آفات مدیریت در نگاه امام علی(ع)

[*~* مهسا *~*]

- تکبر و غرور

تکبر خطری است که همه را تهدیدمی کند; اما مدیران بیش تر از همه در معرض این خطر هستند. تکبر آفت مدیریت است.حضرت محمدصلی الله علیه وآله فرمود:
«من احب ان یتمثل له الرجال قیامافلیتبوا مقعده من النار.» ⁽¹⁶⁾
کسی که دوست دارد دیگران رو به روی او(به خاطر احترام به او) بایستند، جایگاهش در آتش است.

غرور موجب تباهی انسان می شود.مدیریت هنگامی ارزش است که سجایای اخلاقی را نابود نسازد. تکبر سبب می شود که مدیر احساس برتری نسبت به دیگران را به اندازه ای برساند که از حرکت کردن پیشاپیش کارکنان، لذت ببرد. حضرت علی علیه السلام فرمود:
«ما اری شیئا اضر بقلوب الرجال من خفق النعال وراء ظهورهم » ⁽¹⁷⁾
من ندیدم چیزی را که برای قلب(ایمان)های مردم زیان بارتر از صدای کفش ها پشت سرآن ها باشد.

[*~* مهسا *~*]

- تندخویی

بسیاری از مردم هنوز براین عقیده اند که بارافت و مهربانی نمی توان مدیریت کرد. برخی براین باورند که مدیر هماره باید گرزی به دست داشته باشد تا بتواند نیروها را به اطاعت از خویش وادار سازد. این افراد هماره در صددند تا تنبیه های اداری را به رخ کارکنان بکشند. متاسفانه برخی، قاطعیت رابا تندخویی و خشونت اشتباه گرفته اند.قاطعیت در مدیریت امری است لازم، اماخشونت امری دیگر است. مدیر باید بکوشد تاعلاوه براجرای دقیق دستوالعمل های اداری، از راه مهربانی به اداره ی امور بپردازد.رعایت اخلاق اسلامی هیچ گاه با اجرای مدیریت درست و کارآمد تنافی نداشته است.پیامبرگرامی اسلام صلی الله علیه وآله الگوی مدیریت اسلامی است. آن حضرت پس از تشکیل حکومت اسلامی، با قاطعیت تمام به اجرای احکام اسلامی پرداخت و مهربانی راسرلوحه ی کارهای خویش قرار داد. امام علی علیه السلام نیز این گونه بود. تندخویی، آفت مدیریت است وموجب هتک حرمت به مدیرمی شود. امام صادق علیه السلام فرمود:

«ان شئت ان تکرم فلن و ان شئت ان تهان فاخشن » ⁽¹⁸⁾
اگر می خواهی به تو احترام شود، پس نرمش داشته باش و اگر می خواهی به تواهانت شود، خشن باشد.

[*~* مهسا *~*]

- مشغول شدن به کارهای جزئی

یکی از آفتهای مهم مدیریت این است که مدیر اهداف اصلی سازمان را رها کند و به امورجزئی اداری بپردازد. مدیر باید بیشتر دقت وتوان خود را برای اجرای اهداف سازمان صرف کند. درکشورهایی که نظام اداری آن هاباتحولات جامعه هماهنگ نیست، مدیران به جای پرداختن به برنامه های اساسی سازمانی، به امور جزئی که وظیفه ی کارکنان عادی سازمان است، می پردازند.
هرسازمانی برای رسیدن به اهداف خویش، برنامه هایی را به عنوان برنامه های محوری تصویب می کند و تمام سازمان را درخدمت آن برنامه ها قرار می دهد. مدیر بایدتمام عوامل را بسیج کند تا محورهای اصلی سازمان را اجر کنند. پرداختن به کارهای معمولی موجب می شود تا مدیر از روند اجرای برنامه های اصلی غافل شود و این برنامه هااجرا نشود. حضرت علی علیه السلام دراین باره فرمود:
«یستدل علی ادبار الدول باربع: تضییع الاصول و التمسک بالفروع و تقدیم الاراذل و تاخیرالافاضل » ⁽¹⁹⁾
چهار چیز دلیل سقوط دولتها شمرده شده است: ضایع کردن کارهای اصلی، مشغول شدن به کارهای جزئی، برتری دادن افرادپست و کنارگذاشتن افراد با فضیلت.

