هدیه در فرهنگ اسلامی

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

معمولا اگر کسي برادر ديني خود را زياد دوست داشته باشد يا بخواهد با کسي رابطه دوستي برقرار کند، دنبال فرصتي است تا دوستي و محبت خود را به او نشان دهد. يکي از بهترين روشهاي ابراز علاقه انسانها به يکديگر، هديه دادن است. هديه دادن به اين معناست که من از تو کينه اي در دل ندارم. تو در دل من جاي داري و خطاهاي تو را بخشيده ام و همين است کار هديه که به گفته حضرت محمد(ص) گوش و چشم و دل را از کار مي اندازد. در حديث ديگري از پيامبر اعظم(ص) است که: “هديه به يکديگر بدهيد تا رشته محبتتان استوار شود، زيرا هديه، محبت را بيفزايد و کينه و کدورت را از ميان ببرد.” از رسوم زيباي نويسندگان اين است که در صفحات آغازين کتاب خود، آن را به استاد يا والدين يا عزيزانشان هديه مي کنند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

در فرهنگ اسلامي، مهريه به عنوان يک هديه از سوي شوهر به همسرش مطرح شده است که البته دادن آن واجب است. اهل بيت (ع)، گاهي اوقات به درخواست يارانشان، خلعت و کفن به آنها هديه مي کرده اند. در سخنان پيامبر(ص) از ميهمان به عنوان هديه اي از طرف خداوند ياد شده است. بسيار خوب است که ديدارها، همراه با تحفه و هديه اي باشد تا لذت بخش تر و مودت آميزتر گردد. همچنين در ديدارهاي پس از مسافرت و زيارت، سوغات آوردن خوب است که سنتي است اسلامي. از مولايمان علي(ع) است: “هديه دوستي مي آورد” عيدي گرفتن ها و جوايز دوران کودکي و تحصيل يکي از فراموش نشدني ترين خاطرات زندگي همه ماست.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

انواع هديه:
در حديثي که مشترکا از حضرت محمد(ص) و حضرت صادق(ع) نقل شده است: هديه سه گونه است: هديه جبراني، هديه رشوه اي و تملق آميز و هديه به خاطر خداوند. اما از جنبه ديگر مي توان، هديه را به دو نوع مادي و معنوي تقسيم بندي کرد. در صورتي که هديه امري معنوي باشد ارزش آن بيشتر و اثر آن بزرگتر خواهد بود. به گفته علي(ع چه خوب هديه اي است، اندرز و موعظه. امام صادق(ع) مي فرمايند: محبوبترين برادرانم نزد من کسي است که عيبهايم را به من هديه کند. چيزي که شايد بسياري از ما از آن خوشمان نيايد. در حديثي ديگر از رسول خدا (ص) آورده اند که: بهترين هديه سخن حکيمانه اي است که بنده آن را بشنود و سپس ابتدا خود آن را بياموزد و آنگاه (به ديگران) بياموزد. در بياني ديگر از پيامبر(ص) است که بهترين هديه اي که انسان مسلمان به برادر خود مي دهد، سخن حکيمانه اي است که خداوند به سبب آن بر هدايت او بيفزايد و از هلاکت بازش دارد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

آداب هديه دادن:::
1) اولين نکته اي که بايد به آن عمل کرد اين است که ما، بايد هديه دادن را شروع کنيم. به فرموده علي(ع): “به کسي که به تو هديه نمي دهد، هديه کن.” شايد شما هم با من موافق باشيد که لذت هديه دادن بيش از هديه گرفتن است.
2) در انتخاب نوع هديه بايد دقت کرد، زيرا اين امر تاثير بسزايي در روحيه گيرنده آن دارد اما اين امر نبايد منجر به اسرافکاري و وسواس شود. مسائل عرفي را بايد در نظر گرفت. ارزش معنوي و عاطفي هديه جاي توجه است نه ارزش مادي و ريالي آن. گاهي يک شيشه عطر، يک تسبيح و سجاده، يک کتاب و مجله، يک جفت کفش و يک دست لباس، يک کيف و جوراب، يک شيريني و ميوه محلي از محل سفر و... حلاوتي فراموش نشدني پديد مي آورد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

