تاثير قرآن بر ادب و فرهنگ پارسي :روح هاي عاشق

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

مقدمه

اگر بخواهيم انواعي از رويدادهاي بزرگي را كه به وسيله افراد بشر در تاريخ بروز مي‌كند و در صفحات درخشان آن ثبت مي‌شود، مشخص نموده، آنها را ارزيابي كنيم. هيچ يك از آنها نمي‌تواند با عظمت شهادت برابري كند، چرا كه شهيدان پرچم كاروان انسانيت را به دوش مي‌كشند و تاريخ بشريت را آبرو مي‌بخشند،پس بايد شعر شهيدان را زيبا سرود.چون شهيدان زيباترين‌اند.درباره شهيدان نوشته‌ه و سخن‌هاي نغز و پربار زيادي بيان شده است، از نوشته‌هاي گران سنگ در اين زمينه مي‌توان كتاب مثنوي تأليف محمد جلال الدين مولوي را نام برد.مثنوي يكي از شاهكارهاي كم نظير سخن پارسي است كه در ادبيات ايران از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است.
موسي نثري يكي از شارحان مثنوي درباره آن مي‌گويد:«اگر قرآن را كه يك كتاب آسماني است و گفتار ائمه ـ عليهم السلام ـ را كنار بگذاريم، كتابي مثل مثنوي كه در موضوع اخلاق بشري و كمال انساني وزين و پرمايه باشد،نگاشته نشده است».
يكي از اين راه‌ها كه مي‌تواند بشر را از اين جهان تاريك نجات دهد و به عزت و سرافرازي برساند،مسأله شهادت است. كه بسان چراغي فروزان، مسير كمال را به انسان‌ها نشان مي‌دهد. اين مقاله سعي دارد با بررسي اين مسأله، نظرمولانا را درباره شهادت بيان كند. اميد است كه مورد عنايت خوانندگان محترم قرار بگيرد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

تعريف شهيد

درانديشه مولانا شهيد به كسي گفته مي شود كه در راه خدا جان خود را فدا مي‌كند و براي اثبات مدعاي خود به اين آيه استناد مي كند: مرداني هستند كه به عهد خود با خدا درباره جهاد وفاكرده‌اند و در اين راه كشته شده‌اند.جان دادن در راه خدا و فناي في اللّه شدن عين صدق و كمال است.پس برويد و بشتابيد و در راه رسيدن به كمال از يكديگر پيشي بگيريد تا مشمول آيه :«من المؤمنين رجال صدقوا» شويد.
صدق، جان دادن بود هين سابقو از نبي برخوان رجال صدقو
خداوند در قرآن كريم مي‌فرمايد:«گمان مبريد كساني كه در راه خدا كشته شده‌اند مردگانند؛ بلكه زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزي مي‌خورند و از فضل و رحمت خداوند شادكامند».
مولوي در بيان اين آيه مي‌گويد: انسان‌ها به واسطه شهادت مي‌توانند به رشد الهي دست يابند و صلاحيت همنشيني با خداوند را به دست بياورند و مشمول فضل و رحمت الهي قرار بگيرند، چرا كه رزق الهي غذاي خواص دولت كه همان اولياي خدايند مي‌باشند.پيامبر گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله وسلم ـ مي‌فرمايد:
«انّي اظلّ عند ربي فيطعمني و يسقيني» شهيد به واسطه شهادتش به مقامي مي‌رسد كه همنشين مقرب‌ترين و عزيزترين موجودات مي‌شود و در زمره قدّسيان قرار مي‌گيرد.
در شهيـدان يـرزقون فرمود حق آن غـذا را نه دهـان بـدنه طبق
دل زهر يـاري غذايي مي‌خـورد دل ز هر علمي صفايي مي‌برد
از لقاي هر كسي چيزي خـوري وز قرآن هـر قريـن چيزي بـري

