اقتصاد بازار و توزیع درآمد (1)

[*~* مهسا *~*]

در سطح جهانی نیز نابرابری رو به افزایش است . روند نابرابری جهانی در شکل 3 مشهود است . در حالی که سهم 20 درصد جمعیت ثروتمند جهان از زیر 70 درصد در سال 1960 به 80 درصد درآمد در سال 1989 افزایش می یابد، سهم 20 درصد جمعیت فقیر به زیر 2 درصد کاهش می یابد . در ایران نسبت درآمد 10 درصد ثروتمند به 10 درصد فقیر از 6/17 برابر در سال 1368 به 5/14 برابر در سال 1375 کاهش یافت . پیش از انقلاب اسلامی، اوج نابرابری مربوط به سال 1354 است که ثروتمندان به طور متوسط 8/33 برابر فقیران درآمد داشته اند (آهوبیم ، 1377: جدول 2 .) بی عدالتی ناشی از کارکرد آزاد نظام بازار، در هیچ جای دنیا تحمل نمی شود به همین دلیل در تمامی کشورهای سرمایه داری، دولت به طرق گوناگون در توزیع درآمد دخالت می کند

[*~* مهسا *~*]

. در مقیاس بین المللی نیز نابرابری بین کشورهای بزرگ صنعتی (شمال) و کشورهای دیگر (جنوب) دائما در حال ازدیاد است . نقش شرکت های چند ملیتی که 90 درصد آن ها در مثلث آمریکا، اروپا و ژاپن مستقراند مرتبا روبه افزایش است . 70 درصد تجارت جهانی در سلطه 500 شرکت قرار دارد .

[*~* مهسا *~*]

سهم پنج شرکت بزرگتر از بازار جهانی کالاهای بادوام مصرفی 70 درصد; خودرو، هواپیمایی، فضایی، الکتریکی،

الکترونیکی و فولاد بیش از 50 درصد; و از بازار نفت، کامپیوتر شخصی و صنعت رسانه ها بیش از 40 درصد است

(1350: 2000 و . (Selfاعتراضات گسترده مردمی به کنفرانس سیاتل، مقر سازمان تجارت جهانی،

در سال 1999 که به اتحاد 52 کشور به رهبری هند در قبال امریکا و اروپا کشیده شد، هم چنین اعتراضات گسترده

در ژنو در اجلاس بعدی، یا پراگ در سال 2000، همگی جنبشی است علیه بی عدالتی جهانی حاصل از سلطه

سرمایه داری بازار در روابط بین الملل . تلاش سازمان ملل متحد برای حل بدهی کشورهای بحران زده قدم کوچکی در این ارتباط است

[*~* مهسا *~*]

در این مقاله ابتدا کارکرد توزیع درآمدی بازار توضیح داده می شود . عوامل نابرابری; منابع تولید، قیمت آن ها، و نقش ربا در این قسمت تشریح می گردد . در قسمت سوم تلقی نظریه بهروری نهایی به عنوان نظریه توزیع درآمد، نقادی می شود . مقاله با خلاصه و نتیجه گیری پایان می یابد .

[*~* مهسا *~*]

- بازار در توزیع درآمد چگونه عمل می کند؟ ⁽¹⁰⁾ در نظام بازار، درآمد آحاد مردم از طریق عرضه منابع و نهاده هایی کسب می شود که در اختیار دارند . این منابع را می توان سه دسته شمرد . سرمایه انسانی، سرمایه مالی و سرمایه فیزیکی . سرمایه انسانی یا نیروی کار در قبال مزد و حقوق فروخته می شود، سرمایه مالی در قبال بهره یا سود ارائه می گردد، و سرمایه فیزیکی، مانند زمین یا خانه، در برابر اجاره واگذار می شود . بنابراین درآمد هر فرد به مقدار منبعی که در اختیار دارد، و بهایی که در قبال آن می تواند دریافت کند، بستگی می یابد

[*~* مهسا *~*]

