▐✿^**^✿▐نرم نرمک می رسد اینک بهار...{ویژه نامه نوروزسال 1391} ▐✿^**^✿▐

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

بهار آمد که هر ساعت رود خاطر به بستانی
به غلغل در سماع آیند هر مرغی به دستانی

دم عیسیست پنداری نسیم باد نوروزی
که خاک مرده بازآید در او روحی و ریحانی

به جولان و خرامیدن درآمد سرو بستانی
تو نیز ای سرو روحانی بکن یک بار جولانی

به هر کویی پری رویی به چوگان می‌زند گویی
تو خود گوی زنخ داری بساز از زلف چوگانی

به چندین حیلت و حکمت که گوی از همگنان بردم
به چوگانم نمی‌افتد چنین گوی زنخدانی

بیار ای باغبان سروی به بالای دلارامم
که باری من ندیدستم چنین گل در گلستانی

تو آهوچشم نگذاری مرا از دست تا آن گه
که همچون آهو از دستت نهم سر در بیابانی

کمال حسن رویت را صفت کردن نمی‌دانم
که حیران باز می‌مانم چه داند گفت حیرانی

وصال توست اگر دل را مرادی هست و مطلوبی
کنار توست اگر غم را کناری هست و پایانی

طبیب از من به جان آمد که سعدی قصه کوته کن
که دردت را نمی‌دانم برون از صبر درمانی

[نرگس منتظر]

آمد بهار و بخت كه عشرت فزا شود

از هر طرف هزار گل فتح وا شود

گلشن شود نشیمن سلطان نوبهار

چون بهر شاه تخت مرصع بنا شود

كان زر و جواهر بحر در و گهر

شد جمع تا نشیمن بحر سخا شود

برگش زمرد است و گلش لعل آبدار

گلزار تخت شه كه بر آب بقا شود

توران سزد به پادشهی كز سر پری

لعلی به صد هزار بدخشان بها شود

شد وقت كز نسیم قدوم بهار ملك

در باغ تخت غنچه‌ی یاقوت وا شود

عید قدم مبارك نوروز مژده داد

كامسال تازه از پی هم فتح‌ها شود

عید مبارك است كزان پای بخت شاه

چون شاهدان ز خون عدو پرحنا شود

خاقانی عید آمد و خاقان به یمن خود

هر كار كز خدای بخواهد روا شود

[نرگس منتظر]