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

شهادت كمال و سعادت است

«ما ننسخ من آية او ننسها او نات بخير منها او مثلها الم تعلم ان الله علي كل شي قدير؛نشانه‌اي را از ياد نمي‌بريم مگر اينكه بهتر از آن يا مثل آن را براي مردم آوريم مگر نمي‌داني كه خداوند به هر چيز تواناست».(سوره بقره،آيه 106)
و در جاي ديگر مي‌فرمايد:
«گمان مبر آنان كه در راه خدا كشته شده‌اند نيست و نابود گشته‌اند، آنان در نزد خدا زندگانند و روزي مي‌خورند.و به آنچه كه خداوند بر آنها از فضل خو د عطا فرموده خوشحالند و به آنان كه هنوز به آنها لاحق نشده‌اند بشارت مي‌دهند كه ترس و اندوهي در راه شهادت وجود ندارد».
بـس زيـادتها درون نـقصـهاسـت مـر شـهـيدان را حـيات انـدر فنـاسـت
چون بـريده گشت حلق رزق خوار يرزقـون فرحـين شـد خوشـگوار حـلق
حيوان چـون بـريـده شـد به عـدل حلق انسان رست و افزون گشت فضل
«مولانا در اين بيتها به نكته عارفانه‌اي اشاره مي‌كند و آن تكامل تدريجي انسان است از جمادي تا نباتي و سرانجام رسيدن به عالم ملكوت كه هر مرحله به ظاهر فنا و از ميان رفتن است،در حالي كه در حقيقت پيمودن مرتبه ناقص است،براي رسيدن به مرتبه كامل و نمونه اعلاي آن شهيدانند كه تا جسم آنان فنا نشود روح آنان به زندگي جاويد نمي‌رسد».
از جـمادي مـردم و نامـي شدم وز نـما مـردم ز حـيـوان سـر زدم
مـردم از حـيـوانـي و آدم شـدم پـس چه ترسم كي زمردن كـم شدم
حمـلـه ديـگـر بمـيـرم از بـشـر تــا بـر آرم از مـلائـك بـال و پـر
از ملـك هم بايدم جستن ز جـو كــل شـي هـااـك الا وجـهـه
بـار ديـگر از ملك پــران شـوم آنـچه آن در وهـم نـايـد آن شـوم
پـس عـدم گردم چـون ارغـنـون گـويـدم كـه انّـا الـيـه راجـعـون
اين ادارك فلسفه آفرينش و سير تكامل براي موجودات يك سعادتي است كه هر كسي نمي‌تواند از آن حض و بهره‌اي ببرد، مولانا جلال الدين مي‌گويد:لحن و صداي داوود براي بعضي قوت جان بود و ليكن بر گوش بعضي اثر نمي‌كرد، يوسف ـ عليه السلام ـ جمال و دلربايي داشت،ولي در نگاه برادرانش محسوس نبود، آب رود نيل در كام سبطيان(ياران حضرت موسي عليه السلام) خوشگوار و نوشيدني بود،ولي اين آب براي قبطيان(ياران فرعون) به رنگ خون مي‌شد و غير قابل نوشيدن،شهادت براي مؤمن به حيات و آراميدن در بارگاه الهي است، ولي براي افراد سست ايمان و فنا و نابودي است

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

شهيدان كربلا زيباترين شعر شهادت را سرودند

در پندار مولانا، قصه كربلا عشق را مجنون مي‌كند و حديث جاودانگي و كمال انسان را با زيباترين وجه دربرگ‌هاي زرين تاريخ به تصوير مي‌كشند.وي معتقد است تلاطم رقص خون در كربلا از صد طوفان نوح شهره‌تر است.
پيـش مؤمـن ماتـم آن پـاك روح شـهره‌تر بـاشد زصـد طوفـان نوح
در هواي عشق خود رقصان شوند همـچو قرص بدر بي‌نقصان شوند
وي معتقد است شهيدان از نيستي سربرآورده و در سماع معركه كربلا با حماسه خون رقص عشق برپا كرده و با فرياد: «كل شي هالك الا وجهه» سبك روي و سبك بال «عند ربهم يرزقون» گشتند و شعر زيباي «اني جاعل في الارض خليفه» را سروده و تحسين ملايك را بر انگيختند.
كجاييـد اي شـهيـدان خـدايي بـلاجـويان دشـت كربـلايي
كجاييد اي سبك روحان عاشق پـرنـده‌تـر ز مـرغـان هـوايـي
كـجـاييد اي شـهـان آسـمانـي بـدانسته فـلك را در گـشـايي
كجاييد اي زجاه و جان رهـيده كـسي مرعقل را گويد كجايي