[142] ـ «توحيد» صدوق، كتاب التّوحيد، باب الرّدّ علي الثّنويّة و الزّنادقة، طبع حيدري (سنۀ 1387 ) ص 268
[143] ـ ذيل آيۀ 75، از سورۀ 38: ص‌ٓ
[144] آيۀ 55، از سورۀ 54: القمر
[145] ـ قسمتي از آيۀ 49، از سورۀ 3: ءَال عمران
[143] ـ ذيل آيۀ 75، از سورۀ 38: ص‌ٓ
[144] آيۀ 55، از سورۀ 54: القمر
[145] ـ قسمتي از آيۀ 49، از سورۀ 3: ءَال عمران
منبع:
کتاب معادشناسي/ جلد اول/ قسمت هفتم وهشتم
حضرت علامه آية الله حاج سيد محمد حسين حسيني طهراني قدس‌سره
او منتظر ماست تا شرایط را برای ظهورش مهیا کنیم
هر یک از ما در قبال خون هر مظلومی که در جهان بر زمین میریزد مسوولیم
مدير اجرايي (19-04-2012)
ميراندن مار توسّط مرحوم قاضي، و نمونه‌اي از تجلّي اسم «المُميت»
چندين نفر از رفقا و دوستان نجفي ما از يكي از بزرگان علمي و مدرّسين نجف اشرف نقل كردند كه او مي‌گفت:
من دربارۀ مرحوم اُستاد العلمآء العاملين و قدوة أهل الحقّ و اليقين و السّيّد الاعظم والسّند الافخم و طود أسرار ربِّ العالمين آقاي حاج ميرزا علي آقا قاضي طباطبائي رضوان الله عليه و مطالبي كه از ايشان أحياناً نقل مي‌شد و احوالاتي كه بگوش مي‌رسيد در شكّ بودم.
با خود مي‌گفتم آيا اين مطالبي كه اينها دارند درست است يا نه ؟
ص 231
اين شاگرداني كه تربيت مي‌كنند و داراي چنين و چنان از حالات و ملكات و كمالاتي ميگردند راست است يا تخيّل ؟
مدّتها با خود در اين موضوع حديث نفس ميكردم و كسي هم از نيّت من خبري نداشت. تا يكروز رفتم براي مسجد كوفه براي نماز و عبادت و بجاي آوردن بعضي از اعمالي كه براي آن مسجد وارد شده است.
مرحوم قاضي رضوان الله عليه به مسجد كوفه زياد ميرفتند، و براي عبادت در آنجا حجرۀ خاصّي داشتند، و زياد به اين مسجد و مسجد سهله علاقمند بودند، و بسياري از شبها را به عبادت و بيداري در آنها به روز مي‌آوردند.
مي‌گويد: در بيرون مسجد به مرحوم قاضي رحمة الله عليه برخورد كردم و سلام كرديم و احوالپرسي از يكديگر نموديم و قدري با يكدگر سخن گفتيم تا رسيديم پشت مسجد، در اينحال در پاي آن ديوارهاي بلندي كه ديوارهاي مسجد را تشكيل مي‌دهد در طرف قبله در خارج مسجد در بيابان هر دو با هم روي زمين نشستيم تا قدري رفع خستگي كرده و سپس به مسجد برويم.
با هم گرم صحبت شديم، و مرحوم قاضي رحمة الله عليه از اسرار و آيات الهيّه براي ما داستانها بيان ميفرمود و از مقام اجلال و عظمت توحيد و قدم گذاردن در اين راه، و در اينكه يگانه هدف خلقت انسان است مطالبي را بيان مي‌نمود و شواهدي اقامه مي‌نمود.
من در دل خود با خود حديث نفس كرده و گفتم: كه واقعاً ما در
ص 232
شكّ و شبهه هستيم و نمي‌دانيم چه خبر است ؟ اگر عمر ما به همين منوال بگذرد واي بر ما؛ اگر حقيقتي باشد و به ما نرسد واي بر ما! و از طرفي هم نمي‌دانيم كه واقعاً راست است تا دنبال كنيم.
