╫▄*▄╫ اشراط الساعة { نشانه های قبل از وقوع قیامت )╫▄*▄╫

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

اشراط الساعه
حوادث طبيعي و دگرگوني‌هاي كيهاني در عصر ظهور و آستانه قيامت

أشراط جمع «شَرَط» به معناي نشانه يا ابتداي چيز است و «الساعة» به جزئي از اجزاي شبانه روز گفته مي‏شود و مقصود از آن اين‌جا قيامت است؛ بنابراين، مراد از اشراط الساعه، نشانه‏هايي است كه پيش از قيامت يا در آستانة آن، واقع مي‏ شود.[78]

واژة اشراط در قرآن، فقط يك بار و به‏ صورت اضافه به ضمير "الساعة" به كار رفته است:

(فَهَلْ يَنْظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَنْ تَأْتِيَهُمْ بَغْتَةً فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها فَأَنَّي لَهُمْ إِذا جاءَتْهُمْ ذِكْراهُمْ)

آيا آن‌ها جز اين انتظاري دارند كه قيامت ناگهان بر پا شود؛ [آن گاه ايمان آورند] در حالي كه هم اكنون نشانه‏هاي آن آمده است؛ اما هنگامي كه بيايد، تذكر و ايمان آن‌ها سودي نخواهد داشت.[79]

مفسران، برخي از تحولات اجتماعي و همچنين فروپاشي نظام طبيعت و درهم پيچده شدن و تبديل آسمان و زمين پيش از ظهور قيامت را كه در آيات گوناگوني به آن‌ها اشاره شده است، از نشانه‏هاي قيامت دانسته ‏اند.

در روايات ـ به‏ ويژه روايات اهل سنّت ـ نيز بر تحولات اجتماعي و دگرگوني‌ هاي كيهاني كه پيش از قيامت واقع مي‏شود "اشراط الساعه" اطلاق شده است.[80]

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

پيامبر گرامي اسلام (ص) درباره نشانه‌هاي قيامت مي‏فرمايد:

به ناگزير ده چيز، پيش از برپايي قيامت، رخ خواهد داد: خروج سفياني, دجّال، پيدا شدن دود, جنبنده، خروج قائم، طلوع خورشيد از مغرب آن، فرود آمدن حضرت عيسي، فرو رفتن [در زمين] در ناحية مشرق و فرو رفتن در منطقة جزيرةالعرب و آتشي كه از انتهاي عدن بر مي‏خيزد و مردمان را به سوي صحراي محشر راهنمايي مي‏كند.[81]

بر اين اساس مي‏توانيم "اشراط الساعه" را سلسله‏اي از حوادث اجتماعي و طبيعي بدانيم كه از زمان بعثت رسول اكرم (ص) آغاز، و تا فروپاشي كامل نظام طبيعت ادامه مي‏يابد و همة آن‌ها را مي‏توان نشانه ‏هايي از نزديك شدن رستاخيز بزرگ دانست.

البته در برخي روايات، افزون به موارد يادشده، به از پاره‌اي پديده‌هاي اجتماعي نادرست و گناهان آشكار و عمومي نيز به عنوان اشراط الساعة نام برده شده كه مشروح‌ترين و جامع‌ترين حديث در اين زمينه حديثي است كه ابن عباس از پيغمبر گرامي اسلام9 در داستان حجة البلاغ نقل كرده كه بسياري از مسائل را به ما مي‌‏آموزد و حاوي نكات فراواني است.

مرحوم علامه طباطبايي در تفسير الميزان اين روايت را به نقل از تفسير قمي، از رسول گرامي اسلام (ص) اين گونه نقل كرده است:

قمي در تفسير خود از پدرش از سليمان‌ بن مسلم خشاب از عبد اللَّه‌ بن جريح مكي از عطاء‌ بن ابي رياح از عبداللَّه‌ بن عباس نقل كرده كه گفت: با رسول خدا به زيارت حج رفتيم، همان حجي كه بعد از آن رسول خدا (ص) از دنيا رفت، رسول خدا (ص) در كعبه را گرفت و سپس روي نازنين خود را به طرف ما كرد و فرمود: مي‏خواهيد شما را خبر دهم از علامات قيامت؟

