جاذبه و دافعه مدیریت اسلام

[*~* مهسا *~*]

پدید آورنده : میرستار مهدی زاده ، صفحه 119

انسان، خلیفه خدا مدیریت، باید مظهر دو نوع از صفات باشد، رویّه مهر و رویّه قهر. این دو صفت لازم است در مدیریت تا رخ نماید. مدیر باید با جاذبه و ارزیابی، انسان های محروم و مشتاق و لایق را به سوی خود جذب کند و آنان را دلگرم و ثابت قدم نگه دارد و با قهر و خشم، نااهلان را از خود دور سازد و دست نااهلان را از دراز شدن به سوی حریم های محترم مال و جان مردم کوتاه کند. محبت و مشکل گشایی، عدالت محوری، زهد و پاکی، تلاش و جسارت و قدرشناسی، از جمله صفاتی هستند که با تحقق آنها مدیریت، زینت و جمالی زیبنده می یابد و اینها موجب توفیق و کام یابی مدیر می گردد و صفاتی همچون: پای بندی به قانون، برخورد با متخلف و جدیت و دقت در حساب رسی و نظارت؛ هیبت، وقار و شکوه لازم را برای مدیر اسلامی می آفریند و بر حول مدیریت او، دیواره آتشینی ایجاد می کند که حوزه مدیریت او را از دستبرد و سوءاستفاده بدخواهان و نااهلان محفوظ نگه می دارد و موانع را از سر راه مدیریت برطرف می سازد.

[*~* مهسا *~*]

در این نوشتار، درباره ضرورت جاذبه و دافعه در مدیریت، آثار هر کدام از صفات و اعمال فوق در پیدایش جاذبه یا دافعه مدیریتی سخن گفته و فایده آن را همراه با داستان و اشعاری مناسب نگاشته ایم تا انگیزه بهره وری از این معارف ایجاد گردد. باشد که زیبایی مدیریت اسلامی، جلوه خود را بیش از پیش بنماید.

«... یا من سَتَر بل بالجمال و تعزّز بالجلال... ؛ ای کسی که با زیبایی خود را پوشاندی و با جلال، عزت و اقتدار یافتی.»

خداوند با دو نوع تجلی رخ می نماید: جمالی و جلالی. آفریده ها، با درک جمال الهی مجذوب و مشتاق او می گردند و از درک آثار جلال خداوند، به ترس و خشوع می افتند. دو بال شوق و خوف، برای کمال آفریده ها ضروری است و انسان چون خلیفه خداست، باید مظهر اسمای خدا باشد و هر دو گونه از اسمای جلالی و جمالی، در صفات و اعمال او نمودار باشد که بر اثر این نمود، فرد جاذبه و دافعه پیدا می کند. ائمه معصوم علیهم السلام که مظهر کامل خدا بودند، بیشترین جاذبه و دافعه را داشتند. جاذبه آنان؛ پیروان را به تولی و محبت فرامی خواند و دافعه قوی آنان؛ دشمنان را به شدت از آنها دور و جدا می ساخت.

[*~* مهسا *~*]

جاذبه های مدیریتی اسلام

داشتن شخصیت جذاب و شرافت نفس

;ای در رخ تو پیدا، انوار پادشاهی

;در فکرت تو پنهان، صد حکمت الهی

حافظ

جذابیت مدیر، با جاذبه شخصیتی او پیوند ذاتی دارد. اگر فردی شخصیت دوست داشتنی داشته باشد، افراد به او محبت و گرایش پیدا می کنند و نمی توان پذیرفت که فردی جاذبه شخصیتی نداشته باشد، ولی در مدیریت او جاذبه موج زند؛ زیرا آثار کار از هسته فاعل ریشه می گیرد، اگر درون انسان سرشار از ارزش های انسانی باشد، در کارهایش نیز ارزش ها پدیدار خواهد شد. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «علی قدر شرف النّفس تکون المروّة؛ به میزان شرافت نفس، جوان مردی از انسان ظاهر می شود.» و نیز فرموده است:

«من شرفت نفسه کثرت عواطفه؛ آن که دارای نفس شریف باشد، عواطفش زیاد خواهد بود».

