اماكن مقدس و دیدنی شهر قم
اماكن مقدس و دیدنی شهر قم
از آن جا كه شهر مقدس قم از شهرهای قدیمی و تاریخی و مذهبی میباشد از اماكن و بناهای مقدس و تاریخی بسیاری برخوردار است كه این اماكن را به پنج دسته تقسیمبندی كرده و آنها را به طور خلاصه معرفی میكنیم.
1. امامزادگان و مقبرههای تاریخی و دیدنی؛
2. مدارس علمی و قدیمی؛
3. مساجد بزرگ و معروف؛
4. آرامگاهها و مقبرههای بزرگان علمی و حكومتی؛
5. محلات و خانههای قدیمی؛
1. امامزادگان و زیارتگاهها
آستان مقدس حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ
مجموعه حرم حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ دختر بلافصل امام موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ ، در مركز شهر قم یكی از بزرگترین و ارزشمندترین آثار معماری اسلامی ایرانی است كه یادگارهای گرانبهایی از قرون مختلف را در بر دارد.
امام زاده اسماعیل
این امامزاده از زیارتگاههای قدیمی استان قم است كه در دامنه كوه بیدقان در 18 كیلومتری قم واقع شده است. در این بقعه، سه تن به اسامی شاهزاده اسماعیل و فرزندش حمزه ـ از اولاد علی بن جعفر عریض ـ و شاهزاده محمد ـ از اولاد امام كاظم ـ علیه السّلام ـ ـ مدفوناند. این امامزاده از بناهای تاریخی قم و دارای درهای نفیس و كاشیهای عالی و صندوقی منبت بر روی مرقد است. این بنا مشتمل بر بقعه گنبدی، رواق، صحن و مسجد است و بنای آن از ابنیه قرن هفتم هجری است.
امام زاده موسی مبرقع
این امامزاده فرزند امام محمد تقی ـ علیه السّلام ـ جد سادات رضوی است. ایشان اولین كسی از سادات رضوی است كه در سال 256 هـ . ق در قم اقامت گزیده است. موسی مبرقع در 296 هـ . ق از دنیا رفت و در مكانی كه اكنون مزار اوست دفن شد و در كنارش یكی از فرزندانش به نام شاهزاده احمد فرزند محمد بن موسی مدفون گردید.
امام زاده شاه حمزه
این امام زاده از فرزندان موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ و برادر امام رضا ـ علیه السّلام ـ است. این امام زاده كه در میدان كهنه قم واقع شده مورد احترام ویژه مردم است.
امام زاده علی بن جعفر
این امامزاده مشهور به «دربهشت» میباشد كه گنبد آن متعلق به اوایل قرن هشتم هـ .ق است كه در دوران قاجار ایوان و بیوتاتی بر آن اضافه گردیده است.
امام زاده سید سربخش
این امامزاده در خیابان آذر مقابل چهل اختران قرار گرفته و شخص مدفون در آن از نوادگان امام جعفر صادق ـ علیه السّلام ـ میباشد. بر اساس نوشته گچ بری پایانی كتیبه، تاریخ احداث بنا، محرم الحرام 774 هـ .ق ثبت شده است.
امام زاده احمد بن اسحاق
این بنا در میدان كهنه قم یا میدان زكریا بن آدم در جوار امامزاده شاه حمزه قرار گرفته و مدفون در آن، احمد بن اسحاق عسكری از نوادگان امام هفتم ـ علیه السّلام ـ است. حرم اصلی امامزاده از بناهای باستانی قبل از صفویه است كه به دستور شاه طهماسب تعمیر و تزئین شده است.
امام زاده ابو العباس احمد
این آرامگاه در مجاورت امامزاده دربهشت قم واقع شده است و از آثار قرن هشتم هجری است و درباره شخصیت مدفون در آن نقل شده كه از سادات حسنی سجادی بوده و جدش، ابوالفضل حسین، از صحابه امام عسكری ـ علیه السّلام ـ است.
