الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت

[*~* مهسا *~*]

مرحله چهارم: مذاکرات

بعد از بررسی همه جنبه های رژیم تجاری موجود کشور درحال الحاق، گروه کاری وارد بخش اصلی مذاکرات چندجانبه می شود که در آن شرایط ورود برای دولت متقاضی تعیین می شود. این شرایط عبارت است از تعهدات برای مراعات ضوابط و قواعد سازمان جهانی تجارت درصورت الحاق و دوره های انتقالی لازم برای انجام هرگونه تغییرات ساختاری و قانونی، که برای اجرای این تعهدات، ضروری است.
در این مرحله، از متقاضی درخواست می شود جدول اولیه پیشنهادهای مربوط به تعرفه کالاهای وارداتی و تعهدات مربوط به دسترسی به بازار در خدمات را تقدیم کند. این جدول شامل موارد زیر است:
الف ـ جدول تفصیلی تعرفه هایی که کشور متقاضی برای کالاهای وارداتی و تثبیت آنها پیشنهاد می کند؛
ب ـ تعهدات (و محدودیت هایی) در خدمات که آن کشور برای فراهم کردن دسترسی به بازار می پذیرد.

[*~* مهسا *~*]

علاوه بر آن، از کشور متقاضی درخواست می شود در مورد سطح حمایت از بخش کشاورزی آن کشور تعهداتی بپذیرد. این حمایت ها در ارتباط با یک دوره پایه مرجع (معمولاً سه سال نمایندگی قبل از درخواست الحاق) در نظر گرفته می شود. همچنین از آن کشور درخواست می شود سایر حمایت های آن کشور برای تجارت کشاورزی مانند یارانه های صادراتی را کاهش دهد.
زمانی که این پیشنهادها جدول بندی شدند، فرآیند الحاق وارد مرحله نهایی آن می شود؛ و آن عبارت است از مذاکرات دوجانبه خاص میان کشور متقاضی و هر عضو سازمان جهانی تجارت که داوطلب است در مذاکرات مربوط به سطح تعرفه یا درجه بازبودن بخش خدمات که عضو بالقوه (آتی) پیشنهاد کرده است، وارد شود. نتایج این مذاکرات دوجانبه در سندی ذکر می شود که بخشی از بسته نهایی الحاق خواهد بود.

[*~* مهسا *~*]

غالبا مذاکرات دوجانبه به موازات نشست های رسمی گروه کاری انجام می شود. این مذاکرات، به پرسش ها و پاسخ های مربوط به رژیم تجارت خارجی اختصاص دارد. مرحله مذاکرات نیز بسته به درجه بازبودن پیشنهادهای متقاضی عضویت و تقاضاهای اعضای سازمان جهانی تجارت برای دسترسی به بازار، ممکن است طولانی باشد.
هنگامی که این مذاکرات در فرآیند نهایی شدن قرار گرفت و کشور متقاضی تضمین هایی ارائه کرد مبنی بر اینکه قوانین و نهادهای آن با مقررات سازمان جهانی تجارت منطبق است، پیش نویس گزارش مربوط به الحاق، شامل جدول تعهدات توافق شده درباره کالاها و خدمات، از طرف دبیرخانه برای بررسی در گروه کاری تهیه می شود. «بسته الحاق» بعد از تصویب در گروه کاری، به شورای عمومی ارسال می شود. این بسته شامل سه سند و نشان دهنده نتایج مذاکرات دو جانبه و چندجانبه است. این اسناد عبارت اند از: الف ـ گزارش گروه کاری شامل خلاصه رویه ها و شرایط ورود و پروتکل الحاق، ب ـ جداول تعهدات دسترسی به بازار در کالاها و خدمات که میان دولت درحال الحاق و اعضای سازمان جهانی تجارت توافق شده است (دو سند: یکی برای کالاها و دیگری برای خدمات).