در اينحال مار بزرگي از سوراخ بيرون آمد و در جلوي ما خزيده به موازات ديوار مسجد حركت كرد. چون در آن نواحي مار بسيار است و غالباً مردم آنها را مي‌بينند ولي تا بحال شنيده نشده است كه كسي را گزيده باشند.
او منتظر ماست تا شرایط را برای ظهورش مهیا کنیم
هر یک از ما در قبال خون هر مظلومی که در جهان بر زمین میریزد مسوولیم
مدير اجرايي (23-05-2012)
همينكه مار در مقابل ما رسيد و من في الجمله وحشتي كردم، مرحوم قاضي رحمة الله عليه اشاره‌اي به مار كرده و فرمود: مُتْ بِإذْنِ اللَهِ! «بمير به اذن خدا!» مار فوراً در جاي خود خشك شد.
مرحوم قاضي رضوان الله عليه بدون آنكه اعتنائي كند شروع كرد به دنبالۀ صحبت كه با هم داشتيم، و سپس برخاستيم رفتيم داخل مسجد؛ مرحوم قاضي اوّل دو ركعت نماز در ميان مسجد گذارده و پس از آن به حجرۀ خود رفتند. و من هم مقداري از اعمال مسجد را بجاي مي‌آوردم، و در نظر داشتم كه بعد از بجا آوردن آن اعمال به نجف اشرف مراجعت كنم.
در بين اعمال ناگاه بخاطرم گذشت كه آيا اين كاري كه اين مرد كرد واقعيّت داشت يا چشم‌بندي بود مانند سحري كه ساحران مي‌كنند ؟ خوب است بروم ببينم مار مرده است يا زنده شده و فرار كرده است ؟!
اين خاطره سخت به من فشار مي‌آورد تا اعمالي كه در نظر
ص 233
داشتم به اتمام رسانيدم، و فوراً آمدم بيرون مسجد در همان محلّي كه با مرحوم قاضي رضوان الله عليه نشسته بوديم، ديدم مار خشك شده و بروي زمين افتاده است؛ پا زدم به آن ديدم ابداً حركتي ندارد.
بسيار منقلب و شرمنده شدم برگشتم به مسجد كه چند ركعتي ديگر نماز گزارم، نتوانستم؛ و اين فكر مرا گرفته بود كه واقعاً اگر اين مسائل حقّ است، پس چرا ما ابداً بدانها توجّهي نداريم.
مرحوم قاضي رحمة الله عليه مدّتي در حجرۀ خود بود و به عبادت مشغول، بعد كه بيرون آمد و از مسجد خارج شد براي نجف، من نيز خارج شدم. درِ مسجد كوفه باز به هم برخورد كرديم، آن مرحوم لبخندي بمن زده و فرمود: «خوب آقا جان! امتحان هم كردي، امتحان هم كردي؟»
باري، اين عمل بواسطۀ اسم المُميت پروردگار صورت تحقّق پذيرفته است و بدان قبض روح انجام گرفته است.
او منتظر ماست تا شرایط را برای ظهورش مهیا کنیم
هر یک از ما در قبال خون هر مظلومی که در جهان بر زمین میریزد مسوولیم
مدير اجرايي (23-05-2012)
اين نكته شايان دقّت و تأمّل است كه آيا اين عجائب و غرائب كه از أميرالمؤمنين عليه السّلام سر ميزده است در جنگها و غير جنگها، و با دست ولايت اين خوارق عادات را انجام ميداده است؛
آيا از ملائكۀ پروردگار كمك ميگرفته و استعانت مي‌جسته است، يا روح مقدّس آنحضرت بر فراز مقام و منزلۀ عزرائيل و سائر فرشتگان مقرّب الهيّه به نيروي ارادۀ حضرت پروردگار كه بلاواسطۀ فرشتگان در آن وجود مقدّس بظهور مي‌پيوسته است اين كرامتها را انجام ميداده است ؟
ص 234
اين بحث مستقلّ و جداگانه‌اي دارد و إن شاء الله تعالي در محلّ خود بايد بررسي شود؛ فعلاً اشاره‌اي شد و همان كافيست.