;بر اهرمن نتابد، انوار اسم اعظم

;ملک آن توست و خاتم، فرمای هر چه خواهی

حافظ

[*~* مهسا *~*]

محبت و مشکل گشایی

هدف از خلقت، از نظر قرآن، نیل به رحمت خداست، چنان که در قرآن کریم آمده است:«الّا من رحم ربه و لذلک خلقهم؛ مگر آن که خدا بر او رحم کند و برای همان رحمت آنها را آفرید». (هود: 119)
هر کس بتواند نگاه و منش خود را الهی تر کند و دل سوزی بیشتری به مردم نماید، به همان نسبت در مسیر رحمت خدا قرار می گیرد و جمال الهی در وجود او جلوه گر می شود و مردم متناسب با میزان دل سوزی او، به او دل بستگی و جذبه پیدا می کنند.

;گشاد کار مشتاقان، در آن ابروی دل بندست

;خدا را یک نفس بنشین، گره بگشا ز پیشانی

حافظ

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
اِنّ اللّه خَلَقَ خَلْقا مِنْ رَحْمَتِهِ لِرَحْمَتِهِ بِرَحْمَتِهِ و هُمُ الَّذینَ یتضّونَ الْحَوائِجَ لِلْنّاسِ، فَمَنِ اسْتَطاعَ مِنْکُمْ اَنْ یَکُونَ مِنْهُم فَلْیَکُنْ.
خداوند از رحمتش، آفریده هایی را برای رسیدن به رحمت خود به وسیله رحمت خود آفرید و آنها کسانی هستند که حاجت های مردم را روا می سازند، پس هر یک از شما که توانست از آنان باشد، خود را در زمره آنان قرار دهد.

;آن که سیمای راستان دارد

;سر خدمت بر آستان دارد

سعدی


آری، اهل محبت و دل سوزی، از رحمت خدا نشئت می گیرند و در مسیر رحمت حق گام برمی دارند و برای رحمت نفس می کشند. مردم، محتاج رحمت خداوند هستند و هر کس ساقی رحمت خدا باشد، دل بسته او خواهند شد. محبت هر جا باشد، دل بستگی نیز آنجا خواهد بود و پیروی به دنبال آن خواهد آمد و بدین ترتیب، در سایه محبت؛ اطاعت و در نتیجه، دست یابی به اهداف مدیریتی صورت خواهد گرفت.

[*~* مهسا *~*]

جاذبه رحمت، در رفتار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

در تاریکی شب از دور صدای جوانی به گوش می رسید که کمک می طلبید و مادر جان، مادر جان می گفت، شتر ضعیف و لاغرش از قافله عقب مانده بود و از خستگی، حرکت نمی کرد. هر کار کرد، نتوانست شتر را حرکت دهد، ناچار بالای سر شتر ایستاده بود و ناله می کرد.
در بین راه، رسول خدا صلی الله علیه و آله که معمولاً بعد از همه به دنبال قافله حرکت می کرد، از دور صدای ناله جوانی را شنید، همین که نزدیک رسید، پرسید که هستی؟
ـ جابرم.

ـ چرا معطلی؟
ـ شترم از راه مانده.
ـ عصا داری؟
ـ بلی.

[*~* مهسا *~*]

رسول اکرم صلی الله علیه و آله عصا را گرفت و شتر را حرکت داد، سپس شتر را خوابانید و جابر را سوار کرد و با هم به راه افتادند. در راه همواره به جابر محبت می کرد. پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله در این مدت، 25 بار برای او طلب آمرزش کرد، سپس از او پرسید: از پدرت، عبداللّه چند فرزند باقی مانده است؟

ـ هفت دختر و یک پسر که منم.
ـ آیا از پدرت قرضی بر جای مانده؟
ـ بلی.
ـ پس وقتی به مدینه برگشتی، با طلبکاران قرار بگذار و همین که موقع چیدن خرما شد، مرا خبر کن.
ـ بسیار خوب!
ـ این شتر را چند خریدی؟
ـ هفت مثقال طلا.

ـ به همین قیمت مال ما باشد، به مدینه که آمدی بیا پولش را بگیر.