امام زاده باوره
این آرامگاه در مزرعه باوره، در 6 كیلومتری روستای فردو از توابع قهستان واقع شده است. در این آرامگاه دو امامزاده به نامهای شاهزاده محمد و حسین، حلیمه خاتون و زینب خاتون از احفاد امام موسی كاظم ـ علیه السّلام ـ مدفوناند.
امام زاده حلیمه خاتون
این آرامگاه در روستای لنجرود و در 12 كیلومتری جنوب شهر قم واقع شده است. امامزاده مدفون در این بقعه را از احفاد امام كاظم ـ علیه السّلام ـ ذكر كردهاند.
امام زاده سكینه خاتون
در 30 كیلومتری شرق قم و نزدیك روستای زالون آباد، آرامگاه سیده سكینه خاتون از احفاد امام كاظم ـ علیه السّلام ـ واقع شده است. كه از آثار قبل از صفوی یا دوره آغازین صفوی میباشد.
امام زاده سلطان محمود
این امامزاده در جهت شمال غربی روستای صرم درجنوب قم واقع شده و مدفون در آن سه تن به اسامی سلطان محمود، شاهزاده سلیمان از احفاد امام سجاد ـ علیه السّلام ـ و یك زن به نام ستی زینب از احفاد امام كاظم ـ علیه السّلام ـ است.
امام زاده سلیمان
این آرامگاه در 26 كیلومتری جنوب شرقی قم واقع شده است. به نظر میرسد بنای اولیه امامزاده به دوره ایلخانی مربوط باشد. امامزاده مدفون از سادات حسینی سجادی است.
امام زاده شاه ابراهیم
این بنا در 24 كیلومتری قم واقع شده و بنای كنونی آن مزاری از دوره صفویه است.
امام زاه شاهزاده ابو احمد
این بنا در بیرون دروازه ری در شمال شرقی قم واقع شده و مدفون آن ابواحمد محمد بن حنفیه از احفاد علی ـ علیه السّلام ـ است. این بنا از آثار بسیار قدیمی شهر قم است كه در سال 932 هـ .ق تجدید بنا شده است.
امام زاده شاهزاده احمد و علی حارث
این بنا در شرق شهر قم ـ در خاكفرج ـ واقع شده كه در آن دوقبر مشهود است كه بر روی یكی از آنها لوحی قرار دارد و به نام حارث ثبت شده بود و اینك در موزه ملی نگهداری میشود و به قرن هفتم هجری تعلق دارد.
امام زاده شاهزاده جعفر غریب
این آرامگاه در 6 كیلومتری شهر قم واقع شده و مدفون در آن یكی از نوادگان امام كاظم ـ علیه السّلام ـ میباشد.
و امامزادههای دیگر مانند: شاهزاده جعفر از فرزندان امام كاظم ـ علیه السّلام ـ ، امامزاده زكریا، امامزاده سید علی، امامزاده طاهر در 30 كیلومتری شمال غربی قم، امامزاده عباس از اولاد امام موسی كاظم ـ علیه السّلام ـ ، امامزاده عباس، هفت امامزاده، كه مدفن هفت امامزاده به نامهای عباس، ابراهیم، صالح، فیروز، حسن، جعفر،ابوالقاسم اسماعیل، از احفاد امام كاظم ـ علیه السّلام ـ اند. امامزاده محسن، امامزاده صفورا از اولاد علی ـ علیه السّلام ـ ، امامزاده عبدالله از نوادگان امام سجاد ـ علیه السّلام ـ ، امامزاده فاضل، امامزاده معصومه و... در قم و اطراف آن مدفون هستند. كه جمعاً به 41 امامزاده میرسد، كه بزرگترین و معتبرترین و پررونقترین آنها آستانه مقدس حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ دختر امام موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ، در مركز شهر با ارزشمندترین معماری اسلامی ایران میباشد.