[*~* مهسا *~*]

زمانی که پیش نویس گزارش هر دو گروه کاری و پروتکل الحاق و تعهدات دسترسی به بازار در کالاها و خدمات کامل شد، با رضایت اعضای گروه کاری، «بسته الحاق» در جلسه رسمی نهایی گروه کاری پذیرفته می شود؛ و سپس، این اسناد برای تصویب به شورای عمومی یا کنفرانس وزرا ارائه می شود.
پس از تصمیم موافق شورای عمومی یا کنفرانس وزرا که معمولاً تشریفاتی است، از آن کشور دعوت می شود پروتکل الحاق را امضا کند. با تصویب شورای عمومی، بسته الحاق به عنوان سند بدون محدودیت دسترسی توزیع می شود. پس از تصویب پروتکل الحاق در مجلس کشور متقاضی، آن کشور عضو سازمان جهانی تجارت می شود. (میکالوپولوس، 2002: 64ـ62؛ WTO، به نقل از www.wto.org...، ص 3ـ2)

[*~* مهسا *~*]

2. چرا فرآیند الحاق به سازمان جهانی تجارت طولانی است؟

برای پاسخ به این سؤال، توجّه به مراحل مختلف فرآیند الحاق و دلایل وقوع این تأخیرها ضروری است. ابتدا دلایل:
پیگیری ضعیف: مواردی پیش آمده که یک دولت گام اولیه برای تسلیم تقاضای الحاق را برداشته و گروه کاری هم بدین منظور تشکیل داده، اما پس از آن نتوانسته است فرآیند الحاق را با آماده سازی یادداشت رژیم تجاری یا برداشتن گام های بعدی پیگیری کند یا اینکه بعد از گذشت مدتی طولانی، اقدام نکرده است

[*~* مهسا *~*]

موضوعات سیاسی: مواردی هم پیش آمده ــ برای مثال، درمورد کشورهایی مانند چین، تایوان و مقدونیه ــ که موضوعات سیاسی میان کشور متقاضی و یک یا بیشتر از اعضای با نفوذ سازمان جهانی تجارت، تأخیرهایی ایجاد کرده است. با توجه به وضعیت رابطه میان جمهوری اسلامی ایران و امریکا، پیش بینی می شود که با مانع تراشی های امریکا، فرآیند الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت به طول بینجامد.

[*~* مهسا *~*]

فرآیندهای ذاتا وقت گیر: حتی اگر مسایل فوق وجود نداشته باشد، الحاق ذاتا فرآیندی وقت گیر است. آماده سازی یادداشت رژیم تجاری، برای دولت هایی که نوعا منابع مادی و انسانی کافی ندارند، مشکلاتی جدی به بار می آورد. اغلب کشورها درپی کمک گرفتن از کارشناسان خارجی بوده اند که نیاز مالی آن ها از طریق مؤسسه های مخصوصِ کمک دوجانبه، از خود سازمان جهانی تجارت و از بانک جهانی تأمین می شود.

[*~* مهسا *~*]

فرآیند پرسش و پاسخ نیز وقت گیر است؛ ضعف های نهادی کشور متقاضی هم باعث تأخیرهای طولانی می شود. از آنجا که دولت ها به دنبال ایجاد سازگاری میان مقررات و قوانین موجود و الزامات سازمان جهانی تجارت هستند، متمم ها یا مقررات و قوانین جدیدی را که موردنیاز است، وضع می کنند. تصویب قوانین جدید در مجلس قانونگذاری نیز طول می کشد.

[*~* مهسا *~*]

مشکلات در مرحله مذاکرات: مرحله مذاکرات ممکن است وقت گیرترین مرحله الحاق باشد و غالبا هم چنین بوده است. بخشی از مذاکرات در این باره است که آیا نهادها و سیاست های کشور درحال الحاق با جنبه های متعدد موافقت نامه های سازمان جهانی تجارت سازگار است؛ و بخش دیگر، مربوط به تثبیت تعرفه ها و تعهدات در کشاورزی و خدمات است.

[*~* مهسا *~*]

تأخیرها ممکن است در هر دو طرف مذاکره رخ دهد. دولت درحال الحاق ممکن است مایل نباشد تعهدات آزادسازی لازم را بپذیرد؛ مثلاً ممکن است آزادسازی موانع غیرتعرفه ای را مطرح نکند یا تثبیت تعرفه ها در سطوح بسیار بالاتر از سطوح موجود را پیشنهاد کند. از طرف دیگر، اعضا ممکن است با سطح آزادسازی پیشنهادشده راضی نباشند یا با تأخیر در تصویب قوانین و تغییر نهادهای کشور متقاضی منطبق با مقررات سازمان جهانی تجارت موافق نباشند.