و در آن روز سلمان رضي الله عنه از هر كس ديگر به آن جناب نزديك‏تر بود، لذا او در پاسخ رسول خدا (ص) گفت: بله يا رسول اللَّه، حضرت فرمود: يكي از نشانه‌هاي قيامت اين است كه نماز ضايع مي‏شودـ يعني از ميان مسلمين مي‏رود. و از شهوات پيروي مي‏شود و مردم به سوي هواها ميل مي‏كنند، مال، مقامي عظيم پيدا مي‏كند و مردم آن را تعظيم مي‏كنند، دين به دنيا فروخته مي‏شود، در آن زمان است كه دل افراد با ايمان درونشان، براي منكرات بسياري كه مي‏بينند و نمي‏توانند آن را تغيير دهند آب مي‏شود آن چنان كه نمك در آب حل مي‏گردد.

سلمان با تعجب گفت: يا رسول اللَّه! به راستي چنين روزي خواهد رسيد؟

فرمود: آري، به آن خدايي كه جانم به دست او است، اي سلمان در آن هنگام سرپرستي و ولايت مسلمانان را امراي جور به دست مي‏گيرند امرايي كه وزرايي فاسق و سرشناساني ستمگر و امنايي خائن دارند.

سلمان پرسيد: به راستي چنين وضعي پيش خواهد آمد يا رسول اللَّه؟ فرمود: آري به آن خدايي كه جانم به دست او است اي سلمان. در اين موقع منكر، معروف، و معروف، منكر مي‏شود، خائن امين قلمداد مي‏گردد و امين خيانت مي‏كند، دروغگو تصديق مي‏شود و راستگو تكذيب مي‏گردد.

سلمان با حالت تعجب پرسيد: يا رسول اللَّه به راستي چنين چيزي خواهد شد؟ فرمود:

آري به آن خدايي كه جانم به دست او است اي سلمان در آن روزگار زنان به امارت مي‏رسند و كنيزان طرف مشورت قرار مي‏گيرند و كودكان بر فراز منبر مي‏روند و دروغ نوعي زرنگي و زكات خسارت، و خوردن بيت‌المال نوعي غنيمت شمرده شود، مرد به پدر و مادرش جفا ولي به دوستش نيكي مي‏نمايد و ستاره دنباله دار طلوع مي‏كند.

سلمان باز پرسيد: يا رسول اللَّه آيا چنين چيزي خواهد شد؟ فرمود: آري به آن خدايي كه جانم به دست او است اي سلمان! در اين موقع زن با شوهرش در تجارت شركت كند و باران در فصلش نيامده بلكه در گرماي تابستان مي‏بارد و افراد كريم سخت خشمگين مي‏گردند، مرد فقير تحقير مي‏شود، در اين هنگام بازارها به هم نزديك مي‏شوند وقتي يكي مي‏گويد:" من چيزي نفروختم" و آن ديگري مي‏گويد:" من سودي نبرده‏ام" طوري مي‏گويند كه هر شنونده مي‏فهمد دارد به خدا بد و بيراه مي‏گويد.

سلمان پرسيد: آيا حتماً چنين وضعي خواهد شد يا رسول اللَّه؟ فرمود: آري به آن خدايي كه جانم به دست او است، اي سلمان در اين هنگام اقوامي بر آنان مسلط مي‏شوند كه اگر لب بجنبانند كشته مي‏شوند و اگر چيزي نگويند دشمنان همه چيزشان را مباح و براي خود حلال مي‏كنند تا با بيت المالشان كيسه‏هاي خود را پر كنند و به ناموسشان تجاوز نموده، خونشان را بريزند و دل‌هاشان را پر از وحشت و رعب كنند و در آن روز مؤمنين را جز در حال ترس و وحشت و رعب و رهبت نمي‏بيني.