اين مقدار از بحث راجع به احتمال اوّل بود و آن اينكه لفظ غَيْرِهِمْ عطف بر ملائكه بوده باشد.
و امّا احتمال دوّم آنستكه لفظ غَيْرِهِم عطف بر مَنْ يَشَآءُ بوده باشد. و در اين صورت حاصل معني چنين مي‌شود كه:
خداوند عزّوجلّ قبض روح ميكند توسّط هر كس از مخلوقات خود كه بخواهد از ملائكه، و قبض روح ميكند بدون توسّط ملائكه.
او منتظر ماست تا شرایط را برای ظهورش مهیا کنیم
هر یک از ما در قبال خون هر مظلومی که در جهان بر زمین میریزد مسوولیم
مدير اجرايي (23-05-2012)
قبض روح مقربان درگاه الهي دست خود خدا
و در اين صورت ممكن است مراد از غير ملائكه، وجود مقدّس خود خدا بوده باشد؛ گرچه مرجع اين معني همان عالين است كه خداوند توسّط آنها قبض ارواح مي‌فرمايد. چون عالين افرادي هستند كه فاني در ذات الهي شده و متحقّق به اسماءِ كلّيّۀ الهيّه گرديده، بنابراين حقّاً ميتوان فعل آنها را عين فعل خدا دانست و از قبض ارواح توسّط آنان به قبض ارواح توسّط خدا تعبير نمود.
محمّد بن يعقوب كليني (ره) در كتاب «كافي» روايت ميكند از عدّه‌اي از اصحاب از أحمد بن محمّد از محمّد بن عليّ از ديگري كه راوي او را ذكر نموده است و او از جابر و او از حضرت أبي جعفرٍ الباقر عليه السّلام كه فرمود:
كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلَامُ يَقُولُ: إنَّهُ يُسَخِّي نَفْسِي فِي سُرْعَةِ الْمَوْتِ وَ الْقَتْلِ فِينَا، قَوْلُ اللَهِ: «أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَأْتِي
ص 235
الارْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا» وَ هُوَ ذِهَابُ الْعُلَمَآءِ [148].
«حضرت عليّ بن الحسين عليهما السّلام ميفرمود:
گفتار خداوند كه مي‌فرمايد: آيا نمي‌بينند كه ما به روي زمين مي‌آئيم و زمين را از اطراف آن كم مي‌كنيم، كه منظور مردن علماست، جان مرا در استقبال مرگ و كشته شدن و سرعت در مردن به حال جود و سخا در مي‌آورد.»
يعني خداوند خودش قبض روح علماء امّت را ميكند و همين امر موجب مي‌شود كه چون من متذكّر ميگردم كه قبض روح من بدست خود خدا انجام مي‌گيرد، ديگر نه آنكه مرگ براي من سنگيني ندارد بلكه جان من مشتاقانه به مرگي كه با سرعت به سمت ما خاندان پيش مي‌آيد مي‌شتابد، و در رها كردن و تسليم كردن خود سخاوتمندانه جود و ايثار ميكند.
از اينجا معلوم مي‌شود كه حضرت «أطراف» را در آيۀ شريفه جمع «طِرْف» به كسر طاء و سكون راء، يا جمع «طَرَف» به فتح طاء و راء گرفته‌اند، چون در اين دو صورت به معني بزرگ و كريمُ الابَوَيْن است كه حضرت استفادۀ عالِم و بزرگوار را از او كرده‌اند.
