام در موعظه

سیره معصومین علیهم السلام لبریز از موعظه های موجز و مؤثر است که بهترین گواه بر این مدعا، سرگذشت بُشْر است:

صدای ساز و آواز بلند بود. هر کس که از نزدیکِ آن خانه می گذشت، می توانست حدس بزند که در درون خانه چه می گذرد. بساط عشرت و می گساری پهن بود و جامِ می بود که پیاپی نوشیده می شد. کنیزک خدمتکار، درون خانه را جارو زده و خاکروبه ها را در دست گرفته، از خانه بیرون آمده بود تا آنها را در کناری بریزد.

در همین لحظه مردی که آثار عبادت از چهره اش نمایان بود و پیشانی اش از سجده های طولانی حکایت می کرد، از آنجا می گذشت. از کنیزک پرسید: «صاحب این خانه بنده است یا آزاد؟» کنیزک گفت: آزاد. آن مرد فرمود: «معلوم است که آزاد است، اگر بنده می بود، پروای صاحب و مالک و خداوندگار خویش را می داشت و این بساط را پهن نمی کرد.» رد و بدل شدن این سخنان میان کنیزک و آن مرد، موجب شد که کنیزک مکث زیادتری در بیرون خانه بکند. هنگامی که به خانه برگشت، اربابش پرسید: «چرا این قدر دیر آمدی؟»

کنیزک ماجرا را تعریف کرد و گفت: «مردی با چنین وضع و هیبتی می گذشت و چنان پرسش کرد و من چنین گفتم».

شنیدن این ماجرا صاحب خانه را چند لحظه در فکر فرو برد، به ویژه آن جمله که: «اگر بنده می بود، از صاحب اختیار خود پروا می داشت.» مثل تیر بر قلبش نشست. بی اختیار از جایش برخاست و به خود مهلت کفش پوشیدن نداد.

با پای برهنه به دنبال گوینده سخن دوید تا خود را به صاحب سخن که جز امام هفتم، حضرت موسی بن جعفر علیه السلام نبود، رساند. سپس به دست آن حضرت به شرف توبه نایل شد و از آن پس، به افتخار آن روز که با پای برهنه توبه کرده بود، کفش به پا نکرد و لقب «الحافی»؛

یعنی«پابرهنه» یافت و به بُشرحافی معروف و مشهور شد و تا زنده بود به پیمان خویش وفادار ماند و دیگر گرد گناه نگشت و در سلک مردان پرهیزگار و خداپرست درآمد.

همان گونه که ملاحظه شد، امام با جمله ای کوتاه، ولی پرمحتوا،
بُشر را که زمینه پند پذیری در او فراهم بود، اصلاح کرد.

[❁اولوالالباب❁]

واعظان وناصحان درقرآن کریم



خدای منان درقرآن کریم توجه خاصی به شیوهء تربیتی موعظه ونصیحت دارد، و روش
تربیتی پیامبرگرامی اسلام(ص)را شیوهء موعظه و نصیحت بیان کرده، وقرآن کریم را کتاب
موعظه دانسته، وخود را موعظه گر معرفی کرده است.

درجایی که خداوند خودرا موعظه گرخوانده است، می فرماید:
«...ان الله نعمایعظکم به ان الله کان سمیعا بصیرا».(نساء/58)
خداوند اندرزهای خوبی به شما میدهد، خداوند شنوا وبینا است.

در جایی که خداوند قرآن کریم را، کتاب موعظه ونصیحت خوانده است،
می فرماید:«یاایها الناس قدجاءتکم موعظة من ربکم وشفاء لما فی الصدور وهدی ورحمة للمؤمنین».(یونس/57)ای مردم اندرزی ازسوی پروردگار تان برای شماآمده است، ودرمانی برای آنچه درسینه هاست،وهدایت ورحمتی است برای مؤمنان.

درآیه ی دیگری درقرآن کریم به پیامر اسلام(ص) دستور میدهد، که ازشیوه ی تربیتی
موعظه ونصیحت در راستای هدایت وتربیت مردم به سوی پروردگارت استفاده نماید.
« ادع الی سبیل ربک بالحکمة والموعظة الحسنة وجادلهم بالتی هی احسن...».(نحل/125)
با حکمت وموعظه ای نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما، وبا آنها به روش نیکوتراستدلال ومناظره کن.

[❁اولوالالباب❁]

روشهای عمومی موعظه درقرآن کریم



موعظه درقران کریم به روشهای مختلفی بیان شده است، که در
مجموع می توان به سه روش عمومی اشاره کرد.

1- موعظه ونصیحت همراه بالطف وانکار:

خدای منان دراین باره درسوره ی یوسف می فرماید:
« قال یا بنی لاتقصص رؤیاک علی اخوتک فیکیدوا لک کیدا ان
الشیطان للانسانعدو مبین».(یوسف/5)

گفت(یعقوب):پسرم! خواب خودرا برای برادرانت بازگومکن، مبادا برای تونقشه(خطرناکی) بکشند؛ زیرا شیطان دشمن آشکار انسان است.

[❁اولوالالباب❁]

2- موعظه در قالب قصه ها وداستان های پندآموزوحکمت آمیز:



دراینجا قرآن کریم برخی از قصه های خودرا "احسن القصص"(یوسف/3)،
و ازخود به "احسن الحدیث"(زمر/23) یادکرده است.

« وکلا نقص علیک من ابناءالرسل مانثبت به فؤادک
وجائک فی هذه الحق وموعظة وذکری للمؤمنین».(هود/120)

مااز سرگذشت های همه ی پیامبران برای تو شرح میدهیم، تا به
وسیله ای آن قلبت را آرامش بخشیم؛( واراده قوی گردد) ودراین
(اخباروسرگذشت ها)، برای حق آمده، وبرای مؤمنان موعظه وتذکری است.