توزیع منابع تولید (ثروت)

چه چیزی توزیع ثروت را تعیین می کند؟ ثروت به شکل سرمایه مالی یا فیزیکی تحت تاثیر چند عامل توزیع می شود ; که انباشت در طول زندگی، غصب و سایر تملک های ظالمانه ارث از آن جمله اند . البته قوانین مربوط به مالکیت، ارث و ازدواج در این امر تعیین کننده اند . ثروت در کشورهای سرمایه داری به شدت نابرابر توزیع شده است . شکل 4 این وضعیت نابرابر را برای دو کشور انگلستان و ایالات متحده آمریکا به خوبی نشان می دهد

[*~* مهسا *~*]

در انگلستان، در سال 1995، مالک نیمی از ثروت موجود کشور، تنها 10 درصد ثروتمندترین افراد بودند; و بقیه 90 درصد جمعیت نیم دیگر را در اختیار داشتند (265: 2000، (Slomanاین اختلاف فاحش در تمرکز ثروت که در دیگر کشورهای تابع نظام بازار نیز مشاهده می شود، نباید تنها نتیجه تلاش و

کوشش تلقی شود . بلکه نهادهای ناعادلانه و روش های مبتنی بر غصب و استثمار در سطح ملی و جهانی از علل قابل توجه آن است

[*~* مهسا *~*]

ثروت به شکل سرمایه انسانی، یعنی نیروی کار، تابع قدرت جسمانی و قابلیت های ذاتی دیگر، و هم چنین مهارت هایی است که در طول زندگی انباشته شده است . تفکیک توانایی های انسانی بین ذاتیات ناشی از وراثت و قدرت اکتسابی، در عمل چندان آسان نیست . مهم ترین عامل توانایی، هوش و ذکاوت است که معلوم نیست دقیقا چه مقدار نتیجه عملکرد عوامل ژنتیک است و چه میزان به محیط تربیتی یا تلاش و کوشش خود انسان بستگی دارد . به عنوان مثال دانش مهارت را در نظر آورید . روشن است که فرزندان پدران و مادران تحصیلکرده، در کسب دانش، و مهارت معمولا موفق ترند تا فرزندان پدران و مادران دارای تحصیل کم تر . آن ها به مطالعه و کار تحصیلی تشویق می شوند و امکانات بهتری برایشان فراهم می گردد . از تغذیه مناسب نیز برخوردارترند و همین امر قدرت فراگیری را افزایش می دهد .

[*~* مهسا *~*]

آیا می توان ادعا کرد که آن ها این پیش افتادن را از پدرانشان به ارث می برند؟ یا توانایی انباشته دانش و مهارت میراث پدرانشان است؟ به هر حال روشن است که علاوه بر قابلیت های ژنتیک، محیط تربیتی خانوادگی و اجتماعی، یا به طور کلی، وضعیت محیطی افراد تاثیر به سزایی در انباشت سرمایه انسانی دارد . به عبارت دیگر، سرمایه انسانی، نه تنها به دلیل عوامل ذاتی نابرابر است، بلکه به دلیل نابرابری های ثروت و درآمد در نسل گذشته، و نظامات اجتماعی غیرعالانه نیز متفاوت خواهد بود .

[*~* مهسا *~*]

قیمت منابع تولید

عامل دوم تعیین درآمد در نظام بازار، چنان که گفتیم به قیمتی بستگی دارد که صاحب منبع موجود می تواند در قبال عرضه آن به چنگ آورد . قیمت منبع، خود به دو عامل بستگی می یابد; اول، بهره وری منبع، دوم قیمت کالای نهایی که آن منبع در تولیدش مشارکت دارد . مثلا برای منبع نیروی انسانیlکه در تولید کالایxشرکت می جوید، می توانیم بنویسیم:
pl = mpl . Px
که در آنpxمزدی است که بازار برای منبع سرمایه انسانی می پردازد،mplبهره وری نهایی نیروی کار است، وplقیمت کالایxدر بازار .