بدین بایستگی روزی

نوروز جشنی به درازی تاریخ تمدن بشری است. این تاریخ نیست که نوروز را روایت می کند بل نوروز است که تاریخ را در دامان خویش پرورده است. نوروز این ایرانی ترین جشنایرانیان در پیش است آمده است تا غبار کهنگی و ماندگی به جای مانده از سرما و زمستان را از چهره ها بزداید و شکوفه لبخند را بر لبها و نهال امید را در دل ها بارور سازد. انتظار نوروز بس خوشایندتراز خود اوست. آنگاه که همه در تکاپوی زدودن خاکسترهای سال کهنه و د رانتظار دمیدن سال نو روزهای پایانی سال را به تلاش و کوششی فراینده می گذرانند.
متاسفانه حافظه تاریخ ، ملت ایران را که از اعماق زمان تاکنون نوروز را پاس داشته به جشن نشسته است در ضبط ، حفظ و نگهداری ریشه های این جشن کهن یاری نداده است. از شواهد بسیاری چنین بر می آید که نوروز و برگزاری آن متعلق به تاریخ پیش از تاریخ است و در نتیجه روایات و آغاز سال بود. نوروز نامید و جشن گرفت.
به جمشید بر گوهر افشاندند مرآن روز را روز نوخواندند
بزرگان به شادی بیاراستند می و جام و رامشگران خواستند
چنین روز فرخ از آن روزگار بمانده از آن خسروان یادگار"(3)
افسانه ها و اسطوره ها همان تاریخ است که در طول قرن های متمادی در اذهان یک ملت با داستان ها، آرزوها و امید های آنان در آمیخته است. سلسله های حاکم بر ایران در شاهنامه پیشدادیان ، کیانیان ، اشکانیان و ساسانیان هستند که متاسفانه علم تاریخ به واسطه درآمیختگی با افسانه ها و نبود مدارک مستند دو دسته نخست را به رسمیت نمی شناسد و در تاریخ سلسله های حاکم بر ایران باستان مادها، هخامشینان، سلوکیان و سامانیان هستند بسیاری سعی دارند تخت جمشید – یکی از تختگاه های هخامنشی- را با جمشید پیشدادی پیوند زنند ولی حلقه های اتصالی بسیار نامطمئن و با افسانه آمیخته است. و چنین بر می آید که منشا پیدایش بزرگترین جشن ملی ملت ما در قرن های ابهام و سکوت فرو رفته است. " در اوستا کتاب دینی زرتشتیان به نوروز و آیین های نوروزی اشاره ایی نشده است. نیامدن این آیین مهم در اوستا را به سبب زرتشتی نبودن این جشن ... احتمال داده اند"(4)
چنانکه آمد افسانه ها بر منشا پیشدادی نوروز تاکید دارند ولی علم تاریخ چه می گوید " بنابر پژوهش هایی که بر روی آثار سنگ نگاره ها و کتیبه های بازمانده از دوره هخامنشیان (559-330 ق.م) انجام شده مردم آن دوره با نوروز به خوبی آشنا بوده اند و نوروز را به عنوان آیینی کهن به هنگام گردش سال جشن می گرفته اند..."(5)
لازم است بدین نکته اشاره شود که جشن نوروز در ایران باستان همواره در یک زمان مشخص یعنی اول فروردین آغاز نمی شده است " موضع نوروز و سال نو و برپایی آیین نوروزی در طول دوره هخامنشیان به سبب کاربرد گاهشماری های چند گانه مورد اختلاف است. برخی از محققان نوروز را در آغاز پادشاهی داریوش در اول تابستان و در اواخر پادشاهی او در اول بهار دانسته اند"(6)
گستردگی قلمرو هخامنشیان و تداخل فرهنگ های گوناگون ناشی از آن ، از یک سو و درآمیختگی فرهنگ بابـِل و بین النهرین بر دربار هخامنشیان از سوی دیگر سبب می شد که انواع گاهشماری توامان شمسی- قمری و خورشیدی ماخذ گاهشماری دربار هخامنشیان باشد. گونه گونی سالها، تعدد جشن های آغاز سال نو را در پی داشت اول دی، اول پاییز، نخستین روز بهار و تابستان جزء اینها بوده است.
بخشی از این اختلاف از آنجا ناشی می شد که ایرانیان باستان سال کبیسه را محاسبه نمی کرده و نوروز که بنا بود در آغاز فصل قرار گیرد از جای اصلی خود خارج می شد. پس از انقراض هخامنشیان به دست اسکندر مقدونی و پس از دوره استیلای امرای یونانی موصوف به سلوکیان، اشکانیان به قدرت رسیدند.
" در زمان اشکانیان (250ق.م- 226م) و ساسانیان (224-652م) مردم نوروز را بنابر سنت های فرهنگی رایج در فرهنگ مردم ایران در آغاز سال نو جشن می گرفتند. در این دوره نیز همچون گذشته جایگاه نوروز در میان مردم در یک روز معین سال استوار نبود و در فصول سال می گشت و هر چهار سال یک روز از محل فصلی پیشین خود عقب تر می رفت"(7)

