بورس بازی در بازار سهام از دیدگاه اسلام

[*~* مهسا *~*]

.

بورس بازان غافلگیر شده بودند. وقتی که بحران ادامه یافت آنها چاره ای نداشتند جز اینکه برای نجات حسابهای اعتباری خود و به این امید که این بحران وقفه موقتی دیگری در بازار خواهد بود پول بیشتری را به بازار تزریق کنند. ولی بزودی متوجه شدند که این بحران یک وقفه موقتی و زودگذر نیست. بلکه این واقعه بحرانی است که نه تنها به بورس اوراق بهادار کوآلالامپور بلکه به دیگر بخشهای اقتصادی مالزی نیز ضربه می زند. وقتی که بورس بازان بروز بحران را تایید کردند بازار به میزان زیادی ارزش خود را از دست داده بود وآنها دیگر قادر به انجام خرید اعتباری نبودند. این وضعیت توسط نخست وزیر مالزی نیز تایید گردید

[*~* مهسا *~*]

.شقوق مختلف بورس بازی

با توجه به بیان ماهیت بورس بازی و تجربه بحرانهای مالی بازارهای سهام ، بورس بازی در برگیرندة شقوق عمده زیر است:1- تصمیم گیری در انجام معاملات پر ریسک است.2- سرمایه گذاری برای مدت بسیار کوتاه است. آنان به دنبال کسب سود آنی و سریع هستند

[*~* مهسا *~*]

.

3- اتخاذ تصمیم بر اساس شایعات صورت می گیرد(البته به این معنی نیست که اینان تحلیل نمی کنند بلکه در بعضی مواقع تحلیلهای چارتیستی دقیقی انجام می دهند ولی یکی از شقوق بورس بازی تصمیم گیری بر اساس شایعات است)4- بورس بازان قصد نگهداری دارایی راندارندبلکه به قصد کسب سود از مابه التفاوت قیمت خرید و فروش هستند. 5- تصمیم گیری در شرایط جهل است و نسبت به اوراق خریداری شده جهل وجود دارد.6- سرمایه گذاری مبتنی بر بخت و شانس صورت می گیرد.7- تحلیل بورس بازان روی روان سرمایه گذاران است و پیش بینی آنان مبتنی بر تکرار روند گذشته قیمتهای سهام می باشد. تصمیمات بورس بازی پشتوانه و بنیاد محکمی ندارد

[*~* مهسا *~*]

.بررسی بورس بازی از دیدگاه اندیشمندان اسلامی

بورس بازی از دیدگاه شهید مطهری

وی دو عامل را توأماً منشأ ارزش می دانند (مطهری، مرتضی، (صص109-51 ): - ارزش هر شیء ناشی از اثری است که بر آن شیء مترتب است.- ندرت و تحت انحصار بودن شیء.ایشان تساوی ارزش را با کار مردود دانسته اند به نظر استاد کار علت و ایجاد کنندة ارزش است نه این که مساوی با ارزش است. ارزش هر شیء ناشی از اثری است که در آینده بر آن شیء مترتب می شود نه علتی که آن را ایجاد کرده است خواه آن علت کار باشد و خواه چیز دیگر. البته اثر داشتن به تنهایی علت ارزش نمی باشد ندرت و تحت انحصار بودن نیز در ارزش موثر است در این میان کار هم یکی از علل ایجاد ارزش است نه علّت منحصره بنابراین اصل ارزش ناشی از مفید بودن است که مبدأ ومنشأ تقاضا است بعلاوه ندرت وجود و کمیابی

[*~* مهسا *~*]

.

استاد مطهری با انتساب نوسانات ارزش و یا قیمت به عرضه و تقاضا می گویدارزش و قیمت و مالیت و بها یا هر چه دیگر اسم بگذاریم، نوساناتی پیدا می کنند و مسلماً این نوسانات مربوط به مفید بودن نیست. درجه مفید بودن نوسان پیدا نمی کند عرضه و تقاضا در مفید بودن تأثیری ندارد ولی در ارزش و قیمت اثر داردبنابراین بر اساس نظریه استاد مطهری قیمت نمایندة ارزش است و آن هم بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود. در بازارهای مالی عرضه و تقاضا هر لحظه تغییر کرده و بر اساس آن قیمت در بازار نوسان می کند بنابراین با نظر به دیدگاه استاد انجام معاملات سهام در بازارهای بورس و سود بردن از نوسانات قیمت با توجه به اینکه عرضه و تقاضا تعیین کنندة ارزش است مانعی ندارد و چنین سودی مشروع است. بنابراین اگر فردی سهامی را خریداری نموده و سپس افزایش قیمت سهام صورت گیرد و سپس وی اقدام به فروش نماید سودی کسب کرده است هر چند زمان نگهداری سهام کوتاه باشد سود حاصل از این معامله صحیح است زیرا افزایش قیمت سهام تحت مالکیت وی تحقق یافته است و مالک اصلی مال و افزایش آن است بر این اساس خرید و فروش سهام به منظور کسب درآمد از تغییرات قیمت سهام و استفاده از فرصتهای موجود در بازار مالی اسلامی جایز است گرچه ملزم تولید خدمت نیز نباشد