2. مدارس علمی و قدیمی
شهر قم از دیرزمان، یكی از مراكز مهم تشیع بوده و دانشمندان بزرگی همچون صدوق (ابن بابویه) و علمای دیگر از این شهر برخاستهاند.
در سال 1340 هـ .ق مرحوم شیخ عبدالكریم حائری حوزه علمیه را از نو سازماندهی كرد. اكنون نیز حوزه علمیه، زیر نظر آیات عظام و حجج اسلام و استادان عالی مقام، دائر است و از نقاط مختلف و كشورهای مجاور، طلاب علوم دینی در این شهر مقدس حضور یافته و كسب فیض مینمایند. اهم مدارس علمی و دینی استان قم عبارت است از:
مدرسه فیضیه
مدرسه فیضیه یكی از پرآوازهترین مدارس علوم دینی درجهان است این مدرسه از نیمه نخستین قرن سیزدهم هجری قمری جایگزین بنای مدرسه آستانه شد.
مدرسه غیاثیه (پامنار)
این مدرسه در نزدیك میدان كهنه شهر كه نام آن به همین شكل در كتابها و اسناد دوره‌صفوی و قاجار به تكرار دیده میشود، واقع گردیده كه اكنون در خیابان آذر واقع شده است. بنای مدرسه غیاثیه به نیمه نخستین قرن نهم و سال 830 هـ .ق مربوط میشود. مؤلف گنجینه آثار قم از این مدرسه به نام شرفیه یاد میكند كه شرف الدین وزیر آن را بنا كرده است.
مدرسه جهانگیر خان
این مدرسه در جانب شرقی شهر قم ـ نزدیك دروازه ری سابق ـ و در مركز محله مسجد جامع قرار دارد. این مدرسه از مدارس دوره صفوی قم است كه در دوره ناصری به سال 1278 هـ .ق به وسیله میرزا نصر الله خان مستوفی گرگانی تعمیر و مرمت یافت و پس از آن به نام مدرسه ناصری نیز یاد میشد كه در عین كوچكی از مدارس معروف قدیمی قم بود. و اكثر فضلای سابق قم از تربیت یافتگان این مدرسه بودند. به اعتقاد اهل فن، مدرسه جهانگیر خان از نظر نقشه چند ضلعی و سردر زیبا، از مدارس منحصر به فرد ایران است.
مدرسه رضویه
بنا به روایت تاریخی، بنای مدرسه رضویه منزل استراحت امام هشتم شیعیان در راه رفتن به مرو بود. محل مجاور این مدرسه دینی به محله شاه خراسان معروف است.
مدرسه ستیه
بنا به روایت تاریخی، بنای مدرسه ستیه جایگاه عبادت حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ در زمان توقّف ایشان در قم بوده است. این بنا در حال حاضر با طرزی جالب، از آینهكاریها در وسط، همراه با حجرات و مسجد در محله میدان میر شهر قم خودنمایی میكند.
غیر از این مدارس قدیمی در سالهای اخیر مخصوصاً با پیروزی انقلاب اسلامی ایران مدارس جدید و باشكوهی بنا شد كه از مهمترین آنها میتوان به مدرسه آیت الله گلپایگانی، مدرسه معصومیه، مدرسه دار الشفاء، امام خمینی، حجتیه، حقانی و... اشاره كرد.
3. مساجد بزرگ و معروف قم
مسجد مقدس جمكران
این مسجد در 6 كیلومتری جنوب شرقی شهر قم(جاده قم ـ كاشان) واقع شده و همواره پذیرای زائرینی از نقاط مختلف ایران و سایر كشورهاست. به علت قداست و اهمیت در این مسجد مقالهای جداگانه به شرح بیشتری خواهیم پرداخت.
مسجد امام حسن مجتبی ـ علیه السّلام ـ
این مسجد بر اساس یك روایت تاریخی به اراده و اشاره حضرت امام زمان (عج) ساخته شده است.
