چند نکته تربيتي در قرآن

[parsa]

بسم الله الرحمن الرحیم

چند نکته تربيتي در قرآن

1) اگر قصد راهنمايي و تربيت کسي را داريد، در قدم اول از گفتار نرم و با محبت بهره گيريد، حتي اگر مخاطب شما فرعون سرکش يا سران لجوج کفار جاهلي باشند.



(طه / 44)

فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَّيِّنًا لَّعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَي

اما بنرمي با او سخن بگوييد؛ شايد متذکّر شود، يا (از خدا) بترسد!



(شعرا / 215)

وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ

و بال و پر خود را براي مؤمناني که از تو پيروي مي کنند بگستر!

[parsa]

2) گفتار رفتار آدمي در هر زمان و مکان، در حافظه الهي محفوظ است؛ مراقب باشيد.



(لقمان / 16)

يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِن تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَكُن فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ

پسرم! اگر به اندازه سنگيني دانه خردلي (کار نيک يا بد) باشد، و در دل سنگي يا در (گوشه اي از) آسمانها و زمين قرار گيرد، خداوند آن را (در قيامت براي حساب) مي آورد؛ خداوند دقيق و آگاه است!



(کهف / 30)

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا

مسلّماً کساني که ايمان آوردند و کارهاي شايسته انجام دادند، ما پاداش نيکوکاران را ضايع نخواهيم کرد!

[parsa]

3) نسبت به انسان هاي اطرافت، احساس مسئوليت کن و آنها را از کارهاي بد بازدار و به کارهاي خوب تشويق کن. اين لازمه استحکام يک پيکر است و بني آدم اعضاي يکديگرند.



(لقمان / 17)


يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنكَرِ وَاصْبِرْ عَلَي مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ

پسرم! نماز را برپا دار، و امر به معروف و نهي از منکر کن، و در برابر مصايبي که به تو مي رسد شکيبا باش که اين از کارهاي مهمّ است!

[parsa]

4) در رفتارهاي اجتماعي دقت کن! مبادا با غرور رويت را از ديگران برگرداني يا مثل متبکران راه بروي؛ مبادا تندرو و کندرو شوي؛ ميانه روي، بهترين روش است.
مراقب باش صدايت را بر سر کسي بلند نکني و خلاصه در يک کلام، آدم باش.



(لقمان / 18)

وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ

(پسرم!) با بي اعتنايي از مردم روي مگردان، و مغرورانه بر زمين راه مرو که خداوند هيچ متکبّر مغروري را دوست ندارد.



(لقمان / 19)

وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ

(پسرم!) در راه رفتن، اعتدال را رعايت کن؛ از صداي خود بکاه (و هرگز فرياد مزن) که زشت ترين صداها صداي خران است.

[خادمه زینب کبری(س)]

5) قرآن کريم به شدت با پيروي از جمع (خواهي نشوي رسوا، همرنگ جماعت شو) و حرکت به دنبال اکثريت، مخالف است . قرآن مي گويد: اگر بخواهي از اکثريت مردم فقط به اين خاطر که اکثريت هستند، پيروي کني، بدون شک از راه خدا دور مي شوي ; هميشه با چشمان باز تصميم بگير; (انعام/116 و اسراء/36) .


سوره مبارکه انعام آیه شریفه 116
وَإِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَن فِى الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِن يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ

و اگر از بيشتر افراد روى زمين اطاعت كنى، تو را از راه خداوند، منحرف و گمراه مى‏كنند. زيرا آنان جز از گمان پيروى نمى‏كنند وآنان، جز به حدس و گمان نمى‏پردازند.


سوره مبارکه اسراءآیه شریفه 36

وَ لَاتَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُوْلَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولاً

و از آنچه به آن علم ندارى پيروى مكن، چون گوش و چشم و دل، همه‏ ى اينها مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.

