درباره اصحاب شمال بيشتر بدانيم

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

اصحاب شمال

اصحاب شمال تركيبى از دو واژه «اصحاب» به معناى ياران، دوستان، ملازمان و «شِمال» به‌معناى چپ، مقابل «يمين» به معناى راست است. «اصحاب المشئمه» نيز تركيبى از دو واژه «اصحاب» و «مشئمه» است و «مشئمه» مصدر ميمى از شوم در مقابل «يُمْن» است و بر نهايت ضعف و سستى و پستى دلالت دارد و مصاديق آن، دست چپ در برابر دست راست (ميمنه) و رنگ سياه در برابر رنگ سفيد است.
اصحاب شِمال در اصطلاح قرآن كسانى‌اند كه گمراه، تكذيب كننده و كافر بوده، در قيامت نامه عمل خود را با دست چپ دريافت مى‌كنند، بنابراين، مؤمنان گنهكارى كه برهه‌اى در جهنّم به‌سر برده، سپس با شفاعت آزاد مى‌شوند در شمار اصحاب شمال نخواهند بود، گرچه برخى آنان را نيز از مراتب اصحاب شمال دانسته و ويژگيهايى را كه در آيات براى اصحاب شمال بيان شده به غالب آنان كه كافرند مربوط دانسته‌اند.[ منشور جاويد، ج‌9، ص‌451.] اين گروه از مؤمنان در زمره اصحاب يمين نيز نيستند، زيرا اصحاب يمين با حسابرسى آسان به بهشت وارد مى‌شوند; از اين‌رو شايد بتوان گفت انسانها در قيامت به اصحاب يمين و اصحاب شمال منحصر نخواهند بود.[الميزان، ج‌20، ص‌244‌ـ‌245.]

• واژه «اصحاب الشمال» دو بار در آيه 40 واقعه/56
• و «اصحاب المشئمه» كه تعبيرى ديگر از اصحاب شمال در قرآن است نيز سه بار در آيات‌9 واقعه / 56 و 19 بلد/ 90 به‌كار رفته است.

در قرآن از اصحاب شمال با عناوين ديگرى نيز ياد‌شده است; مانند:

1. «مكذّبين»; «ضالّين» (واقعه/‌56،93)،
   
2. «كافر» (بلد/ 90، 19)،
   
3. «أعمى» (اسراء/17،72)،
4. «مَن اوتِىَ كِتـبَهُ وراءَ ظَهرِه» (انشقاق/84،10)،
5. «مَن اوتِىَ كِتـبَهُ بِشِمالِهِ» (حاقّه/69،25).
6. در 35‌آيه از سوره واقعه،
7. 12 آيه از‌حاقّه،
8. 6‌آيه از انشقاق،
9. 14 آيه از مدثر،
10. يك آيه از اسراء
    
11. و دو آيه از بلد

درباره اين گروه سخن به‌ميان آمده‌است.
ادامه دارد ...

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

اصحاب شمال در برزخ:
در آغاز ورود به عالم آخرت اصحاب شمال با خوراكيها و آشاميدنيهاى دوزخى پذيرايى مى‌شوند و در قيامت آنان را به آتش سوزان وارد مى‌سازند[مجمع البيان، ج‌9، ص‌344; منهج الصادقين، ج‌9، ص‌169.]: «و‌اَمّا اِن كانَ مِنَ المُكَذِّبينَ الضّالّين فَنُزُلٌ مِن حَميم وتَصلِيَةُ جَحِيم». (واقعه/ 56، 92‌ـ‌94) شخصيت ذاتى اصحاب شمال در دنيا از آتش طبيعت و شرورشان از شرر آن شكل گرفته و به ناچار در آخرت به اصل خويش باز مى‌گردند. باطن آنان در دنيا نيز از آتش اخروى شعله ور است; امّا آنان بر اثر حجابهاى ستبر آن را ادراك‌نمى‌كنند تا اينكه با فرا رسيدن مرگ و برطرف‌شدن حجاب به آن پى‌مى‌برند.[تفسير صدرالمتالهين، ج‌7، ص‌129‌ـ‌130.]
بنابر روايتى از امام صادق(عليه السلام) «نُزُلٌ مِن حَميم» درباره عذاب قبر اصحاب شمال و «تَصلِيَةُ جَحِيم» به عذاب آخرت آنان مربوط است. اميرالمؤمنين(عليه السلام) در خطبه 83 نهج البلاغه مى‌فرمايد: بزرگ‌ترين بلاها در قبر نزول حميم و شراره‌هاى آتش و زوزه‌هاى آن است كه راه فرارى از آن وجود ندارد و هيچ مانعى جلودار آن نيست.