اماكن مقدس و دیدنی شهر قم
از آن جا كه شهر مقدس قم از شهرهای قدیمی و تاریخی و مذهبی میباشد از اماكن و بناهای مقدس و تاریخی بسیاری برخوردار است كه این اماكن را به پنج دسته تقسیمبندی كرده و آنها را به طور خلاصه معرفی میكنیم.
1. امامزادگان و مقبرههای تاریخی و دیدنی؛
2. مدارس علمی و قدیمی؛
3. مساجد بزرگ و معروف؛
4. آرامگاهها و مقبرههای بزرگان علمی و حكومتی؛
5. محلات و خانههای قدیمی؛
1. امامزادگان و زیارتگاهها
آستان مقدس حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ
مجموعه حرم حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ دختر بلافصل امام موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ ، در مركز شهر قم یكی از بزرگترین و ارزشمندترین آثار معماری اسلامی ایرانی است كه یادگارهای گرانبهایی از قرون مختلف را در بر دارد.
امام زاده اسماعیل
این امامزاده از زیارتگاههای قدیمی استان قم است كه در دامنه كوه بیدقان در 18 كیلومتری قم واقع شده است. در این بقعه، سه تن به اسامی شاهزاده اسماعیل و فرزندش حمزه ـ از اولاد علی بن جعفر عریض ـ و شاهزاده محمد ـ از اولاد امام كاظم ـ علیه السّلام ـ ـ مدفوناند. این امامزاده از بناهای تاریخی قم و دارای درهای نفیس و كاشیهای عالی و صندوقی منبت بر روی مرقد است. این بنا مشتمل بر بقعه گنبدی، رواق، صحن و مسجد است و بنای آن از ابنیه قرن هفتم هجری است.
امام زاده موسی مبرقع
این امامزاده فرزند امام محمد تقی ـ علیه السّلام ـ جد سادات رضوی است. ایشان اولین كسی از سادات رضوی است كه در سال 256 هـ . ق در قم اقامت گزیده است. موسی مبرقع در 296 هـ . ق از دنیا رفت و در مكانی كه اكنون مزار اوست دفن شد و در كنارش یكی از فرزندانش به نام شاهزاده احمد فرزند محمد بن موسی مدفون گردید.
امام زاده شاه حمزه
این امام زاده از فرزندان موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ و برادر امام رضا ـ علیه السّلام ـ است. این امام زاده كه در میدان كهنه قم واقع شده مورد احترام ویژه مردم است.
امام زاده علی بن جعفر
این امامزاده مشهور به «دربهشت» میباشد كه گنبد آن متعلق به اوایل قرن هشتم هـ .ق است كه در دوران قاجار ایوان و بیوتاتی بر آن اضافه گردیده است.
امام زاده سید سربخش
این امامزاده در خیابان آذر مقابل چهل اختران قرار گرفته و شخص مدفون در آن از نوادگان امام جعفر صادق ـ علیه السّلام ـ میباشد. بر اساس نوشته گچ بری پایانی كتیبه، تاریخ احداث بنا، محرم الحرام 774 هـ .ق ثبت شده است.
امام زاده احمد بن اسحاق
این بنا در میدان كهنه قم یا میدان زكریا بن آدم در جوار امامزاده شاه حمزه قرار گرفته و مدفون در آن، احمد بن اسحاق عسكری از نوادگان امام هفتم ـ علیه السّلام ـ است. حرم اصلی امامزاده از بناهای باستانی قبل از صفویه است كه به دستور شاه طهماسب تعمیر و تزئین شده است.
امام زاده ابو العباس احمد
این آرامگاه در مجاورت امامزاده دربهشت قم واقع شده است و از آثار قرن هشتم هجری است و درباره شخصیت مدفون در آن نقل شده كه از سادات حسنی سجادی بوده و جدش، ابوالفضل حسین، از صحابه امام عسكری ـ علیه السّلام ـ است.
