بازارهای ده گانه عرب

[*~* مهسا *~*]

با اینکه راجع به اسواق عرب و نقش این بازارها به خصوصبازار عاکاظ در دادوستد و ارائه شعر و خطابه و مفاخرت قبیله ای اشاره نمودیم، و باز هم یادآور خواهیم شد، مع الوصف مناسب می دانیم جداگانه هم از آنها یاد کنیم.
«سوق» در زبان عربی به معنای بازار وجمع آن «اسواق» است. اسواق عرب، ده بازار بزرگ و همگانی فصلی بوده که رد زمان جاهلیت یعنی دوران پیش از ظهور اسلام درنقاط مختلف عربستان شهشرت داشت. در حقیقت عرب را می توانستد در این بازارها شناخت.
اسواق عرب پس از مراسم حج آنها که در ماه رجب و ذی الحجه در مکه و عرفات و منا انجالم می گرفت، و شعار بزرگ قبائل عرب بود، مهمترین مرسم و کنگره بزرگ آنها در ماه های مختلف سال به شمار می رفت

[*~* مهسا *~*]

محل برگزاری بازرهای دهگانه عرب در کشور کنونی اردن، یمن، عدن، حضرموت، بحرین، مسقط و عمان و نجد یعنی عربستان کنونی بود.
در این قلمرو وسیع شبه جزیره تقریبا از مجموع قبائل عرب اعم از بت پرست و نصرانی و یهودی و ستاره پرست و پیروان سایر ادیان و عقاید خرافی، از شام و عراق و یمن و بحرین و سواحل خلیج فارس و نجد و یمامه و تهامه و حجاز شرکت می جستند.
برنامه کار آنها و شرکت در این بازرها این بود که از ماه ربیع الاول

[*~* مهسا *~*]

آغاز می گردید تا در ماه ذی الحجه پس از شکت در آخرین بازرها بتوانند به مکه بیایند و در مراسم حج حضور یابند و بعد از پایان موسمبه میان قبایل خود در نقاطی که خواهیم شناخت، بازگردند.
بنابراین قبایل عرب در دوره سال شخصیت و منافع مادی و معنوی خود را بدین گونه تامین می کردند. این غیر از سفرهای تجاری عرب به یمن و شام و ایران و حبشه و دیگر نقاط بود.
تجار عرب کالاهای خود را که از این کشورها می آوردند اغلب در اسواق دهگانه خود عرضه می کردند و بقیه شرکت کنندگان نیز آنها را با فرآورده های خود مبادله می نمودند.

[*~* مهسا *~*]

یعقوبی مورخ مشهور «بازارهای دهگانه عرب را که در آنها برای مبادله تجاری و داد و ستد خود اجتماع می کردند، و سایر مردم هم در آنها گرد می آمدند، و بدان وسیله از تامین خون ومال خود برخوردار می گشتند» بدین سان شرح می دهد:
1 - یکی از بازارهای دهگانه عرب در دومة الجندل در ماه ربیع الاول برگذار می شد. رؤسای این بازار از دو قبیله غسانی و بنی کلب بودند. (20)
2 - بازار مشقر واقع در هجر در بحرین بود که در ماه جمادی الاولی

[*~* مهسا *~*]

گشایش می یافت، و قبیله بنی تمیم آن را برگذار می نمود.
3 - بازار صحار (شهری واقع در کنار دریا درمسقط و عمان) در اولین روز ماه رجب افتتاح می شد.
4 - بازار ریا عرب از بازار صحار سرازیر می شدند به بازار ریا، و آل جلندی حکمرانان آنجا از آنها مالیات می گرفتند.
5 - بازار شحر (در ساحل دریای هند در خاک یمن در سرزمین مهره) بازار آنجا در سایه کوهی که قبر حضرت هود (علیه السلام) در آن واقع است، به وسیله اعراب مهره برگذار می شد.

[*~* مهسا *~*]

6 - بازار عدن در روز اول ماه مبارک رمضان برگذار می گردید، و تجار از آنجا عطر به سایر نقاط می بردند.
7 - بازار صنعاء در نیمه ماه مبارک رمضان افتتاح می شد.
8 - بازار رابیه درحضر موت در جنوب یمن برگذار می گردید.
اعراب با محافظ به آنجا می رفتند. زیرا حضر موت مملکت نبود، و قبیله کنده آن را برگذار می نمودند و به حفاظت از آمد و رفت مردم برمی خواست.
9 - بازار عکاظ واقع در بالای سرزمین نجد بود. عرب درماه ذی القعده در بازار عکاظ اجتماع می کردند. در این بازار قریش و سایر قبائل عرب گرد می آمدند، و بیشتر آنها اعراب مضری بودند. در بازار عکاظ بود که قبایل عرب اقدام به مفاخرت می نمودند.
10 - بازار ذی المجاز عرب از بازار عکاظ و ذی المجاز برای شرکت در مراسم به سوی مکه سرازیر می شدند

[*~* مهسا *~*]

مشهورترین این بازارها که در تاریخ اسلام از آن سخن رفته است همان بازارعکاظ بود. چون تمام قبائل پس از شرکت در بازارهای دیگر در آخر به «سوق عکاظ» می آمدند و در آنجا بود که به مفاخرت و ایراد شعر و خطابه و شناسائی و شناساندن خود می پرداختند.
پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز در این بازار حضور یافته بود و پس از اعلام نبوت و شکت و دیدنی های خود در بازار عکاظ یاد می کرد.

[*~* مهسا *~*]

به طور خلاصه قبائل عرب از شمال و غرب برای شرکت در بازارهای خود به حرکت در می آمد و سرانجام بیشتر آنها (غیر از یهودیان و نصرانی ها و ستاره پرستان) وارد مکه می شدند، و پس از شرکت در موسم و طواف خانه کعبه و زیارت بعضی از بتهای خود به اوطان خویش بازمی گشتند.