سلمان گفت: يا رسول اللَّه آيا چنين روزگاري بر مؤمنين خواهد گذشت؟ فرمود:

آري به آن خدايي كه جانم به دست او است اي سلمان در اين هنگام چيزي از مشرق مي‏آورند و چيزي از مغرب تا امت اسلام را سرپرستي كنند، در آن روز واي به حال ناتوانان امت من، از شر شرقي و غربي‏ها و واي به حال آن شرقيان و غربيان از عذاب خدا، آري نه كوچكي را رحم مي‏كنند و نه پاس حرمت بزرگي را دارند و نه از هيچ مقصري عفو مي‏كنند، اخبارشان همه فحش و ناسزا است، جثه آنان جثه و بدن آدميان است ولي دلهاشان دل‌هاي شياطين.

سلمان عرضه داشت: يا رسول الله آيا چنين روزي خواهد رسيد؟ فرمود: آري به آن خدايي كه جانم به دست او است اي سلمان، در اين هنگام مردان به مردان اكتفاء مي‏كنند و زنان به زنان و همان‌طوري كه پدر و اهل خانواده نسبت به دختر غيرت به خرج مي‏دهند نسبت به پسر نيز غيرت به خرج مي‏دهند، مردان به زنان شبيه مي‏شوند و زنان به مردان و زنان بر مركب‏ها سوار مي‏شوند كه از طرف امت من لعنت خدا بر آنان باد.

سلمان از در تعجب پرسيد: يا رسول اللَّه آيا چنين وضعي پيش مي‏آيد؟ فرمود: آري به آن خدايي كه جانم به دست او است اي سلمان، در اين هنگام مساجد طلا كاري و زينت مي‏شود آن چنان كه كليساها و معبد يهوديان زينت مي‏شود، قرآن‌ها به زيور آلات آرايش و مغازه‏ها بلند وصف‏ها طولاني مي‏شود اما با دل‌هايي كه نسبت به هم خشمگين است و زبان‏هايي كه هر يك براي خود منطقي دارد.

سلمان پرسيد: يا رسول اللَّه آيا اين وضع پيش مي‏آيد؟ فرمود: آري به آن خدايي كه جانم به دست او است، در آن روز مردان و پسران امت من با طلا خود را مي‏آرايند و حرير و ديبا مي‏پوشند و پوست پلنگ كالاي خريد و فروش مي‏گردد.

سلمان پرسيد: يا رسول اللَّه آيا اين نيز واقع خواهد شد؟ فرمود: آري به آن خدايي كه جانم به دست او است، اي سلمان در آن روز ربا همه جا را مي‏گيرد و يك عمل آشكار مي‏شود و معاملات با غيبت و رشوه انجام مي‏شود و دين خوار و دنيا بلند مرتبه مي‏شود.

سلمان گفت: يا رسول اللَّه آيا اين نيز واقع خواهد شد؟ فرمود: آري به آن خدايي كه جانم به دست او است اي سلمان در اين هنگام طلاق زياد مي‏شود و هيچ حدي جاري نمي‏گردد و البته خداي تعالي از اين بابت هرگز متضرر نمي‏شود.

سلمان عرضه داشت: يا رسول اللَّه آيا اين نيز واقع خواهد شد؟ فرمود: آري به آن خدايي كه جانم به دست او است اي سلمان در اين زمان كنيزان آوازه‏خوان و نوازنده پيدا مي‏شوند و اشرار امت من بر امت، ولايت و حكومت مي‏كند.

سلمان پرسيد: يا رسول الله آيا چنين وضعي خواهد شد؟ فرمود: آري به آن خدايي كه جانم به دست او است اي سلمان در اين موقع اغنياي امت من صرفا به منظور گردش و تفريح به حج مي‏روند و طبقه متوسط براي تجارت و فقرا به منظور خودنمايي و ريا حج مي‏روند، در اين هنگام است كه اقوامي قرآن را براي غير خدا مي‏آموزند و آن را نوعي مزمار و آلت موسيقي اتخاذ مي‏كنند، اقوامي ديگر به تعلم فقه اسلامي مي‏پردازند اما براي غير خدا در آن روزگار زنا زادگان زياد مي‏شوند با قرآن آوازه‏خواني مي‏كنند و بر سر دنيا سر و دست مي‏شكنند.