در ایران باستان جشن های متعدد و فراوانی بر گزار می شد چرا که دین زرتشت شادی را اهورایی و گریه و زاری را اهریمنی می دانست ، مهمترین و بزرگترین جشن های آن دوره نوروز و مهرگان بود." در دوره ساسانی نوروز را در چند روز( شش تا سی روز نوشته اند) جشن می گرفته اند. نوروز را به نوروز عامه و نوروز خاصه تقسیم کرده بودند. نوروز عامه یا کوچک پنج روز بود که از اول فروردین آغاز می شد و نوروز خاصه روز شش فروردین یا "خرداد روز" بود که آن را جشن بزرگ می نامیدند."(8) ( در ایران باستان روزهای ماه به جای شماره که امروزه معمول است نامی داشتند که روز ششم هر ماه خرداد نامیده می شد) اهمیت خرداد روز در ماه فروردین بر دو تفکر استوار بود: خداوند در این روز از کار آفرینش فراغت یافته است و یا جمشید دراین روز مردم را به بی مرگی و تندرستی مژده داده بود. تفکیک نوروز را به عامه و خاصه در دوره ساسانی معلول جامعه به شدت طبقاتی این دوره می دانند که جشن ملی نوروز را هم بنابر مقتضیات زمان به دو بخش مخصوص مردم و مخصوص شاهان تقسیم کرده بودند.
ویژگی مهم نوروز آن است که نه با ادیان یا سلسله های حاکم که با جان ملت ایران پیوند دارد از اینرو ست که پس از فتح ایران توسط اسلام باز هم نوروز باقی ماند و به حیات خویش ادامه داد. از نحوه برگزاری جشن نوروز در زمان امویان خبری در دست نیست ولی بی گمان به دلیل عناد فراوان امویان نسبت به غیراعراب و مفاخره به تبار عرب خویش باید دانسته شود که در این زمان جشن نوروز اگر از سوی حکام اموی محدود نشده باشد حداقل نادیده گرفته می شده است. ولی خلفای عباسی گاه جشن نوروز را فقط برای دریافت هدایای مردم پذیرا می شدند" پس از عباسیان به ویژه سامانیان ( 261 تا389 ق ) در خراسان بزرگ و بوئیان (320 تا 448) در ایران جنوبی و عراقی در زنده و پویا نگهداشتن نوروز و آئین نوروزی در میان جامعه مسلمان نقش بسیار مهمی داشتند"(9)
این کوشش از سوی آل بویه شیعه مذهب بیش از سلسله های سنی مذهب بوده است،امرای آل بویه در نگهداری آداب ، رسوم و جشن های ایرانی به خصوص نوروز و مهرگان اهتمام فراوان ورزیدند.با شکست سامانیان و آل بویه استیلای حکام ایرانی بر ایران خاتمه یافت و از آن تاریخ استیلای اقوام غیر ایرانی ترک، مغول و ترکمن در ایران به مدت مدید آغاز شد. از شواهد چنین بر می آید که جشن نوروز در دوره سلاطین سلجوقی گسترش فراوانی داشته است" امام محمد غزالی (450-505) دانشمند و فقیه دوره سلجوقی در شرح "منکرات بازارها" آنچه را که از اسباب نوروز در بازارها می فروختند از دستاویزهای ایرانیان غیر مسلمان در تبلیغ دین گبران می دانست و جایز نمی شود ... بیان غزالی در باز داشتن مسلمانان از خرید اسباب و بازیچه های ایرانی پیش از اسلام در عیدهای نوروز و سده ، رواج بسیار زیاد این جشن ها و جاذبه آئین نوروزی در میان ایرانیان مسلمان آن زمان را نشان می دهد. نوروز و سده در میان مردم آنچنان اعتبار و ارزشی داشت که غزالی فتوا می دهد که " نوروز و سده باید که مندرس شود و کس نام آن نبرد"(10)
غزالی از اعتبار و جایگاه ویژه ایی در دربار سلاطین سلجوقی برخوردار بود ولی با این اوصاف همین دوره نقطه عطفی در تاریخ نووز شد. " از کارهای اساسی و برجسته در دوره اسلامی و زمان سلجوقیان... قرار دادن نوروز به طور ثابت در روز اول بهار ... یعنی نخستین روز از ماه فروردین بود"(11)
ملکشاه سلجوقی جمعی از منجمان از جمله حکیم عمر خیام را دعوت کرد تا گاهشماری ایران را اصلاح کنند و این جمع نوروز را در اول بهار قرار داده جایگاه آن را برای همیشه ثابت کردند. در دوره صفوی و با گسترش مذهب تشییع بود که آیین نوروزی با برخی از آیین ها و آداب اسلامی در آمیخت و رنگ تازه و مفهوم دینی گرفت و نشان داد که: نوروز همه وقت عزیز بوده است، درچشم مغان، در چشم موبدان، در چشم مسلمانان و در چشم شیعیان مسلمان. "(12) نوروز نماد هویت ملت ایران است و در پیوند یافتن با دین اسلام و مذهب تشییع همچنان پس از گذشت 1400 سال حضور سرافراز اسلام در ایران این نماد ملی همچنان باقی مانده است" نوروز داستان زیبایی است که در آن طبیعت ، احساس و جامعه هر سه دست اندر کارند. نوروز... از آن رو هست که یک قرار داد مصنوعی اجتماعی و یا یک جشن تحمیلی سیاسی نیست، جشن جهان است و روز شادمانی زمین، آسمان و آفتاب و جوش شکفتن ها و شور زادن و سرشار از هیجان هر آغاز. "(13)

[نرگس منتظر]

نوروز این قابلیت را دارد که روز نو، روزیِ نو، سال نو و انسانی نو ایجاد کند. نوروز پیوند ما با گذشته وریشه های ماست . " نوروز تنها فرصتی برای آسایش، تفریح و خوشگذرانی نیست، نیاز ضروری جامعه، خوراک حیاتی یک ملت نیز هست...
هیچ ملتی با یک نسل و دو نسل شکل نمی گیرد، ملت مجموعه پیوسته نسل های متوالی بسیار است اما زمان این تیغ بیرحم پیوند نسل ها را قطع می کند، میان ما و گذشتگانمان... دره هولناک تاریخ حفر شده است قرن های تهی ، ما را از آنان جدا ساخته اند تنها سنت ها هستند که پنهان از چشم جلاد زمان، ما را از این دره هولناک گذر می دهند و با گذشتگانمان و با گذشته هایمان آشنا می سازد ...
و جشن نوروز یکی از استوارترین و زیباترین سنت هاست"(14)
در نوروز احساس خوش ریشه داشتن در اعماق زمان به هر ایرانی دست می دهد ، در این مرز و بوم در طی هزاره های دور کسانی که ما از اعقاب آنانیم همان شادی را در کام جان خویش مزمزه می کرده اند که اینک ما آن را می چشیم .
نوروز در تمام زمان ها و با تمام رویدادها پا به پای این ملت زجر کشیده آمده است ملتی که بر سر چهار راه تاریخ نشسته است و انواع تاخت و تازهای وحشیانه از اسکندر مقدونی به ظاهر متمدن تا چنگیز مغول و تیمور تاتار را به خود دیده است ولی هیچگاه حتی در زمانی که بیداد گران از سر این ملت کله مناره ساختند این آیین را فراموش نکرد و نوروز بر چهره مچاله شده از درد این ملت لبخندی نشاند ."
نوروز این پیری که غبار قرن های بسیار بر چهره اش نشسته است در طول تاریخ کهن خویش روزگاری در کنار مغان اوراد مهرپرستان را خطاب به خویش می شنیده است، پس از آن در کنار آتشکده های زردشتی سرود مقدس موبدان و زمزمه اوستا و سروش اهورامزدا را به گوشش می خوانده اند، از آن پس با آیات قرآن و زبان الله از او تجلیل می کرده اند و اینک علاوه بر آن با نماز و دعای تشیع و عشق به حقیقت علی و حکومت علی او را جان می بخشند"(15)
و در جشن نوروز" در این میعاد گاهی که همه نسل های تاریخ و اساطیر ملت ما حضور دارند با آنان پیمان وفا می بندیم و امانت عشق را از آنان به ودیعه می گیریم که "هرگز نمیریم" و "دوام راستین خویش" را به نام ملتی که در این صحرای عظیم بشری ریشه در عمق فرهنگی سرشار ازغنی و قداست
و جلال دارد، و بر پایه اصالت خویش در رهگذر تاریخ ایستاده است بر صحیفه عالم ثبت کنیم" و شخصیت ملی خویش را از زدوده شدن به وسیله فرهنگ غرب برهانیم.