امام زاده باوره
این آرامگاه در مزرعه باوره، در 6 كیلومتری روستای فردو از توابع قهستان واقع شده است. در این آرامگاه دو امامزاده به نامهای شاهزاده محمد و حسین، حلیمه خاتون و زینب خاتون از احفاد امام موسی كاظم ـ علیه السّلام ـ مدفوناند.
امام زاده حلیمه خاتون
این آرامگاه در روستای لنجرود و در 12 كیلومتری جنوب شهر قم واقع شده است. امامزاده مدفون در این بقعه را از احفاد امام كاظم ـ علیه السّلام ـ ذكر كردهاند.
امام زاده سكینه خاتون
در 30 كیلومتری شرق قم و نزدیك روستای زالون آباد، آرامگاه سیده سكینه خاتون از احفاد امام كاظم ـ علیه السّلام ـ واقع شده است. كه از آثار قبل از صفوی یا دوره آغازین صفوی میباشد.
امام زاده سلطان محمود
این امامزاده در جهت شمال غربی روستای صرم درجنوب قم واقع شده و مدفون در آن سه تن به اسامی سلطان محمود، شاهزاده سلیمان از احفاد امام سجاد ـ علیه السّلام ـ و یك زن به نام ستی زینب از احفاد امام كاظم ـ علیه السّلام ـ است.
امام زاده سلیمان
این آرامگاه در 26 كیلومتری جنوب شرقی قم واقع شده است. به نظر میرسد بنای اولیه امامزاده به دوره ایلخانی مربوط باشد. امامزاده مدفون از سادات حسینی سجادی است.
امام زاده شاه ابراهیم
این بنا در 24 كیلومتری قم واقع شده و بنای كنونی آن مزاری از دوره صفویه است.
امام زاه شاهزاده ابو احمد
این بنا در بیرون دروازه ری در شمال شرقی قم واقع شده و مدفون آن ابواحمد محمد بن حنفیه از احفاد علی ـ علیه السّلام ـ است. این بنا از آثار بسیار قدیمی شهر قم است كه در سال 932 هـ .ق تجدید بنا شده است.
امام زاده شاهزاده احمد و علی حارث
این بنا در شرق شهر قم ـ در خاكفرج ـ واقع شده كه در آن دوقبر مشهود است كه بر روی یكی از آنها لوحی قرار دارد و به نام حارث ثبت شده بود و اینك در موزه ملی نگهداری میشود و به قرن هفتم هجری تعلق دارد.
امام زاده شاهزاده جعفر غریب
این آرامگاه در 6 كیلومتری شهر قم واقع شده و مدفون در آن یكی از نوادگان امام كاظم ـ علیه السّلام ـ میباشد.
و امامزادههای دیگر مانند: شاهزاده جعفر از فرزندان امام كاظم ـ علیه السّلام ـ ، امامزاده زكریا، امامزاده سید علی، امامزاده طاهر در 30 كیلومتری شمال غربی قم، امامزاده عباس از اولاد امام موسی كاظم ـ علیه السّلام ـ ، امامزاده عباس، هفت امامزاده، كه مدفن هفت امامزاده به نامهای عباس، ابراهیم، صالح، فیروز، حسن، جعفر،ابوالقاسم اسماعیل، از احفاد امام كاظم ـ علیه السّلام ـ اند. امامزاده محسن، امامزاده صفورا از اولاد علی ـ علیه السّلام ـ ، امامزاده عبدالله از نوادگان امام سجاد ـ علیه السّلام ـ ، امامزاده فاضل، امامزاده معصومه و... در قم و اطراف آن مدفون هستند. كه جمعاً به 41 امامزاده میرسد، كه بزرگترین و معتبرترین و پررونقترین آنها آستانه مقدس حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ دختر امام موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ، در مركز شهر با ارزشمندترین معماری اسلامی ایران میباشد.
