در کتاب بسیار کهن"معالم القربه فی احکامالحسبة" که در قرن هفتم هجری توسط «ابناخوة» که از محتسبان مصر بوده, نوشته شده است و شکل بندی طبقات مختلفی که در بازارهای یک شهر بزرگ دنیای اسلام به کار و کسب اشتغال داشته اند با ظرافت و وضوح تام ترسیم شده است. براساس آنچه در این کتاب بصورت یک سلسله مقررات و شرح وظایف کسبه و پیشه وران و خرده فروشان و بازاریان توانگر آمده است, می توان دریافت که طبقات و اصناف مختلف یک شهر شامل حدود 77 گروه به شرح زیر بوده اند:
1- علافان2 و آسیابانان, نانوایان, بریانی پزان و کباب فروشان, لکانه پزان 3و جگر پزان، غذاپزان, سلاخان و قصابان, حلیم پزان, طباخان, پزندگان آش گندم و شیر ترش یا کشک و سمنو, کلّه پزان, ماهی پزان, شیر فروشان, زولبیا پزان, فقاع پزان و شربت سازان که می توان آنان را جزء صنوف و تهیه کنندگان مواد غذایی انگاشت.
2-عطاران و شمع سازان
3- بزازان, دلالان (اختصاصاً فروشندگان دست دوم پارچه). پارچه بافان, خیاطان, رفوگران, گازران, کلاهدوزان, حریر بافان, رنگرزان, پنبه فروشان و کتاب فروشان که دقیقاً صنف نساج و پارچه فروش و تهیة پوشاک را تشکیل می دادند.
4- صرافان, که امور مالی و پولی را زیر نظر داشتند.
5- زرگران, که از معتبرترین و توانگرترین بازاریان بودند.
6- مسگران و آهنگران که صنایع مسین و فلزی را تهیه می کردند و محل کار آنها در یک دو راستة بازار به نام بازار مسگرها و بازار آهنگران بود.
7- کفشگران, که آنها نیز صنف بزرگ و گسترده ای بودند و تهیه پای پوش مردم را برعهده داشتند.
8- سایر طبقات مانند دامپزشکان, سمساران, برده فروشان, دلالان املاک, سدرفروشان, فصادان و حجامت چیان. (خسرو معتضد, بی تا, ص51).
نقل قول