[❁اولوالالباب❁]

3- توصیف بندگان همراه با موعظه ونصیحت:



خداوند منان درسوره ی مبارکه ی فرقان ازآیات63- 77 به توصیف
بندگان خود می پردازد،که چنین توصیفی همراه با نصیحت وموعظۀ حکیمانه است:

«وعبادالرحمن الذین یمشون علی الارض هونا واذاخاطبهم الجاهلون
قالوا سلاما.والذین یبیتون لربهم سجدا وقیاما (فرقان/63-64)...»

درآیات شریفه ی مذکور، به توصیف وتمجید از انسان هایی پرداخته، که
از آنان به "عبادالرحمن" یاد کرده است.

[❁اولوالالباب❁]

موارد موعظه در قرآن کریم

منظور از موارد موعظه درقرآن کریم، اقشارو گروه های دینی، مردمی،
قومی وجهانی است؛ وهمه ی این گروه ها مورد موعظه ی قرآن کریم
قرارگرفته است. اکنون به برخی ازاقشار وگروه هایی که مورد
موعظه درقرآن قرارگرفته است، اشاره می شود.

1- موعظه ی فرزندان درقرآن کریم:

درقرآن کریم آیات فراوانی دیده می شود، که فرزندان مورد پند
وموعظه ی پدران قرارگرفته اند. خدای منان درسوره ی لقمان به
موعظه ی لقمان به فرزندش اشاره می کند:
«واذقال لقمان لابنه وهو یعظه یا بنی لاتشرک بالله ان
الشرک لظلم عظیم».(لقمان/12)
(به یاد بیاور)هنگامی راگه لقمان به فرزندش- درحالی که اورا
موعظه میکرد- گفت: "پسرم! چیزی را همتای خدا قرار
مده که شرک، ظلم بزرگی است.

یا خداوند از زبان حضرت نوح نقل می کند:
«وهی تجری بهم فی موج کالجبال ونادی نوح ابنه وکان فی معزل
یا بنی ارکب معنا ولاتکن مع الکافرین».(هود/42)
وکشتی انها از میان امواجی هم چون کوه ها حرکت می داد؛(دراین هنگام)
نوح فرزندش راکه درگوشه ای بود صدا زد: "پسرم! همراه ما
سوار شو، وبا کافران مباش!".

هم چنین درآیات دیگری نیز می توان پند وموعظه
حضرت یعقوب به حضرت یوسف(یوسف/5)، وحضرت ابراهیم
به حضرت اسماعیل(صافات/102)و... اشاره کرد.

[❁اولوالالباب❁]

2- موعظه زنان درقرآن کریم:

خداوند در قرآن کریم، حضرت مریم، مادر حضرت موسی، وزنان
پیامبر را پند وموعظه کرده است.

درسوره ی آل عمران اززبان فرشتگان به حضرت مریم
می فرماید:

«واذ قالت الملائکة یامریمُ ان الله اصطفاکِ وطهِّرکِ واصطفاکِ علی نساءِ العالمین.
یا مریمُ اقنُتی لربکِ واسجُدی وارکعی مع الراکعین».(آل عمران/42-43)

و(بیاد آور) هنگامی راکه فرشتگان گفتند: ای مریم ! همانا خداوند
تورا برگزیده وپاک ساخته وبرزنان جهانیان برتری داده است.
ای مریم!( به شکرانه ی این نعمت) برای پروردگارت خضوع کن
وسجده به جای آور وبا رکوع کنندگان رکوع نما.

درمورد حضرت موسی می گوید:

«واوحینا الی امِّ موسی ان اَرضِعیه فاذا خفتِ علیه فالقیه فی الیمّ
ولاتخافی ولاتحزنی انّا رادّوه الیک وجاعلوه من المرسلین».(قصص/7)

وما به مادرموسی الها م کردیم که:" اوراشیرده؛وهنگامیکه بر(جان)او
ترسیدی،وی رادردریا( ی نیل) بیفکن؛ونترس وغمگین مباش، که ما او
را به تو باز می گردانیم، واورا از پیامبران قرار می دهیم".

هم چنین به زنان پیامبر(ص) موعظه ونصیحت میکند:

« یا نساء النبی لستنّ کاحد من النساء ان اتقیتُنّ فلا تَخضَعن با لقول
فیطمع الذی فی قلبه مرض وقلن قولا معروفا».(احزاب/32)

ای زنان پیامبر اگر تقوا پیشه کنید مانند هیچ یک از زنان نیستید، پس به صورت هوس انگیزسخن نگویید که بیمار دلان درشما طمع کنند وسخن شایسته بگویید.

[❁اولوالالباب❁]

3- موعظه ی مؤمنان درقرآن کریم:

خداوند درآیات متعدد، وبه گونه های مختلفی مؤمنان رامورد
موعظه ونصیحت قرارمی دهد.
درسوره ی بقره خطاب به مؤمنان کرده ومیگوید:

«یاایها الذین امنوا استعینوا بالصبر والصلاة ان الله مع الصابرین».
(بقره /153)

ای کسانی که ایمان اورده اید! ازصبر ونماز یاری بگیرید،
زیرا خداوند با صابران است.

یادرسوره ی آل عمران می فرماید:

« یاایها الذین امنوا اتقوا الله حقّ تُقاتِه ولاتَمُوتُنّ الا وانتم مسلمون».
(آل عمران/102)

ای کسانی که ایمان آورده اید! از خداوند پروا کنید آن گونه
که سزاوار تقوای اوست ونمیرید مگر این که مسلمان باشید.