2. مدارس علمی و قدیمی
شهر قم از دیرزمان، یكی از مراكز مهم تشیع بوده و دانشمندان بزرگی همچون صدوق (ابن بابویه) و علمای دیگر از این شهر برخاستهاند.
در سال 1340 هـ .ق مرحوم شیخ عبدالكریم حائری حوزه علمیه را از نو سازماندهی كرد. اكنون نیز حوزه علمیه، زیر نظر آیات عظام و حجج اسلام و استادان عالی مقام، دائر است و از نقاط مختلف و كشورهای مجاور، طلاب علوم دینی در این شهر مقدس حضور یافته و كسب فیض مینمایند. اهم مدارس علمی و دینی استان قم عبارت است از:
مدرسه فیضیه
مدرسه فیضیه یكی از پرآوازهترین مدارس علوم دینی درجهان است این مدرسه از نیمه نخستین قرن سیزدهم هجری قمری جایگزین بنای مدرسه آستانه شد.
مدرسه غیاثیه (پامنار)
این مدرسه در نزدیك میدان كهنه شهر كه نام آن به همین شكل در كتابها و اسناد دوره‌صفوی و قاجار به تكرار دیده میشود، واقع گردیده كه اكنون در خیابان آذر واقع شده است. بنای مدرسه غیاثیه به نیمه نخستین قرن نهم و سال 830 هـ .ق مربوط میشود. مؤلف گنجینه آثار قم از این مدرسه به نام شرفیه یاد میكند كه شرف الدین وزیر آن را بنا كرده است.
مدرسه جهانگیر خان
این مدرسه در جانب شرقی شهر قم ـ نزدیك دروازه ری سابق ـ و در مركز محله مسجد جامع قرار دارد. این مدرسه از مدارس دوره صفوی قم است كه در دوره ناصری به سال 1278 هـ .ق به وسیله میرزا نصر الله خان مستوفی گرگانی تعمیر و مرمت یافت و پس از آن به نام مدرسه ناصری نیز یاد میشد كه در عین كوچكی از مدارس معروف قدیمی قم بود. و اكثر فضلای سابق قم از تربیت یافتگان این مدرسه بودند. به اعتقاد اهل فن، مدرسه جهانگیر خان از نظر نقشه چند ضلعی و سردر زیبا، از مدارس منحصر به فرد ایران است.
مدرسه رضویه
بنا به روایت تاریخی، بنای مدرسه رضویه منزل استراحت امام هشتم شیعیان در راه رفتن به مرو بود. محل مجاور این مدرسه دینی به محله شاه خراسان معروف است.
مدرسه ستیه
بنا به روایت تاریخی، بنای مدرسه ستیه جایگاه عبادت حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ در زمان توقّف ایشان در قم بوده است. این بنا در حال حاضر با طرزی جالب، از آینهكاریها در وسط، همراه با حجرات و مسجد در محله میدان میر شهر قم خودنمایی میكند.
غیر از این مدارس قدیمی در سالهای اخیر مخصوصاً با پیروزی انقلاب اسلامی ایران مدارس جدید و باشكوهی بنا شد كه از مهمترین آنها میتوان به مدرسه آیت الله گلپایگانی، مدرسه معصومیه، مدرسه دار الشفاء، امام خمینی، حجتیه، حقانی و... اشاره كرد.
3. مساجد بزرگ و معروف قم
مسجد مقدس جمكران
این مسجد در 6 كیلومتری جنوب شرقی شهر قم(جاده قم ـ كاشان) واقع شده و همواره پذیرای زائرینی از نقاط مختلف ایران و سایر كشورهاست. به علت قداست و اهمیت در این مسجد مقالهای جداگانه به شرح بیشتری خواهیم پرداخت.
مسجد امام حسن مجتبی ـ علیه السّلام ـ
این مسجد بر اساس یك روایت تاریخی به اراده و اشاره حضرت امام زمان (عج) ساخته شده است.
نقل قول