*******************************
پی نوشتها :
بلوکباشی علی ،نوروز جشن نوزایی آفرینش ص 13
رضایی عبدالعظیم ،تاریخ نوروز ص 72
بلوکباشی ص 14
همان ص 18
همان 19
همان
همان 25
همان 27
همان 30
10و11. همان 31
12. شریعتی علی ، کویر ص263
13. همان 260
14. همان 262
15. همان 265
تنظیم برای تبیان: زهره پری نوش

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

بهار آمد بهار آمد بهار مشکبار آمد

نگار آمد نگار آمد نگار بردبار آمد

صبوح آمد صبوح آمد صبوح راح و روح آمد

خرامان ساقي مه رو به ايثار عقار آمد

صفا آمد، صفا آمد که سنگ و ريگ روشن شد

شفا آمد شفا آمد شفاي هر نزار آمد

حبيب آمد حبيب آمد به دلداري مشتاقان

طبيب آمد طبيب آمد طبيب هوشيار آمد

سماع آمد سماع آمد سماع بي صداع آمد

وصال آمد وصال آمد وصال پايدار آمد

ربيع آمد ربيع آمد ربيع بس بديع آمد

شقايق ها و ريحان ها و لاله خوش عذار آمد

کسي آمد کسي آمد که ناکس زوکسي گردد

مهي آمد مهي آمد که دفع هر غبار آمد

دلي آمد دلي آمد که دلها را بخنداند

مي اي آمد مي اي آمد که دفع هر خمار آمد

کفي آمد کفي آمد که دريا دُرّ ازو يابد

شهي آمد شهي آمد که جان هر ديار آمد

کجا آمد کجا آمد کزينجا خود نرفته است او

وليکن چشم گه آگاه و گه بي اعتبار آمد

ببندم چشم و گويم شد، گشايم گويم او آمد

و او در خواب و بيداري قرين و يار غار آمد

کنون ناطق خمش گردد کنون خامش به نطق آمد

رها کن حرف بشمرده که حرف بي شمار آمد

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

نماز عید نوروز ‏


نماز عید نوروز مشتمل است بر قرائت سوره حمد و سوره ‌های قدر ، کافرون ، توحید ، فلق و ناس و بسیار شبیه به نمازی است که ضمن آداب و اعمال روز جمعه و همین طور اعمال روز عید غدیر خم وارد شده است .



‏از آنجا که قرائت سوره قدر در نماز عید نوروز توصیه شده است می توان دریافت که عید نوروز نیز چون دیگر اعیاد اسلامی با نزول برکات و آیات الهی همراه بوده است .



تأکید بر قرائت سوره‌ های کافرون ، توحید ، معوذتین نیز می‌ تواند اشاره به درخواست دفع انواع شرور و بدی ‌ها داشته باشد .

[شكوه انتظار]

عید است ولی بدون او غم داریم




عاشق شده ایم و عشق را کم داریم




ای کاش که این عید ظهورش برسد




اینگونه هزار عید با هم داریم







اللهم عجل لولیک الفـــــــرج

[خادمه زینب کبری(س)]

مهمانی اسلامی و آداب آن

---

در تعالیم اسلام به مهمان و مهمانداری اهمیت ویژه ای داده شده است. هم از کلمات معصومین و هم در سیره ایشان می توان به نحوه برخورد با مهمان و همچنین نحوه برخورد با میزبان پی برد. اینکه چگونه مهمانی باشیم و اگر برایمان مهمان آمد میزبان خوبی باشیم .