چقدر قبض روح بدست خود پروردگار لذّت بخش است كه چون حضرت اين آيه را از قرآن كريم مي‌خوانند يا متذكّر آن مي‌شوند، نفس شريفشان خود بخود مي‌خواهد قفس تن را رها كند و
ص 236
مشتاقانه به حرم عِزّ پروردگار كه خود خدا مباشرت در وارد كردن مُخلَصين از بندگان خود را بدان دارد رهسپار شود.
بنابراين، هم خود خدا قبض روح ميكند توسّط عالين از خواصّ از اولياي خود، و هم فرشتۀ مقرّب پروردگار حضرت ملك‌الموت، و هم فرشتگان جزئيّه.
او منتظر ماست تا شرایط را برای ظهورش مهیا کنیم
هر یک از ما در قبال خون هر مظلومی که در جهان بر زمین میریزد مسوولیم
مدير اجرايي (23-05-2012)
اختلاف قبض ارواح بر حسب اختلاف ايمان و عمل
و از اينجا ميتوان يك مطلب مهمّ را استنتاج كرد، و آن اينستكه افراد مؤمن داراي درجات مختلفند؛ آنها كه ايمانشان ضعيف است، ملائكه‌اي كه قبض روح آنها را مي‌نمايند از فرشتگان ضعيف هستند كه فقط در هنگام نزع روح ميتوانند برآن مؤمن غلبه كنند و او را قبض كنند و ببرند.
و افراديكه ايمانشان قويتر است، ديگر آن ملائكۀ ضعيف قدرت بر قبض روح آنان را ندارند و ملائكۀ قويتر لازم است تا بتوانند بر ارواح آنان غالب آمده و آنها را بربايند.
و همچنين بر هر دسته از مؤمنين، هر چه ايمانشان قويتر گردد و روحشان عالي‌تر شود، ملائكۀ قوي‌تري بر آنها غلبه و حكومت مي‌كنند، تا ايمان مؤمن به سرحدّي برسد كه ديگر ملائكۀ جزئيّه قدرت بر قبض روح او را نداشته باشند. در اينجا خود حضرت عزرائيل كه از فرشتگان مقرّب است قبض روح ميكند و بدون واسطۀ فرشتگان جزئيّه متصدّي ربودن ارواح آنها ميگردد.
و آن درجه از مؤمنيني كه به مقام مُخلَصين رسيده باشند، بدست ذات مقدّس خود پروردگار عزّوجلّ قبض روح آنها صورت
ص 237مي‌گيرد.
او منتظر ماست تا شرایط را برای ظهورش مهیا کنیم
هر یک از ما در قبال خون هر مظلومی که در جهان بر زمین میریزد مسوولیم
مدير اجرايي (23-05-2012)
حال بايد ديد چرا قبض روحي كه براي افراد صورت مي‌گيرد مختلف است ؟ و آيا چرا قبض روح مردم مؤمن با مردم كافر، مردم شايسته و نيكوكار با مردم نكوهيده و زشت كردار تفاوت دارد ؟
چرا براي قبض روح مؤمن بصورت زيبا و براي كافر بصورت كريه و زشت؟ چرا براي قبض روح مردم پاكدل به يك صورت و براي پيمبران به يك صورت عالي، و خلاصه براي انواع و اصناف مردم بصورتهاي مختلفه ظاهر مي‌شود ؟
از كتاب «جامع الاخبار» روايت شده است كه إبراهيم خليل عليه السّلام به ملك الموت گفت: آيا ميتواني با آن صورتيكه روح فاجر را قبض ميكني خودت را بمن بنمائي ؟
ملك الموت عرض كرد: تو طاقت و تحمّل اين را نداري.
حضرت إبراهيم عليه السّلام فرمود: بلي؛ دارم!
ملك الموت عرض كرد: صورت خود را از من بگردان و سپس مرا ببين.
