خودسازی در کلام امام صادق(علیه السلام)
خودسازی در کلام امام صادق(علیه السلام)(حدیث بصری)
عنوان بصری پس از چندین بارمراجعه به خدمت امام صادق(علیه السلام) می رسد و جواب امام صادق(علیه السلام) را در پاسخ به علم آموزی چنین نقل می کند(به مضمون):
عرضه داشتم از خداوند می خواهم از علم شما روزیم فرماید
حضرت فرمود:علم به آموختن نیست.علم نور است و در قلب کسی قرار می گیرد که خداوند تبارک و تعالی هدایت او را اراده فرموده باشد بنابراین اگر علم می خواهی ابتدا باید حقیقت عبودیت را در وجودت بخواهی و علم را با عمل کردن طلب کنی و از خداوند طلب فهم کن تا علم را به تو بفهماند.
عرض کردم حقیقت عبودیت و بندگی چیست؟
فرمود به سه چیز است:
1-اینکه بنده خدا در مورد آنچه که پروردگار به او سپرده است از خودش مالکیتی نبیند.
(مالک حقیقی خداوند تبارک و تعالی است همه اموال را از خداوند می بیند و آن را در جایی مصرف می کند که خداوند امر فرموده است.و با مالک ندانستن خود انفاق کردن در امری که خدا فرموده برایش آسان می شود.)
2-بنده خدا برای خودش مصلحت و تدبیر اندیشی نمی کند.(مصلحت و تدبیر حقیقی در دست خداست؛و وقتی تدبیر امور را به مدبرش بسپارد اهل توکل می شود و تحمل مصیبتهای دنیا برایش آسان میشود.)
3-تمام اشتغال او در کاری است که خداوند به آن امر فرموده است.(وقتی به دنبال اشتغال به اوامر الهی و دوری کردن از نواهی باشد فرصتی برای فخر فروشی و خودنمایی به مردم پیدا نمی کند.)
پس هنگامی که خداوند بنده ای را با این صفات گرامی بدارد.دنیا و ابلیس و مردم در نظرش کوچک شده و دیگر دنیا را برای زیاده خواهی و فخر و مباهات به مردم و عزت و جاه طلبی آنچه را که نزد مردم است نمی خواهد و عمرش را به بیهودگی نمی گذراند.
عرض کردم مرا توصیه ای بفرمایید:
فرمودند: تورا به نه چیز وصیت می کنم که آنها توصیه من به همه آرزومندان سیر و سلوک الی الله است.
سه مورد در تربیت و ریاضت نفس است؛سه مورد در حلم و بردباری و صبر است و سه امر دیگر در علم و دانش است.
آنچه در تربیت و ریاضت نفس است:
1- مبادا چیزی را بخوری که به آن اشتها نداری چرا که موج حماقت و نادانی میشود.
2-تا گرسنه نشوی چیزی را نخور
3-زمانی که غذایی خوردی با نام خدا و حلال باشد.همواره حدیث حضرت رسول (صلّي اللَّه عليه و آله و سلّم) رابه یاد داشته باش؛که فرمود:آدمی هیچ ظرفی را بدتر از شکمش پر نکرده است.پس هنگامی که خواست غذا بخورد یک سوم شکمش را برای آب ،یک سوم را برای طعام و یک سوم را برای نفس قرار دهد.
اما سه موردی که در آن حلم و بردباری است:
1-اگر کسی به تو گفت که اگر یکی بگویی ده تا می شنوی به او بگواگر ده تا بگویی سخنی نمی شنوی.(عفت کلام داشته باش و از نزاع بپرهیز)
2-اگر کسی به تو دشنام داد به او بگو اگر تو راست می گویی از خداوند می خواهم مرا ببخشد و اگر دروغ می گویی از خداوند می خواهم تو را ببخشد.
3-اگر کسی تو را تهدید به دشنام کرد تو او را به خیر خواهی و نصیحت و مراعات دعوتش کن.
و در آخر سه امری که در علم و دانش است:
1-آنچه را نمی دانی از عالمان بپرس و مبادا برای به زحمت انداختن و امتحان کردن آنها سوال کنی.
2-مبادا براساس خود رایی دست به کاری بزنی که به آن علم نداری و در تمامی امور تا آنجا که ممکن است مسیر احتیاط را رها نکن.
3-همان گونه که از شیر درنده فرار می کنی از فتوا دادن بدون علم بپرهیز و گردن خود را پل عبور مردم نکن.
بحارالأنوار ج : 1 ص : 225
نقل قول
