๑ஜ๑... نقدي بر ترجمه‏ هاي سوره نصر ...๑ஜ๑

[صافات]

نقدي بر ترجمه‏ هاي سوره نصر


نویسنده : مهدي ستار‌زاده

[صافات]

بسم اللّه الرّحمن الرّحيم.
إذاجاء نصر‌اللّه و الفتح. ورأيت الناس يدخلون في دين اللّه أفواجا. فسبّح بحمد ربّك واستغفره إنّه كان توابا.

ديباچه

قرآن، بسان گلستاني است كه در آن شكوفه‌ هاي معرفت شكفته و عِطر جان فزاي معنويت به سراسر گيتي افشانده، شكوفه‌ هايي كه هرگل برگ آن هزاران رنگ زيبا و جذاب در خود نهفته، شكوفه‌ هايي كه هرگز رنگ خزان به خود نخواهند ديد. خوشا بلبلان شيدا و عاشق كه در صبح دل ‌انگيز بهاري در چمن‌زار نياز به ترنم ترانه‌ ي حق مي‌ نشينند، جاني دوباره يافته تا ملكوت آسمان‌ها پر‌مي ‌كشند. در اين ميان مترجم، نقاش زبردستي را ماند كه مي‌ خواهد تصويري از اين منظره‌ ي بي‌ بديل خلقت ترسيم نمايد، هنر مترجم در آن است كه تابلويي بي‌ عيب و نقص، روشن و شفاف از اين منظره ترسيم كند و آن را در نمايشگاه ره پويان وادي معرفت به نمايش بگذارد هرچند كه زيباترين تابلوها در برابر اصل آن زشت‌ترين خواهند بود.
مقاله‌ ي حاضر تلاشي است ناچيز در نقد برخي ترجمه‌ هاي موجود سوره ‌ي نصر كه به ساحت مقدس و ملكوتي قرآن ناطق، علي مرتضي‌(ع) تقديم مي‌ گردد.

[صافات]

ياد‌آوري

1. سعي شده كه ترجمه‌ ها براساس آخرين نسخه‌ ي موجود تنظيم گردد.
2. ترجمه‌ هايي كه ميان چاپ‌هاي متعدد آن‌ها تفاوت‌ هايي به چشم مي‌ خورد تكرار نشده‌اند.
3. ترجمه‌ ها به اسامي مترجمان محترم نامگذاري شده بودن ذكر القاب و عناوين، از اين‌رو از همه خادمان قرآن معذرت‌ خواهي مي‌شود.
4. چون غالب اشكالات تكراري بوده، ادله‌ي آنها در همه موارد تكرار نشده و تنها به آوردن عنوان اشكال و توضيح مختصر اكتفا شده است.
5. اين نقد شامل نكته‌ هاي نگارشي و ترجمه‌ ي بسم اللّه الرحمن الرحيم، كه خود بحثي مستقل مي‌ طلبد، نمي‌ شود.
6. انتقادها و پيشنهادهاي سازنده‌ ي شما خوانده‌ ي محترم را به جان خريداريم و به ديده‌ ي منّت مي‌ نهيم.

[صافات]

1. ترجمه‌ي آيتي



چون ياري خدا و پيروزي فراز آيد. و مردم را ببيني كه فوج ـ فوج به دين خدا در مي‌آيند. پس به ستايش پروردگارت تسبيح گوي و از او آمرزش بخواه كه او توبه پذير است.
اشكالات:
1. غفلت از مراد آيه: نكته‌اي كه از نگاه تيزبين غالب مترجمان به دور مانده اين است كه مراد از نصر و فتح، جنس آن دو نيست تا تمام پيروزي هاي پيامبر يا ايمان آوردن انصار، و اهل يمن وصلح حديبيه را شامل شود چرا كه چنين مرادي با آيه‌ي بعدي و رأيت الناس يدخلون في دين اللّه أفواجا ناسازگار است بلكه آن چه در آيه‌ي شريفه مورد توجه قرار گرفته فتح مكه است كه بر افق مبارزات پيامبر درخشيد و شب تار جهالت و شرك را به انوار ايمان و هدايت منوّر ساخت.
بزرگ متفكّر دنياي اسلام مرحوم علامه‌ي طباطبايي در تفسير گران‌سنگ خويش چنين مي‌نويسد:
وليس المراد بالنصر و الفتح جنسهما حتي يصدقا علي جميع المواقف التي أيّد اللّه فيها نبيّه‌(ص) علي أعدائه وأظهر دينه علي دينهم كما في حروبه ومغاربه وايمان الانصار وأهل اليمن كما قيل، إذ لايلائمه قوله بعد: ورأيت الناس يدخلون في دين اللّه أفواجا و ليس المراد بذلك ايضا صلح الحديبية الذي سماه اللّه تعالي فتحا… 1
وأوضح ما يقبل الانطباق عليه النصر والفتح المذكوران في الآية‌‌‌هو فتح مكة الذي هو‌‌أم فتوحاته‌(ص) في زمن حياته والنصر الباهر الذي انهدم به بنيان الشرك في جزيرة العرب.2
2. عدم استفاده از پرانتز (): مترجم محترم، در ترجمه‌ي «جاء» عبارت‌ «فراز آيد»‌ را به كاربرده است. واژه‌ي فراز ضمن آن كه كاربرد كم‌تري دارد معادلي هم در متن آيه‌ي شريفه ندارد. و اگر مترجم ضرورتي براي آوردن آن احساس مي‌كرد، بايستي داخل‌ پرانتز ذكر مي كرد.
3. كاربرد واژه‌هاي عربي: واژه‌هايي چون «فوج فوج»، «تسبيح» «توبه»‌عربي بوده واستفاده از آن ها چندان مطلوب نيست.