سلمان عرضه داشت: يا رسول اللَّه آيا چنين وضعي خواهد شد؟ فرمود: آري به خدايي سوگند كه جانم به دست او است اي سلمان اين وقتي است كه حرمت‏ها و قرق‏ها شكسته شود و مردم از روي آگاهي و عمد در پي ارتكاب گناه باشند و اشرار بر اخيار مسلط شوند، دروغ فاش و بي پرده و لجاجت‏ها ظاهر گردد و فقرا فقر خود را علني كنند، مردم در لباس به يكديگر مباهات كنند و باران در غير فصل ببارد و مردم شطرنج و نرد و موسيقي را كاري پسنديده بشمارند و در مقابل امر به معروف و نهي از منكر را عملي نكوهيده بدانند تا آن‌جا كه يك فرد با ايمان ذليل‏ترين و منفورترين فرد امت شود و قاريان عابدان را ملامت كنند و عابدان قاريان را اين مردمند كه در ملكوت آسمان‌ها رجس و نجس ناميده مي‏شوند.

سلمان از در تعجب پرسيد: يا رسول الله آيا چنين وضعي پيش مي‏آيد؟ فرمود: آري به آن خدايي كه جانم به دست او است اي سلمان در اين هنگام است كه توانگر هيچ دلواپسي جز فقير شدن ندارد، حتي يك گدا در طول يك هفته يعني بين دو جمعه درخواست مي‏كند و كسي نيست كه چيزي در دست او بگذارد.

سلمان باز پرسيد: يا رسول الله آيا چنين روزگاري خواهد رسيد؟

فرمود: آري به آن خدايي كه جانم در دست او است اي سلمان در اين زمان رويبضة تكلم مي‏كنند، پرسيد: يا رسول الله پدر و مادرم فداي تو، رويبضه چيست؟ فرمود: چيزي و كسي به سخن در مي‏آيد و در امور عامه سخن مي‏گويد كه هرگز سخن نمي‏گفت، در اين هنگام است كه مردم، ديگر زياد زنده نمي‏مانند ناگهان زمين نعره‏اي مي‏كشد و هر قومي چنين مي‏پندارد كه زمين تنها در ناحيه او نعره كشيد بعد تا هر زماني كه خدا بخواهد هم چنان مي‏مانند و سپس واژگونه مي‏شوند و زمين هر چه در دل دارد بيرون مي‏ريزد ـ و خود آن جناب فرمود: يعني طلا و نقره را ـ آن گاه با دست خود به ستون‌هايي كه در آن‌جا بود اشاره نموده و فرمود مثل اين، ولي در آن روز ديگر نه طلايي فائده دارد و نه نقره‏اي، اين است معناي آيه: فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها؛ علامت‏ هايش بيامد.[82]
نيز ن.ك: آخرالزمان، خروج سفياني، خروج دجال، خروج دابه الارض، طلوع خورشيد از مغرب، نزول عيسي7.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

پی نوشت :
[78] . خليل‌ بن احمد، كتاب العين، ج6، ص235؛ طريحي، مجمع البحرين، ج4، ص257.

[79] . سوره محمد (47) آيه 18.

[80] . ر.ك: صنعاني، المصنف، ج11، ص274؛ علي‌ بن جعد، مسند، ص248؛ ابن ابى‏شيبه، المصنف، ج8، ص267؛ ابن ابي عاصم، كتاب الاوائل، ص114؛ نسائي، السنن الكبري، ج1، ص255؛ طبراني، المعجم‏الكبير، ج9، ص296.

[81] . «عَشْرٌ قَبْلَ السَّاعَةِ لَا بُدَّ مِنْهَا السُّفْيَانِيُّ وَ الدَّجَّالُ وَ الدُّخَانُ وَ الدَّابَّةُ وَ خُرُوجُ الْقَائِمِ وَ طُلُوعُ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا وَ نُزُولُ عِيسَي7وَ خَسْفٌ بِالْمَشْرِقِ وَ خَسْفٌ بِجَزِيرَةِ الْعَرَبِ وَ نَارٌ تَخْرُجُ مِنْ قَعْرِ عَدَنٍ تَسُوقُ النَّاسَ إِلَي الْمَحْشَرِ»، كتاب الغيبة، ص436، ح426؛ ر.ك: ابن حبان, الصحيح، ج15، ص257.

[82] . محمد حسين طباطبايي، ترجمه تفسير الميزان، ج5، ص649 ـ 552.