مدیریت در بحران ؛ پژوهشی موردی در مدیریت پیامبر اکرم(ص) در غزوه احزاب

[*~* مهسا *~*]

با توجه به مجموعه عوامل فوق بود که پیامبر اکرم(ص) موفق شدند کار عظیم و شگفت انگیز حفر خندق را در مدت کوتاه (کمتر از ده روز) به انجام رسانند. سرانجام، در این غزوه قدرت رهبری و مدیریت رسول الله(ص) توانست احزاب را شکست دهد و آخرین تهاجم سپاه متحد شرک و کفر را ناکام کند.

[*~* مهسا *~*]

پی نوشت ها:

1. ابن هشام، السیرة النبویه (مصر، 1355ق) ج 3، ص 224; هم چنین محمدبن جریر طبری، محمدبن عمر واقدی و ابن سعد، شروع این غزوه را در ذیقعده سال پنجم دانسته اند.

2. بقره(2) آیه 214; آل عمران(3) آیات 26-27; نور(24) آیات 62-64 و احزاب (33) آیات 9-25.

3. محمد بن عمر واقد (معروف به واقدی)، مغازی، تحقیق الدکتور مارسدن جونس (بیروت، بی نا، 1409) ج 2، ص 331.

4. همان، ص 332.

5. واقدی، همان، ج 2، ص 335; ابن هشام، همان، ج 3، ص 230 و محمد بن جریرطبری، تاریخ الرسل و الملوک، ج 3، ص 1073.

[*~* مهسا *~*]

. ابن هشام، همان، ص 231.

7. محمدبن عمر واقدی، همان، ج 1، ص 343.

8. همان، ج 2، ص 333.

9. احزاب (33) آیه 22.

10. همان، آیات 12-13.

11. همان، آیه 18.

12. همان، آیه 13.

13. همان، آیه 14.

14. همان، آیه 19.

15. محمدبن عمر واقدی، همان، ج 2، ص 338; محمدبن جریرطبری، همان، ص 1069 و محمدابراهیم آیتی، تاریخ پیامبر اسلام (تهران، دانشگاه تهران، 1362) ص 381.

[*~* مهسا *~*]

16. محمد ابراهیم آیتی، همان، ص 382.

17. محمدبن جریرطبری، همان، ج 2، ص 1070.

18. در جریان حفر خندق هر یک از مهاجر و انصار سعی می کردند سلمان را که برای اولین بار دراقدامات جمعی مسلمین شرکت می کرد، به خود نسبت دهند.

19. ابن سعد، طبقات، ج 2، ص 51.

20. محمدبن عمر واقدی، همان، ج 2، ص 336 و ابن سعد، همان.

21. محمدبن عمر واقدی، همان.

22. ر.ک: همان و ابن سعد، همان.

23. ر.ک: محمدبن عمر واقدی، همان، ص 334 و ابن سعد، همان، ص 52.

24. ابن هشام، همان، ص 227 و محمدبن عمر واقدی، همان، ص 335.

25. محمدبن عمر واقدی، همان، ص 332.

[*~* مهسا *~*]

26. «و یستاذن فریق منهم النبی یقولون ان بیوتنا عورة وما هی بعورة ان یریدون الا فرارا» (احزاب(33) آیه 13).

27. یعقوبی، تاریخ، ج 1، ص 409.

28. ر.ک: محمدبن عمر واقدی، همان، ص 346-353.

یادداشت:

1) عضو هیئت علمی گروه تاریخ - دانشگاه الزهراء (س).