در دوره امامت امام صادق(علیه السلام) مسلمانان بيش از پيش به علم ودانش روى آوردند و در بيشتر شهرهاى قلمرو اسلام بويژه درمدينه، مكه، كوفه، بصره و... مجالس درس و مناظرههاى علمى دايرو از رونق خاصى بر خور دار گرديد. در اين مدت و با استفاده ازفرصت به دست آمده امام صادق(علیه السلام) توانست علوم و معارف اهل بيت را بيان كرده در همه جا منتشر كند.
سفرهاى اجبارى و اختيارى امام به عراق و به شهرهاى حيره، هاشميه و كوفه و مدتى اقامتدر كوفه و برخورد با اربابان ديگر مذاهب فقهى و كلامى نقش بسزايى در معرفى علوم اهل بيت و گسترش آن در جامعه داشت.
دراين شهرها مدينه، كوفه، حيره، هاشميه و مكه در ايام حج گروههاى مختلف براى فراگيرى دانش نزد آن حضرت مىآمدند و ازدرياى دانش او بهره مىب ردند. بزرگان اهل سنت چون مالك بن انس،ابوحنيفه، سفيان ثورى، سفيان بنعيينه، ابن جريح، روح ابن قاسم و... ريزه خوار خوان دانش بيكران او بودند.
آن اندازه كه دانشمندان و راويان از او حرف و حديث نقل كرده و از دانش وى بهره برده اند از هيچ يك از ديگر ائمه و ديگر خاندان اهل بيت،آن اندازه نقل نكردهاند. هيچ محدث و فقيهى به اندازه آن حضرت مساله پاسخ نگفته است. بر خورد وى با گروههاى مختلف مردم سبب شد كه آوازه شهرتش در دانش و بينش دينى، علم و تقوى، سخاوت وجود و كرم و... در تمام قلمرو اسلام طنين انداز شود و مردم ازهر سو براى استفاده از دانش بيكران وى رو سوى او كنند.
دانشمندان علم حديثشمار كسانى را كه مورد اعتماد بودهاندراويان ثقه و از آن حضرت حديث نقل كردهاند تا چهار هزار نفررا نوشته اند.
ظاهرا نخستين بار ابن عقده اين شمارش را انجام داده است. (نك مناقب، 4/369 دارالاضواء) شيخ طوسى در كتاب رجال خود سه هزار ودويست و سى و چهارتن از اين راويان از جمله دوازده زن را نامبرده است. (نك: رجال طوسى، اصحاب الصادق(ع»
در اين دوره علوم و فلسفه ايرانى، هندى و يونانى به حوزه اسلامى راه يافت وبازار ترجمه علوم گوناگون از زبانهاى مختلف به زبان عربى گرم و پررونق گرديد. همچنين مكتبهاى كلامى و فرقههاى مذهبى و فقهى در اين عصر پايه گذارى شد. مناظرات امام صادق(علیه السلام) با اربابان دانشهاى گوناگون چون پزشكان، فقيهان، منجمان، متكلمان، صوفيان و... بويژه مناظرات وى با ابوحنيفه مشهور و در منابع شيعه وسنى ثبت است. (نك مناقب: 4/305-233، كشف الغمه: 2/430-367)
به عنوان مثال چگونگى گردش خون در بدن و وظائف گلبولها را امام صادق(علیه السلام) دست كم هزار سال پيش از دانشمندان غربى بيان كرده است. (بنگريد: توحيد مفضل).