سوءظنّ نشانه ضعف نفس و آلودگي درون آدمی ست
حُسن ظنّ به ديگران، از پاكي درون و صفاي نفس شخص خبر ميدهد و سوءظنّ بيجا از ضعف نفس انسان و تيرگي قلب او حكايت ميكند.
به تعبير ملااحمد نراقي:
«سوءظن و گمان بد و ناروا از نتيجههاي جُبن و ضعف نفس محسوب ميشود؛ چه، هر ترسوي ضعيفالنفس، هر فكر فسادانگيزي را كه از خاطرش خطور ميكند، پذيرفته و به دنبالش ميرود.
مضافاً بر اينكه گمان بد بردن از نشانه خبث نفس ميباشد، همچنانكه حُسن ظنّ از نشانههاي سلامت نفس و طهارت قلب محسوب ميشود. بنابراين، هركس كه نسبت به مردمان سوءظنّ داشته باشد و عيبها و لغزشهاي آنان را جستوجو كند، داراي قلبي بيمار و چركين است.
باري سوءظنّ علامت خبث باطن و از ابزارهاي اغواي شيطان است؛ چه، اسرار قلبها را كسي جز خداوند نميداند، و كسي اين اجازه را نداد كه درخصوص ديگري، عقيده و نظري بد و ناروا داشته باشد، مگر زمانيكه ناروايي و بدي شخص مقابل چنان براي او آشكار شود كه اساساً قابل تأويل و توجيه و حمل بر صحّت نباشد.
اما چيزي را كه خود نديده و خود نشنيده و تنها از راه نامعلومي بر قلب او القاء شده است، پس آن گماني است كه شيطان آن را بر قلب وي انداخته، و او به هرشكلي كه هسته بايد آن را دفع نموده و تكذيب كند».(2)