آداب هدیه دادن:
3) هديه را مي توان بدون دليل و مناسبت خاصي داد. اما در مناسبتهاي خاص، اين کار جلوه ديگري پيدا مي کند . به تناسب هديه گيرنده، مي توان در روزهاي مختلف سال (روز مادر، زن، دانشجو، جانباز و...) هديه مناسبي بگيريم. حديثي بسيار جالب از پيامبر اکرم(ص) در مورد سوغات نقل شده است: “هرگاه يکي از شما به سفر رفت، هنگامي که به سوي خانه و خانواده اش بر مي گردد، حتما برايشان هديه و سوغات آورد، حتي اگر شده سنگي باشد!” هديه را مي توان در رفت و آمدهاي فاميلي و يا به مناسبت موفقيت علمي، ورزشي و... يک آشنا يا دوست به او داد. يکي ديگر از موقعيتهاي مناسب براي هديه دادن، هنگام عيادت از بيمار است. يکي از غلامان امام صادق(ع) مي گويد: يکي از آشنايان بيمار شد. جمعي از دوستان به ملاقات او مي رفتيم که در راه، به امام صادق(ع) برخورديم. امام پرسيد: کجا؟ گفتيم: به عيادت فلاني مي رويم. فرمود: بايستيد. ما نيز ايستاديم. پرسيد: آيا ميوه اي، سيبي، گلابي، عطر و... چيزي همراه داريد؟ گفتيم: نه، هيچ يک از اينها را نداريم. فرمود: آيا نمي دانيد هرچه که نزد بيمار برده شود، با همان خوشحال مي شود و مايه راحت و استراحت او است؟ بعضي اوقات نيز مي توان هديه را مشروط کرد؛ که اين امر در بين والدين براي پيشرفت فرزندان و در مسابقات مختلف رواج دارد. در اعياد مختلف مثل عيد غدير و.. . نيز توصيه به هديه دادن شده ايم. اميرالمومنين(ع) (در خطبه روز عيد غدير) فرمود: وقتي که به همديگر رسيديد، همراه سلام، مصافحه کنيد و در اين روز به يکديگر هديه دهيد... پيامبر مرا به اين چيزها امر کرده است. همانطور که شخص زنده با هديه خوشحال مي شود، ميت نيز با ترحم و استغفار خوشحال مي شود. سعي کنيم مردگان را نيز از هديه هاي خود بي نصيب نگذاريم.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

آداب هدیه دادن:
4) هديه دادن هميشه زيباست. بعضي از هديه ها فقط يادگاري اند واستفاده خاصي ندارند مثل تنديسها، لوحهاي تقدير و مدالهاي رنگارنگ. اما هديه دادن وقتي که مورد نياز گيرنده باشد زيباتر است و به فرموده رسول خدا(ص) چه نيکوست، هديه به هنگام حاجت، هديه مفيد، ارزش زيادي دارد، علي(ع) مي فرمايد: اگر به برادر مسلمان خود هديه اي دهم که به کارش آيد، خوشتر است نزد من از اينکه همانند آن هديه، صدقه دهم.
5) در اسلام، سفارش به قبول هديه- حتي اگر کوچک و کم باشد- شده است و نيز اينکه بايد اخلاص وبزرگ منشي داشت و انتظار عوض و جايگزين براي هديه اي که داده ايم را نداشته باشيم. پيامبر(ص) هديه را مي پذيرفت و در برابر آن پاداش مي داد. پيامبر(ص) فرمودند: از احترام مرد به برادرش اين است که پيشکش او را بپذيرد. و نهايت احترام خود را به هديه دهنده در جمله اي ديگر به زيبايي بيان مي فرمايند: “اگر پاچه گاو يا گوسفندي هم به من هديه دهند آن را مي پذيرم و جمله زيباي ديگر آن حضرت(ص هديه روزي خداست؛ هرکه چيزي بدو هديه دادند، بپذيرد زن مستمندي هديه اي براي عايشه آورد، اما عايشه از روي ترحم و دلسوزي آن را قبول نکرد. پيامبر(ص) به او فرمود: چرا آن را قبول نکردي و متقابلا هديه به او ندادي که فکر نکند او را تحقير کرده اي؟ اي عايشه، فروتن باش، زيرا خداوند فروتنان را دوست مي دارد و از افراد متکبر نفرت دارد.
6) هديه گرفتن و اهداي دوباره آن به هديه دهنده در زندگي بسياري از بزرگان ما ديده مي شود. بسياري از مردم، هديه هايي را براي امام خميني(ره) مي فرستادند و امام نيز با قبول آن، دوباره آن را براي فرستنده هديه مي کرده اند. اين روش، در ورزشکاران ما نيز نمونه هايي دارد. بسياري از قهرمانان ملي و بين المللي ما هستند که مدالهاي خود را به حرم ائمه معصومين و يا امور خيريه اهدا مي کنند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

چند پيشنهاد جالب:
1) عزيزان خود را با يک هديه کوچک غيرمترقبه شاد کنيم.
2) کتاب و نشريات مختلف، هداياي خوبي هستند. امام خميني(ره) کتاب صحيفه سجاديه را به يکي از فرزندانشان اهدا کردند.
3) مي توانيم کاري که خودمان با تلاش خود و خلاقيت خودمان انجام داده ايم را هديه کنيم. امام خميني کتاب آداب الصلاه را که نوشته خودشان بود به فرزندانشان هديه مي دادند.
4) از هر هديه اي که به شما مي دهند قدرداني کنيد، مهم نيست چه اندازه باشد.
5) به کسي که به شما حسادت مي کند هديه دهيد تا حسد او درمان شود.