حضرت إبراهيم بدين طريق به ملك الموت نظر كرد، ناگهان ديد مرد سياه چهره‌اي با موهاي راست شده و بوي متعفّن و با لباسهاي سياه بطوريكه از دهان و از دو سوراخ بيني او دود و آتش زبانه مي‌كشد در مقابل او حاضر است.
إبراهيم غش كرده، و سپس به هوش آمد و فرمود: اگر شخص فاجر در هنگام موت غير از اين منظره (صورت تو را بدين كيفيّت)
ص 238نبيند، هر آينه از نقطۀ نظر عذاب و شدّت براي او كافي است.[149]
بنابراين، عزرائيل كه ميتواند براي قبض روح فاجر خود را بصورتي در آورد كه إبراهيم خليل از هول و هراس او غش كند، طبعاً نيز ميتواند در هنگام قبض روح مؤمن پاكيزه دل از نقطۀ نظر جمال و دلربائي خود را به شكلي درآورد كه محتضر قدرت تحمّل نداشته و از شدّت لذّت و جذّابيّت او خود بخود جان تسليم كند.
زنهاي مصري در خور استعداد و توان آنها نبود كه جمال يوسفي را تحمّل كنند، و همينكه نظرشان بر يوسف افتاد دلباخته شده و دستهاي خود را بجاي ترنج بريدند و گفتند: حَاشَ لِلَّهِ! اين بشر نيست؛ نيست او مگر فرشته‌اي بزرگوار و عالي رتبه؛ فَلَمَّا رَأَيْنَهُ‌وٓ أَكْبَرْنَهُ و وَ قَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ وَ قُلْنَ حَـٰشَ لِلَّهِ مَا هَـٰذَا بَشَرًا إِنْ هَـٰذَآ إِلَّا مَلَكٌ كَرِيمٌ. [150]
اگر جمال مُلكي هوش را از سر بربايد، جمال ملكوتي چه ميكند ؟ كافيست كه در يك لحظه جان را بربايد.
بنابراين بعيد نيست كه بگوئيم براي قبض روح ارواح طيّبه، آنقدر عزرائيل با جمال دل‌آرائي و بوي عطر دلربائي جلوه ميكند كه ديگر براي مؤمن تاب و تواني نگذاشته، در يك لحظه مرغ روح او به پرواز در مي‌آيد.
او منتظر ماست تا شرایط را برای ظهورش مهیا کنیم
هر یک از ما در قبال خون هر مظلومی که در جهان بر زمین میریزد مسوولیم
مدير اجرايي (23-05-2012)
ملك الموت مانند آينه است و محتضر خود را در آن مي‌نگرد
ملك الموت و اعوان او از فرشتگان دگر ماهيّت‌هاي مختلفه
ص 239
ندارند تا هر وقت بخواهند وجودشان در قالب يك ماهيّت بوجود آيد؛ بلكه چون از موجودات ملكوتيّه و مجرّده هستند بنابراين عيناً مانند آئينۀ صاف و روشن بوده و خودبين و خودنما نيستند بلكه غيرنما هستند و در مقابل روح هر شخص محتضري واقع شوند عكس كمالات يا زشتيهاي او در آنها پيدا مي‌شود، و لذا شخصي كه در حال جان دادن است، صورت ملكوتيّه و صفات و اخلاق خود را چه نيكو باشد و چه ناپسنديده باشد، در صورت و جمال آنها مشاهده ميكند؛ و در واقع حسن و جمال، يا قبح و زشتي نفس ناطقۀ خود را در آنها مي‌بيند.
و چون افراد طيّب از مؤمنين در صفات و كمالات مختلف هستند؛ در بعضي حال عبادت غالب است، در بعضي جود و سخاوت، در بعضي علم و معرفت، در بعضي ايثار و شجاعت، در بعضي عطوفت و مودّت، و در بعضي صلابت و حميّت؛ لذا جمال ملكوتي آنان مختلف و به اشكال زيباي متفاوت است، و در برخي كه محبّت خدا اشتداد دارد صورت ملكوتيّه بسيار جذّاب و دلرباست.