[خادمه زینب کبری(س)]

6) هميشه بزرگ ترها، بهترين حرف را نمي زنند و هميشه حرف گوش کني و اطاعت از بزرگان، انسان را به سعادت نمي رساند . اين پيام تربيتي قرآن است که حتي در اطاعت از بزرگان هم گوش و چشمت را باز کن که فردا فقط و فقط خودت پاسخ گوي اعمالت خواهي بود; نه بزرگ ترهايت;

(احزاب/67) .

وَقَالُواْ رَبَّنَآ إِنَّآ أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَكُبَرَآءَنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَاْ

و گويند: پروردگارا! همانا ما سران و بزرگانمان را اطاعت كرديم، پس آنان ما را از راه به در بردند.

[خادمه زینب کبری(س)]

7)علم بهتر است نه ثروت

سوره مبارکه بقره آیه شریفه 247

وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكاً قَالُواْ أَنَّى‏ يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنْ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِى الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ يُؤْتِى مُلْكَهُ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَ سِعٌ عَلِيمٌ‏

وپيامبرشان به آنها گفت: همانا خداوند «طالوت» را براى زمامدارى شما مبعوث (وانتخاب) كرده است، گفتند: چگونه او بر ما حكومت داشته باشد در حالى كه ما از او به فرمانروايى شايسته‏تريم و به او ثروت زيادى داده نشده است؟ پيامبرشان گفت: خداوند او را بر شما برگزيده و توان علمى و جسمى او را افزون نموده است وخداوند ملكش (فرماندهى ورهبرى) را به هر كس بخواهد مى‏بخشد وخداوند (احسانش) وسيع و (به لياقت‏ها وتوانايى‏هاى افراد) آگاه است.

[خادمه زینب کبری(س)]

7) امانت داري يکي از ارزشمندترين ارزش هاي قرآني است .

رسول خدا (ص) که از سوي خداوند برگزيده شد، مشهور به امانتداري و به محمد امين معروف بود .

حضرت موسي (ع) را به خاطر امانتداري و قدرتش، در خانه حضرت شعيب پناه دادند; (قصص/26)

قَالَتْ إِحْدَاهُمَا يَا أَبَتِ اسْتَئْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَئْجَرْتَ الْقَوِىُّ الْأَمِينُ‏

يكى از آن دو (دختر، خطاب به پدر) گفت: اى پدر! او را استخدام كن، زيرا بهترين كسى كه (مى‏توانى) استخدام كنى، شخصِ توانا و امين است.

و حضرت يوسف را به خاطر امانتداري وعلمش، بر خزانه مصر نشاندند; (يوسف/55)

قَالَ اجْعَلْنِى عَلَى‏ خَزَآئِنِ الْأَرْضِ إِنِّى حَفِيظٌ عَلِيمٌ‏

(يوسف) گفت: مرا بر خزانه‏هاى اين سرزمين (مصر) بگمار، زيرا كه من نگهبانى دانا هستم.

[خادمه زینب کبری(س)]

8)اگر می‏خواهید مخاطبان به سوی شما جذب شوند، ابتدا به خودتان بپردازید! روح خشک و سنگین و بی لطافت، هیچ گاه در امر تربیت موفق نمی‏شود . مهربانی، دلسوزی و رقت قلب را در خود بپرورید تا مردم بی آن که شما متوجه شوید، در اطراف شما جمع گردند; (آل عمران/159) .

فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظّاً غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِى الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ‏

(اى رسول ما!) پس به خاطر رحمتى از جانب خدا (كه شامل حال تو شده،) با مردم مهربان گشته‏اى و اگر خشن و سنگدل بودى، (مردم) از دور تو پراكنده مى‏شدند. پس از (تقصير) آنان درگذر و براى آنها طلب آمرزش كن و در امور با آنان مشورت نما، پس هنگامى كه تصميم گرفتى (قاطع باش و) بر خداوند توكّل كن. براستى كه خداوند توكّل كنندگان رادوست مى‏دارد.