---

اهمیت مهمانی دادن

آیا اصل مهمانی دادن در متون اسلامی سفارش شده است؟
امّا موارد چهارگانه[در كارهاى خیر]: پرداخت بدهى، و عاریه دادن، قرض دادن، پذیرائى از مهمان‏، كه در سنّت اسلام لازم و ضرورى است.[1]
عیون به سندهاى خود از امام رضا(علیه السلام) تا رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: همیشه امتم در خوشى و خوبى باشند تا زمانى كه با هم دوستى كنند و به هم هدیه دهند و امانت را بپردازند و از حرام دورى كنند و از مهمان‏ پذیرائى كنند و نماز را برپا دارند و زكات را بدهند، چون‏ انجام ندهند گرفتار قحطى و خشكسالى شوند.[2]
گفته شده كه همانا امیرالمؤمنین روزى گریه كرد از آن حضرت پرسیدند چرا گریه می كنید فرمود: هفت روز تمام بر ما گذشت و مهمانى براى ما نیامد.[3]
امام صادق(علیه السلام) می فرمود: هر كس ده مسلمان را خوراك دهد خدا بهشت را بر او واجب كند. و در جای دیگر فرمود: اگر پنج درهم برگیرم و آنگاه به این بازار شما بروم و خوراكى بخرم و چند تن مسلمان را بر آن مهمان‏ كنم دوستتر دارم از آزاد كردن بنده‏اى.[4]

وظایف مهماندار:

الف. احترام به مهمان‏:
حضرت رسول خدا فرمود: هر كس مهمان‏ را گرامى دارد گویا هفتاد پیامبر را گرامى داشته و هر كس درهمى به مهمان انفاق كند گویا یك میلیون دینار در راه خدا انفاق كرده‏ است. [5]
ب. خدمت به مهمان و از او کمک نخواستن:
یكى از رواة نقل مى‏كند براى حضرت رضا(علیه السلام) مهمانى رسید، شب هنگام امام(علیه السلام) با وى گفتگو می كرد. در این هنگام چراغ اطاق نورش كم شد مهمان خواست چراغ را اصلاح كند، امام (علیه السلام) او را بازداشت و خود چراغ را اصلاح كرد، و سپس فرمود: ما خانواده مهمان خود را به خدمت‏گزارى وانمی داریم. [6]
از حضرت رسول صلی الله علیه وآله نقل شده است: سخافة بالمرء أن یستخدم ضیفه؛ سبك عقلى مرد آن است كه مهمان‏ خویش را به خدمت گیرد.[7]
از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نقل فرموده است هنگامى كه كسى به خانه برادر مسلمانش وارد مى‏شود تا زمانى كه از آنجا خارج شود صاحب خانه بر او فرمانرواست


ج. استقبال و بدرقه از مهمان:
امام صادق(علیه‌السلام) از پیامبر(صلی الله علیه و آله) نقل فرموده است: از جمله حقوق مهمان بر صاحب خانه آن است كه: صاحب خانه با آرامش و وقار در موقع ورود و خروج مهمان چند قدمى با وى برود.[8]
پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: از جمله حقوق مهمان‏ بر صاحب خانه این است كه وى را تا در منزل همراهى و بدرقه كند. [9]
د. هم غذا شدن با مهمان:
و اكلی ضیفك فإنّ الضّیف یستحیی أن یأكل وحده؛ همراه مهمان‏ خویش غذا بخور زیرا مهمان‏ شرم دارد كه تنها غذا خورد. [10]
ه. خلال دادن به مهمان:
و در خبر دیگر فرمود: از حقوق مهمان‏ آن است كه براى او (پس از خوردن طعام) خلال آماده سازى. [11]
و. کمک نکردن مهمان در هنگام رفتن:
نقل است كه یكى از صفات امیر المؤمنین علیه السّلام این بود كه خود به مهمان‏ خدمت مى‏كرد و هیچ گاه مهمان‏ را از خانه بیرون نمى‏كردند و سایر ائمه علیهم السّلام نیز همین ویژگیها را داشتند و چون مهمان قصد رفتن مى‏كرد، لوازم و وسایل او را برنمى‏داشتند و به او كمك نمى‏كردند، زیرا این كار علامت ناخوش‏ داشتن مهماندارى تلقّى مى‏شد. [12]
جمعى از جهینه مهمان‏ امام صادق(علیه السلام) شدند چون قصد كوچ كردند به آنها توشه و صله و عطا داد و به غلامانش فرمود: كنار روید و كمكى در بار و بنه آنها ندهید چون بار بستند و آمدند وداع كنند؛ گفتند یابن رسول اللَّه! خوب مهمانى كردى و عطاى شایان دادى؛ ولى به غلامانت دستور دادى ما را بر كوچ كمك نكنند؟ فرمود: ما خاندانى هستیم كه در كوچیدن مهمان خود كمك ندهیم. [13]
ز. مهمانوازی به مقدار توان:

لا یتكلّفنّ أحد لضیفه ما لا یقدر؛ هیچ كس نباید آنچه را قدرت ندارد به تكلّف براى مهمان‏ فراهم كند.[14]
از امام اول روایات شده كه مردى وى را به میهمانى خواست. گفت: مى‏پذیرم به سه شرط. میزبان گفت: آنها كدام است؟ گفت: «چیزى از بیرون نیاورى؛ همان كه در سراى دارى از آوردن دریغ مدار و پس انداز مكن به‏ نان‏خواران خود ستم روا مدارى». گفت پذیرفتم امام علی علیه السلام‏ مهمان‏ او شد.[15]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: پذیرائى مهمان‏ روز اول و دوم و سوم حق‏ او است. سپس صدقه ایست كه میزبان به او روا داشته، سپس فرمود: این قدر در منزل برادر دینى خود نمانید كه او را گنه‏كار كنید. عرض شد: چگونه؟ فرمود این قدر بماند كه دیگر میزبان چیزى نداشته باشد خرج او كند


در تفسیر مجمع البیان در تفسیر آیه: لا یحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ ظُلِمَ‏ «8» امام صادق(علیه السلام) فرمود: چون بر كسى مهمان‏ وارد شود و او از مهمان‏ خوب پذیرایى نكند. براى مهمان‏ اشكال ندارد پذیرایى بد میزبان را بازگو كند.(یعنى غیبت محسوب نمى‏شود) [16]

وظیفه مهمان:

الف. اطاعت مهمان از میزبان:
و نیز آن حضرت از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نقل فرموده است هنگامى كه كسى به خانه برادر مسلمانش وارد مى‏شود تا زمانى كه از آنجا خارج شود صاحب خانه بر او فرمانرواست. [17]
من نزل على قوم فلا یصومنّ تطوّعا إلّا بإذنهم؛ هر كه مهمان‏ قومى شود بى‏اجازه آنها روزه دلخواه نگیرد. [18]
ب. بدون دعوت مهمانی نرفتن:
از حضرت صادق علیه السّلام از پدر بزرگوارش از جد بزرگوارش از امیر المؤمنین على علیه السّلام از پیغمبر اكرم (صلی الله علیه و آله) روایت شده كه فرمود: ... یا على‏! هشت طایفه‏اند كه اگر اهانت شوند باید ملامت و سرزنش نكنند مگر خودشان را: كسى كه بدون دعوت بسر سفره طعامى برود (مهمان‏ ناخوانده).
ج. دستور ندادن به میزبان:
در ادامه روایت بالا آمده است که: و مهمانى كه بر صاحب خانه فرمانفرمائى كند، و ... [19]
د. مهمانی زیاد طول نکشد:
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: پذیرائى مهمان‏ روز اول و دوم و سوم حق‏ او است. سپس صدقه ایست كه میزبان به او روا داشته، سپس فرمود: این قدر در منزل برادر دینى خود نمانید كه او را گنه‏كار كنید. عرض شد: چگونه؟ فرمود این قدر بماند كه دیگر میزبان چیزى نداشته باشد خرج او كند.[20]


برکت مهمان:


الضّیف یأتی برزقه و یرتحل بذنوب القوم، یمحّص عنهم ذنوبهم؛ مهمان‏ روزى خویش بیارد گناهان كسان ببرد و گناهان آنها را پاك كند. [21]


پی نوشت ها:
1.تحف العقول،ترجمه جعفرى، 318 ، ص 317
2.آداب معاشرت-ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار، ج‏1، صص 250 و 251
3. ارشاد القلوب-ترجمه رضایى، ج‏1 ،ص : 328
4. آداب معاشرت، ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار ،ص 231
5. ارشاد القلوب-ترجمه رضایى، ج‏1، ص 334
6. همان، ص 333
7. نهج الفصاحة ،ابو القاسم پاینده‏،ص 523، ناشر دنیاى دانش‏ تهران‏، چاپ: چهارم‏
8. آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام‏،محمد على فارابى، ص84، ناشر: آستان قدس‏ مشهد، چاپ: پنجم‏
9. همان ،ص : 167
10. همان، ص 794
11. مَن لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ترجمه غفارى ،ج‏4 ،ص : 482
12. ارشاد القلوب-ترجمه سلگى ،ج‏1 ،صص 366 و 367
13. امالى شیخ صدوق-ترجمه كمره‏اى ،ص 544 و545
14. نهج الفصاحة ،ص 679
15. خصال،شیخ صدوق، ترجمه مدرس گیلانى، ج‏1، صص 145 و 146
16. آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام‏،محمد على فارابى ، ص : 205
17. همان،ص 85
18. نهج الفصاحة، ص 740
19.طرائف الحكم یا اندرزهاى ممتاز،میرزا احمد آشتیانی، ترجمه شاگردان،‏ج‏2، ص 191

20. خصال-ترجمه كمره‏اى ،ج‏1،ص : 157
21.نهج الفصاحه، ص 554

سید روح الله علوی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

[خادمه زینب کبری(س)]

قرمز و شادی بخش در تنگ بلور






نزدیک عید که می شود از سر هر کوچه و برزنی بگذریم ، فروشندگانی را خواهیم دید که در جلوی مغازه شان ظرفی پر از ماهی دارند و تور به دست فریاد می زنند: "ماهی عید دارم؛ ماهی قرمز".