از همين نقطۀ نظر، تشكّل و تصوّر ملائكۀ قبض ارواح براي آنها متفاوت، و در عين آنكه همه زيبا هستند وليكن از نقطۀ نظر كيفيّت و چگونگي حسن به أشكال و صورتهاي مختلفه براي آنها تجلّي دارند.
و بر همين قياس افراد خبيث از كافران و منافقان، در صفات و ملكات متفاوتند؛ در بعضي حال انكار و جحود غالب است، در بعضي عناد و ستيزگي، در بعضي بخل و امساك، در بعضي تحجّر و
ص 240
خشونت، در بعضي جمود و استكبار، و در بعضي فرعونيّت و استبداد؛ لذا نفس ملكوتي آنان نيز متفاوت و به أشكال زشت و نازيباي متفاوت است؛ و در بعضي كه عناد و استكبار با خدا در آنها شديد است صورت ملكوتيّه بسيار زشت و قبيح و دلخراش است.
و از همين جا تشكّل و تصوّر ملائكۀ قبض ارواح براي آنها متفاوت است، و در عين آنكه همه زشت و منكر هستند وليكن از نقطۀ نظر كيفيّت و چگونگي قبح و زشتي به أشكال و صورتهاي مختلفه بر آنها ظهور مي‌كنند.
او منتظر ماست تا شرایط را برای ظهورش مهیا کنیم
هر یک از ما در قبال خون هر مظلومی که در جهان بر زمین میریزد مسوولیم
مدير اجرايي (23-05-2012)
و علّت تمام اين اختلافات آنستكه ملك الموت و فرشتگان زيردست او همگي از باطن و ملكوت انسان قبض روح او را مي‌نمايند، و لذا در هر كس هر ملكه و صفتي بوده باشد، در آنها متجلّي شده و از آن تجلّي به حاسّۀ شخص محتضر اثر گذارده و از آئينۀ منعكس وجود خود آنها را مشاهده ميكند؛ و در حقيقت خود را و ملكوت خود را در آنها مشاهده مي‌نمايد.
البتّه اين صورت ملكوتيّه در انسان هست، در همين دنياي گذران هم در باطن انسان هست ليكن بواسطۀ اعمال نيكو يا اعمال زشت، بواسطۀ ايمان يا كفر تغيير پيدا ميكند و ممكنست از صورتي بصورت ديگر مبدّل شود.
ولي آنچه تغيير و تبديل پيدا ميكند در همين دنياست كه خانۀ عمل است نه خانۀ حساب. امّا در حال موت ديگر قابل تغيير نيست،
ص 241
و نتيجه و خلاصۀ ردّ و بدل شدن و تغيير و تبديل پيدا نمودن اين صورتهاي ملكوتيّه در حال زندگي و حيات، همان حصول صورت ملكوتيّۀ ثابته و لايتغيّر در حال مرگ است.
ملاّي رومي در «مثنوي» خود اين حقيقت را بيان كرده است:
مرگِ هر يك اي پسر، همرنگ اوست
آينۀ صافي يقين همرنگ روست
پيش ترك آئينه را خوش رنگي است
پيش زنگي آينه هم زنگي است
اي كه مي‌ترسي زمرگ اندر فرار
زخود ترساني اي جان، هوشدار
زشت روي تست ني رخسار مرگ
جان تو همچون درخت و مرگ، برگ
از تو رستست ار نكويست ار بد است
ناخوش و خوش هم ضميرت از خود است [151]
او منتظر ماست تا شرایط را برای ظهورش مهیا کنیم
هر یک از ما در قبال خون هر مظلومی که در جهان بر زمین میریزد مسوولیم
مدير اجرايي (23-05-2012)
در حال حاضر 1 کاربر در حال مشاهده این موضوع است. (0 کاربران و 1 مهمان ها)
مجوز های ارسال و ویرایش
نقل قول