[*~* مهسا *~*]

- استفاده نکردن از تشویق و تنبیه

تشویق نیروهای خوب و تنبیه نیروهای ضعیف موجب می شود تا انگیزه های بهبودکار در بین کارکنان قویت شود. بی تفاوت بودن مدیر نسبت به سرانجام کارها و احاله ی آن ها به قوانین خشک اداری، موجب می شودکه روح رقابت در بین کارکنان بمیرد. مدیرمی تواند با تشویق نیروهای کارآمد و تنبیه نیروهای خطاکار و ضعیف موجب شود که روند اجرای کارها بهبود قابل ملاحظه ای بیابد. حضرت علی علیه السلام فرمود:
«لایکونن المحسن و المسی ء عندک بمنزلة سواء فان فی ذلک تزهیدا لاهل الاحسان فی الاحسان و تدریبا لاهل الاسائة علی الاسائة.» ⁽²⁰⁾

افراد نیکوکار و خطاکار در نزد تو نباید برابرباشند. زیرا این کار سبب می شود که نیکوکاران در انجام کارهای نیک، بی رغبت وخطاکاران در انجام بدی ها، جسور شوند.
تشویق هماره با اهدای جوایز مادی ومعنوی همراه است. تنبیه نیز معمولا بامحروم کردن خطاکاران همراه است. گاه بایک تیر می توان دو نشان را هدف زد. یعنی اهدای جایزه به کارکنان پرتلاش به نحوی باشد که موجب تنبیه خطاکاران شود. ⁽²¹⁾

[*~* مهسا *~*]

- غفلت از اندیشه های بزرگ مردان کوچک

مدیر باید هوادار اندیشه های درست باشد،ولو این اندیشه از مغز هر فردی تراوش کرده باشد. پیشنهاد و انتقاد سازنده از سوی هریک از کارکنان که باشد، مفید است. یک مدیرموفق نباید طرح ها را به خاطر طراح آن ها مدنظر داشته باشد. چه بسا افراد دون پایه ی اداری که طرح های بسیار ارزشمند ارائه می دهند. غفلت از اندیشه های دیگران و اکتفابه طرح های مسؤولان از آفات بزرگ وخطرناکی است که هر مدیری را تهدیدمی کند. معمولا کارکنان عادی که مسؤولیت بخشی از اداره را ندارند، به خاطر درگیر بودن دائمی باکارها از مشکلات ریز اداری آگاه هستند. به همین خاطر می توانند راه حل های مناسبی برای آن ها ارائه دهند. بهاندادن به نظرات کارکنان عادی به بهانه ی این که نظرات آن ها کوچک است، آن هم بدین خاطر که آن ها مسؤول واحد، اداره یا بخشی ازسازمان نیستند، از آفات مدیریت است.حضرت علی علیه السلام در این باره فرمود:

«لاتصغرن عندک الرای الخطیر اذا اتاک به الرجل الحقیر.» ⁽²²⁾
نظرات ارزشمند افراد معمولی را کوچک نشمارید.

[*~* مهسا *~*]

پی نوشتها:

1 - مدیریت اسلامی، ص 39.
2 - مدیریت رفتار سازمانی، ص 14
3 - بحارالانوار، ج 68، ص 338.
4 - میزان الحکمه، ج 2، ص 551.
5 - همان.
6 - همان، ج 6، ص 46.
7 - همان، ج 8، ص 393.
8 - نهج البلاغه، حکمت 176.
9 - نهج البلاغه، خطبه 40.
10 - غررالحکم، ج ؟، ص ؟.
11-
12 - آل عمران، آیه 159.
13 - نهج البلاغه، نامه ی 53.
14 - همان، حکمت 161.
15 - همان، نامه ی 53.
16 - میزان الحکمه، ج 4، ص 8.
17 - همان، ج 5، ص 206.
18 - همان، ج 4، ص 161.
19 - همان، ج 3، ص 359.

20 - نهج البلاغه، نامه ی 53.
21 - حضرت علی(ع) در این باره فرمود: خطاکاران را با دادن پاداش به نیکوکار، جریمه و تنبیه کن.(همان، حکمت 177.)
22 - میزان الحکمه، ج 4، ص 40.