اگر در این گذر، کودکی را هم به همراه داشته باشید، بدون شک مجبور خواهید شد، چند لحظه ای را بایستید و به ماهی های قرمز و دوست داشتنی که نوید بخش شادی،آرامش و زیبایی هستند، نگاهی بیندازید.

و همین ماهی های در بند تنگ آب، یاد خاطرات کودکی را برایتان زنده می کند و بی محابا شما را به آن دوران پاک و معصوم می برد و...

ناگه ، با صدایی آشنا به خودتان می آئید؛" مامان/ بابا از این ماهی ها برام می خری؟ " و...

سال هاست که ماهی های قرمز، زینت بخش سفره های هفت سین ما در ایام نوروز می باشند و سفره هفت سین بدون آن ها، رنگ و لعابی ندارد و بوی طراوت نمی دهد. اما تا کنون یک بار هم شده، همانند سایر اقلام خریداریتان در این ایام ، در خرید این زینت بخش سفره هفت سین و نوید بخش بهاری وسواس به خرج داده و بهترین آن را انتخاب کنید و حتی پس از انتخاب، در نگاهداری آن نهایت کوشایی را داشته باشید.

نمی دانم چه پاسخی می دهید،...


اما اگر این چنین است و خرید ماهی عید برایتان اهمیت دارد، شما را به خواندن این نوشتار دعوت می کنیم، در این یادداشت سعی نموده ایم نکاتی را راجع به خرید، نگاهداری و تغذیه این موجود دوست داشتنی بیان کنیم.

خریدن یک ماهی سالم اولین قدم است




سعی کنید ماهی قرمز را از مراکز عرضه بهداشتی، خریداری کنید. گرچه در این روزهای خاص سال ، این گونه مراکز توسط مسئولان بهداشتی مورد نظارت و کنترل قرار می گیرند و متولیان امر تمام تلاششان را برای کنترل و بهینه سازی این گونه اقلام انجام می دهند، اما بهتر است به برخی از نکات مطرح شده در این یادداشت، در خرید یک ماهی سالم و شاداب توجه نمائید.


*شاید شما هم مشاهده کرده باشید ، ظروفی که برخی از فروشندگان ماهی های قرمز را در آنها به فروش می گذارند بسیار کوچک هستند و در آن حجم کم، انبوهی از ماهی ها قرار دارند که همگی آنها سرشان بیرون است، در این صورت به شما توصیه می کنیم هر گز از آن فروشگاه خرید نفرمائید و به فروشگاه دیگری سر بزنید. برای خرید یک ماهی شاداب و سرزنده، حتما به این نکته مهم توجه کنید، رویت ماهی در سطح آب نشان از کمبود اکسیژن است و این خود عاملی برای میرایی زودرس آن است.

* التفات داشته باشید، برخی از ما در خرید ماهی، به کوچک و بزرگی آن توجه نمی کنیم و فقط قصد خرید ماهی داریم به هر شکل و به هر صورت. پیشنهاد می کنیم در پی خرید ماهی های بزرگتر نباشید چرا که آنها به فضای بزرگتری نیاز دارند، این در صورتی است که ماهی های کوچک هم به لحاظ سن وهم به لحاظ اندازه مناسبترند و تامین اکسیژن به جهت نگاهداری در ظرف مناسب، سهل تر و راحت تر است.

برخی با توجه به محدودیت های زندگی آپارتمانی ظرف نگهداری ماهی را مدت طولانی در معرض نور خورشید قرار می دهند، اما کارشناسان توصیه می کنند از قرار دادن آکواریوم و یا ظرف نگاهداری ماهی، در معرض نور مستقیم خورشید جدا اجتناب کنید


* سرسری و با عجله ماهی سفره هفت سین را نخرید به بدن و پولک های تن آن التفات کنید، چرا که داشتن پولک های سالم و ردیف و فاقد زدگی و زخم و یا مناطقی عاری از پولک در روی پوست آن، از مهمترین مشخصات یک ماهی سالم است .
*در دومین مرحله ، به تحرک و شیوه ی شنا کردن ماهی توجه کنید. یک ماهی سالم، تحرک مناسبی دارد و به حالت یک پهلو و لُخت در آب غوطه ور نمی شود و همچنین هیچ نقطه ای از بدنش برآمده و برجسته نیست.

* حالا نوبت آن است که به باله های ماهی انتخابی خود توجه کنید. باله های شنای یک ماهی سالم قائم بوده و دم آن به حد کفایت با تحرک و کشیده است و بدن ماهی در راستای فیله فوقانی قرار دارد.