[*~* مهسا *~*]

و سفر به پایان رسید. جابر شتر را آورد که تحویل دهد، رسول اکرم صلی الله علیه و آله به بلال فرمود: هفت مثقال طلا بابت پول شتر به جابر بده، چهار مثقال دیگر نیز به او بده تا قرض های پدرش را بدهد. شترش هم مال خودش باشد. سپس از جابر پرسید: با طلبکاران قرارداد بستی؟

ـ نه یا رسول اللّه .
ـ پس موقع چیدن خرما، مرا خبر کن!
موقع چیدن خرما فرا رسید، جابر رسول خدا را خبر کرد، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمد و حساب طلبکاران را پرداخت و برای خانواده جابر نیز به اندازه کافی باقی گذاشت.

;نگه کردن به درویشان، منافی بزرگی نیست

;سلیمان با چنان حشمت، نظرها بود با مورش

حافظ شیرازی

گفتنی است که این رفتار کریمانه، جابر را به یکی از بزرگان شاخص اسلام تبدیل کرد و جابر تا زمان امام باقر علیه السلام زنده ماند و همواره مروج مکتب اسلام و حامی اهل بیت علیهم السلام بود.

;ای گل، به دامن گنه آلود عاشقان	;سوگند می خورم که محبت گناه نیست
;از گرمی نگاه تو، دل می برد گمان	;کاتش ز دیدگان تو ریزد، نگاه نیست

[*~* مهسا *~*]

عدالت محوری

رساندن حق به مستحق و جلوگیری از پایمال شدن حق دیگران، صفتی است که برای هر مدیر ضروری است و عدالت بهترین زینت مقام مدیریت است، چنان که امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: «زین الملک العدل؛ زینت ملک و حکومت، عدالت است.» و نیز آن بزرگوار عدل را، تاج ملک، بهترین سیاست ها و جمال مسئولان معرفی کرده است.

در فرهنگ حکمیت علی علیه السلام عدالت؛ موجب اصلاح مردم، نظام یابی امر حکومت و امت، پایداری مردم، ثبات حکومت و مسئولیت، راه رسیدن به تمکن سیاسی، پیدا کردن نفوذ حکم، ستایش ایام حکومت و دل سوزی مردم بر مسئول و...می شود. در تحف العقول آمده است:
در صدر اسلام، یکی از زنان اشراف به جرم دزدی محکوم شد و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دستور داد که دستش را قطع کنند. عده ای خدمت آن حضرت آمدند و تلاش کردند حکم خدا را تعطیل سازند، ولی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر یکسان بودن همه در برابر قانون تأکید کرد و فرمود: «آنان که پیش از شما بودند، به سبب چنین تبعیض هایی هلاک شدند؛ زیرا حدود الهی را بر ناتوان اجرا می کردند و قدرتمندان را رها می ساختند».

[*~* مهسا *~*]

;یا رب تو زمانه را دلیلی بفرست	;نمرود را، پشه چو پیلی بفرست
;فرعون صفتان، همه زبردست شدند	;موسی و عصا و رود نیلی بفرست

ابوسعید ابی الخیر

رعایت نکردن عدالت در اجرای حدود الهی و دیگر موارد باعث بی ثمر ماندن دین و قانون می شود و تمام آثار سودمند نظام مدیریت کلان دینی را خنثی می سازد، ولی با اجرای عدالت، مدیر اسلامی مورد اعتماد مردم می شود و جاذبه حقیقی پیدا می کند. در عین حال، اجرای عدالت دافعه لازم را نیز برای مدیر می آفریند و قطع طمع فرصت طلبان را به همراه می آورد و مدیریت او در مجرای صحیح جریان می یابد.

[*~* مهسا *~*]

بردباری و سعه صدر

;باغبان گر پنج روزی، صحبت گل بایدش	;بر جفای خار هجران، صبر بلبل بایدش
;ای دل، اندر بند زلفش از پریشانی منال	;مرغ زیرک چون به دام افتد، تحمل بایدش

حافظ

داشتن صفاتی؛ مثل: صبر و تحمل، حلم و سعه صدر، بزرگی روح می آفریند و از تنگ نظری و واکنش های تند و احساسی جلوگیری می کند و قدرت پای بندی به اصول اسلامی و اعتقادی را در مدیر حفظ می کند. امیرالمؤمنین علی علیه السلام حلم را زینت اخلاق، وسیله نظام بخش کار مؤمن، مایه زیبایی و جاذبه مردم معرفی می کند و صبر را راه پیروزی و رسیدن به مراد می داند.

;اهل کام و ناز را، در کوی رندی راه نیست

;رهروی باید جهان سوزی، نه خامی بی غمی

حافظ