[*~* مهسا *~*]

.بورس بازی از دیدگاه سید موسی صدر(صدر، سید موسی، صص31-17)

سید موسی صدر در کتاب"اقتصاد در مکتب اسلام" می گوید: بایک مطالعة سطحی درباره اشیاء مختلف این طور درک می کنیم که ارزش به دو عامل زیر بستگی دارد:- احتیاج اقتصادی نسبت به آن - کمی و فراوانی آن در طبیعت به عبارت دیگر در دسترس بودن آن

[*~* مهسا *~*]

.

وی می گوید که عامل تعیین کنندة ارزش عرضه و تقاضا است که به معنی وسیع کلمه ارزش را معین می کند.وی در خصوص نقش کار در ارتباط با ارزش می گوید:"کار به تنهایی نمی تواند در تولید ثروت و ماده ارزش دار نقشی بعهده داشته باشد، بلکه این طبیعت است که ماده اصلی ثروتها محسوب می شود و چون کار بر روی آن انجام پذیرفت ثروت وشیء ارزنده متولد می شود.در این دیدگاه نیز عرضه و تقاضا عامل تعیین کننده ارزش معرفی می شود که با نظریه استاد مطهری همخوانی دارد.[4

[*~* مهسا *~*]

]بررسی فقهی بورس بازی با توجه به قاعدة اکل مال به باطل

آیة شریفة "أحلّ اللّه البیع"[5] ونیز آیه شریفه "لا تأکلوا أموالکم بینکم بالباطل إلاّ أن تکون تجارةً عن تراضٍ منکم"[6] دارای اطلاق هستند. بعنوان مثال اگر شخصی سهام را به قصد افزایش قیمت خریداری نماید و پس از افزایش قیمت سهام در مدت زمان بسیار کوتاه سهام را در بازار به فروش می رساندو از این بابت سود کسب می کند. خرید سهام در این مثال بیع تجارتی است که با رضایت دو طرف انجام شده و فروش آن نیز مصداق بیع و تجارت عن تراضٍ است.بعضی اشکال می کنند که فرد در برابر سودی که کسب کرده است کاری انجام نداده از این رو مصداق أکل مال به باطل است که در آیة دوم از آن نهی شده است. این مطلب درست نیست. از نظر قواعد زبان عربی، "باء" در کلمة بالباطل یا باء سببیت است یا باء مقابله. اگر باء سببیت باشد، مفهوم آیه چنین می شود:اموالتان را میان خود به سبب باطل نخورید

[*~* مهسا *~*]

.

بعبارت دیگر، دراموال یکدیگر از طریق"سبب باطل" یعنی معامله ای که از نظر شرعی باطل است تصرف نکنید. اگر باء مقابله باشد معنی آیه اینگونه است:اموالتان را میان خود، در مقابل امر باطل نخورید.در این صورت آیة شریفه شامل معاملاتی می شود که در آنها کسی مالی را از دیگری تملک کند و در مقابل آن عوض ارزشمندی به صاحب مال ندهد.در خرید و فروش سهام مثال مذکور دو معامله مستقل و مجزا از هم صورت گرفته است در هر دو معامله هم سبب شرعی است زیرا معامله سهام معامله هایی صحیح هستند و هم در هر یک از این دو معامله در برابر آن عوض ارزشمندی که همانا بخشی از مالکیت سهام یک شرکت است تملیک یا تملک می شود. منشا سود، افزایش قیمت بازار از زمان خرید تا زمان فروش است و چون افزایش قیمت در ملک وی صورت گرفته است حق اوست زیرا مالک عین، مالک مالیت و افزایش ارزش نیز هست.همانطور که سابقاً بیان شد برخی شقوق بورس بازی شامل مفاهیم معاملات غرری و پرخطر و معاملات قماری می شود که در زیر به آن پرداخته می شود

[*~* مهسا *~*]

. بررسی فقهی غرر و مطالعه تطبیقی آن با بورس بازی:

غرر از نظر لغوی به معنای خطر[7] می باشد و به معنای در معرض هلاکت افتادن و فریب خوردن نیز می باشد.[8] غرر از نظر اصطلاحی به معنای جهالت موضوع معامله از نظر مقدار، تعداد، متر، وزن، پیمانه و ... یا اوصاف جنس است. از این روی اگر حصول چیزی که مجهول است معلوم شود و یا فقط صفت آن مجهول باشد غرری نخواهد بود.در اصطلاح فقهاء معامله ای غرری است که مبیع یا ثمن در بیع و عوض یا معوض در هر معامله معاوضی در معرض خطر باشد یعنی احتمال نابودی آن عرفاً مورد التفات و توجه باشد