اگر به نکات مطرح شده در سطور بالا توجه کرده باشید، قطعا ماهی زیبا و سرزنده ای را خریداری کرده اید، اینجاست که باید بگوئیم:احسنت بر شما!




خانه ی ماهی شما کجاست؟

به نکات ذیل التفات کنید:

*در صورتی که ماهی را در منزل دارید و جدیدا ماهی جدیدی را خریداری کرده اید، حتما نگاهداری جداگانه آنها را مد نظر بگیرید و همراه با ماهی، تنگی دیگر را هم خریداری کنید. پس از دو هفته جدایی (دوره ی قرنطینه ای) و حصول اطمینان از سلامت هر دو ، می توانید آنها را به یک ظرف انتقال دهید.


*توصیه می کنیم از تنگ های گرد، کروی و شبه کروی و فاقد ضلع، منظورمان همان تنگ هایی است که اکثر خانواده ها به طور سنتی خریداری می کنند، به عنوان زیست گاه ماهی استفاده نکنید،. ماهی های قرمز در ظروفی این چنینی، قدرت جهت یابی خود را از دست می دهند و نمی توانند بازتاب موج برگشتی آب را پی گیری کنند؛ از این جهت بهتر است از ظروفی با دیگر اشکال هندسی استفاده کنید.

* برخی با توجه به محدودیت های زندگی آپارتمانی ظرف نگهداری ماهی را مدت طولانی در معرض نور خورشید قرار می دهند، اما کارشناسان توصیه می کنند از قرار دادن آکواریوم و یا ظرف نگاهداری ماهی، در معرض نور مستقیم خورشید جدا اجتناب کنید.

زیرا این امر باعث سوختن پوست ماهی شده وعلاوه بر بالا بردن درجه حرارت آب، باعث رشد جلبک ها روی دیواره ی آن و ایجاد منظره ای نازیبا در ظرف نگهداری می شود. نوسانات میزان اکسیژن آب و مسمومیت های احتمالی از پیامدهای این نوع نگاهداری است که باعث می شود جان ماهی تان به خطر بیفتد.

* ظرف نگهداری ماهی را در معرض مدام جریان مستقیم هوا قرار ندهید ، زیرا این امر باعث کاهش دمای آب می شود.

* سعی کنید ظرف نگهداری ماهی را در مکانی ثابت قرار دهید و از جابه جایی مدام و یا ضربه زدن به آن خودداری کنید. ماهی های قرمز به ضربه های وارد شده ،هر چند کوچک، به دیواره های تنگ و صدای تولید شده آن، واکنش نشان می دهند واحساس ترس و استرس می کنند، حتی جالب است بدانید گاهی بر اثر شدت بالای استرس، ممکن است سکته کنند.


ظرف نگهداری ماهی را در معرض مدام جریان مستقیم هوا قرار ندهید ، زیرا این امر باعث کاهش دمای آب می شود





غذای ماهی چیست؟

ماهی حوضی ها یادتان است!


در سالیان نه چندان گذشته ، پا به هر خانه ی قدیمی می گذاشتید ، حوض های بزرگی را می دیدید که در اکثر آنها ماهی های قرمز ورجه ورجه و شنا می کردند. آب راکد آن حوضچه ها منبعی را برای تغذیه ماهی ها فراهم می کرد (آب راکد مرکزی برای تولید حشرات است) و ماهی ها براساس ساختار زیستی شان براحتی در آن زیست می کردند و از تخم حشرات ، تغذیه می نمودند.


اما امروزه دیگر خبری از آن خانه های وسیع و حوض های بزرگ و ماهی ها نیست؛ با تغییر سبک زندگی انسانها لاجرم ماهی ها هم تغییر سبک داده و به تنگ های کوچک نقل مکان کرده اند و به طبع آن ، تغییر ذائقه هم داده اند و هر چیزی را نمی خورند و طالب مزه ای خاص از غذا هستند و غذاهای مخصوص به خود دارند.


از شوخی گذشته؛ تغذیه ماهی ها در تنگ، از اهمیت بالایی برخوردار است و بهترین کار استفاده از همان غذاهای مخصوص آنهاست که در سطور بالا ذکر آن رفت.

غذای ماهی را در ظروف کاملا دربسته و در جای خشک ، خنک و تاریک نگهداری کنید. یکی از اصول خرید و نگهداری غذای ماهی آن است که حتما به تاریخ مصرف آن توجه کنید و از غذاهایی که تاریخ مصرف شان گذشته است هرگز برای تغذیه ماهی استفاده نکنید.

نسرین صفری

بخش خانواده ایرانی تبیان

---

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

تنها خدا میداند که بهترین
در زندگی ما چگونه معنا می شود
در این لحظات پایانی سال
آن "بهترین خدا " را
برای همه شما دوستان و همکاران گرامی
در این سال جدید از درگاه ایزد منان خواستارم