[صافات]

4. عدم توجه به قواعد نحوي:

الف: باي «بحمد»‌در آيه‌ ي شريفه به معناي مصاحبت آمده فسبّحه حامداً له ، ولي مترجم آن را استعانت معنا كرده است. فسبّحه بما حمد به نفسه.
ب‌:حال بودن «بحمد» در ترجمه مورد توجه قرار نگرفته است.
5‌. نارسايي در معنا: عبارت «توبه پذير» ترجمه‌ي ايده‌الي براي واژه‌ ي «تواب» نيست چرا كه «توّاب» از توب به معني رجوع آمده و توبه نيزهمين معنا را افاده مي كند، با اين تفاوت كه «توّاب» نوعي مبالغه را هم دربردارد. بنابراين آن چه از اين عبارت در ذهن ها نقش مي بندد عبارت است از بازگشت و پشيماني بنده‌ي گنه كار به سوي معبود خويش، به اميد گشايش درهاي رحمت الهي به روي او.
گرچه توبه در عرف عامه‌ي مسلمين همين معنا را افاده مي كند اما آيه درصدد بيان اين نكته نيست به جهت آن كه توبه داراي مراحلي است و يكي از آن ها اختصاص به بنده دارد.
وقد مر مرارا أنّ توبة واحدة من العبد محفوفة بتوبتين من اللّه سبحانه، علي ما يفيده القرآن.3
1. توبه‌ي خالق به مخلوق (توفيق توبه) 2. توبه‌ي مخلوق به خالق (انجام توبه) 3. توبه‌ي خالق به مخلوق (پذيرش توبه).
بنابراين جمله‌ي إنّه كان توابا ناظر به توبه (رجوع) باري تعالي است، گرچه با رويكرد الهي، بنده توفيق پيدا مي كند تا در اقيانوس بي كران رحمت، غبار معصيت از دل بزدايد و در نتيجه آغوش پرمهر ملكوتيان را پذيراي خود كند، اما هزاران نكته‌ي باريك‌تر زمو اين جاست كه بايد مورد توجه قرارگيرد.
ناگفته نماند كه فرق مذكور در صورتي وضوح بيشتري به خود خواهد گرفت كه خود اين عبارت «توبه پذير»‌معنا شود (رجوع پذير) در حالي كه آيه مي‌خواهد بفرمايد رجوع كننده كه پذيرش رجوع بنده فرع بر آن است، علاوه بر اين تواب نوعي مبالغه را هم دربردارد كه در ترجمه مورد توجه قرار نگرفته است.

[صافات]

2. ترجمه‌ ي اشرفي

چون آمد ياري خدا و فتح مكه. و ديدي مردم را كه در آيند در دين خدا گروه گروه. پس تسبيح كن بستايش پروردگارت و آمرزش خواه از او به درستي كه او باشد توبه پذير .

اشكالات:
1. عدم استفاده از پرانتز‌(): واژه‌ ي مكه توضيحي است در راستاي تكميل معنا و بيان مراد آيه، بنابر‌اين مي بايست داخل پرانتز قرار مي گرفت، به خصوص كه واژه‌ ي معادل در آيه‌ي شريفه ندارد.
2. استفاده از واژه‌ هاي عربي: الفاظ «تسبيح» و «توبه»‌عربي بوده و معادل فارسي آن دو ذكر نشده است.
3. عدم توجه به قواعد نحوي: الف: باي «بحمد» استعانت معنا شده در حالي كه معناي مصاحبت مي دهد.ب: به حال بودن حمد در ترجمه توجهي نشده است.
4. نارسايي در معنا: الف: مترجم محترم در ترجمه‌ ي «كان» از واژه‌ ي «باشد»‌استفاده كرده است. در حالي كه «كان» در اين قبيل موارد معناي هست مي‌ دهد. ب:عبارت «توبه پذير» انعكاس دهنده‌ ي تمام معناي واژه «توابا» نيست. ج:فعل‌ هاي «آمد» و «ديدي»‌بر زمان گذشته دلالت مي كنند و حال‌آن كه سوره خبر از آينده مي دهد.