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

اصحاب شمال در آخرت:

• اصحاب شمال در آخرت نامه عمل را به نشانه مردود‌بودن، با دست چپ دريافت مى‌كنند، ازاين‌رو آرزو مى‌كنند كه آن را دريافت نمى‌كردند و از محتواى آن باخبر نمى‌شدند، زيرا مى‌بينند عذاب دردناكى در انتظار آنان است و نيز آرزو مى‌كنند در پى مرگ، معدوم شده و دوباره زنده نمى‌شدند تا گرفتار عذاب جاويد شوند
• «واَمّا مَن اوتِىَ كِتـبَهُ بِشِمالِهِ فَيَقولُ يــلَيتَنى لَم اوتَ كِتـبِيَه ولَم‌اَدرِ ما‌حِسابِيَه يــلَيتَها كانَتِ القاضِيَه» (حاقّه/69،25‌ـ‌27)
• آنان در دنيا مى‌پنداشتند با مال و سلطه به هر چيز دوست داشتنى مى‌رسند و از هر رنجى دور مى‌مانند، ازاين‌رو در پى كسب مال و سلطه كوشيدند و از پروردگار غافل شدند و اكنون كه مى‌بينند از آنها كارى ساخته نيست از روى حسرت مى‌گويند: مالمان برايمان سودى نداشت و قدرت و شوكتمان از دستمان رفت «ما‌اَغنى عَنّى مالِيَه هَلَكَ عَنّى سُلطـنِيَه». (حاقّه/69، 28‌ـ‌29).
• خداى سبحان به فرشتگان فرمان مى‌دهد: آنان را بگيريد و در غل كشيد، آنگاه آنان را به ميان آتش افكنيد و در زنجيرى كه درازاى آن 70 ذراع است در بندشان كشيد:«خُذوهُ فَغُلّوه ثُمَّ الجَحِيمَ صَلّوه ثُمَّ فى سِلسِلَة ذَرعُها سَبعونَ ذِراعـًا فاسلُكوه» (حاقّه /69،30‌ـ‌32);

• زنجيرى كه اگر حلقه‌اى از آن به دنيا برسد همه دنيا ذوب مى‌شود. اصحاب شمال در صحنه قيامت هيچ هوادارى ندارند تا سبب نجاتشان شود[جامع البيان، مج‌14، ج‌29، ص‌80.]:
• «فَلَيسَ لَهُ اليَومَ هـهُنا حَميم». (حاقّه/69،35)
• عقيده و عمل آنان چنان بود كه در آخرت شفاعت هيچ شفاعت كننده‌اى به حالشان سودى ندارد: «فَما تَنفَعُهُم شَفـعَةُ الشّـفِعين». (مدثّر/74،48)
• آنان در دنيا از دين و آيات الهى چنان رويگردان بودند كه خران رمنده از شير گريزان‌اند: «فَما لَهُم عَنِ التَّذكِرَةِ مُعرِضين * كَاَنَّهُم حُمُرٌ مُستَنفِرَة * فَرَّت مِن قَسوَرَة» (مدثّر/74،49‌ـ‌51)
• آنان خوراكى جز عرق كافران يا چرك آميخته به خون ندارند. (حاقّه/69،36)
• از درختى كه ميوه‌اش بسيار ناگوار است خواهند خورد و شكمهاى خود را از آن پر خواهند كرد: «لاَكِلونَ مِن شَجَر مِن زَقّوم * فَمالِـونَ مِنهَا البُطون» (واقعه/56، 52‌ـ‌53)
• و براى هضم آن و رفع عطش مانند شتران تشنه، آب جوشان خواهند نوشيد: «فَشـرِبونَ عَلَيهِ مِنَ‌الحَميم * فَشـرِبونَ شُربَ الهيم» (واقعه/56،54‌ـ‌55)
• اين خوردنى و آشاميدنى پذيرايى آنان درروز جزاست: «هـذا نُزُلُهُم يَومَ الدّين» (واقعه‌/56،56)
• قرآن در آياتى ديگر تصويرى دردناك از وضعيت اصحاب شمال در آخرت نمايان مى‌سازد: آب داغ و جوشانى بر آنان پاشيده مى‌شود: «يُصَبُّ مِن فَوقِ رُءوسِهِمُ الحَميم». (حجّ/22،19)
• در معرض باد سوزانى قرار دارند كه حرارت آن مانند سمّ به منافذ بدن نفوذ مى‌كند[ و سايه‌اى از دود سياه بر آنان مستولى مى‌شود كه نه مانند سايه‌هاى آفتاب خنك است و نه داراى خيرى است:«فى سَموم وحَميم * وظِـلّ مِن يَحموم * لا بارِد ولا‌كَريم». (واقعه/ 56، 42‌ـ‌44)
• تهديد اصحاب‌شمال به كيفر دردناك با تعبير «بشارت» براى توبيخ و تمسخر است; يعنى شادترين خبرى كه در مورد سرنوشت خود مى‌شنوند اين است كه براى آنان عذابى دردناك است: «فَبَشِّرهُم بِعَذاب اَليم». (انشقاق /84،24)

آنچه در آيه 10 انشقاق/ 84 آمده است كه نامه عمل اصحاب شمال از پشت سر به آنان داده‌مى‌شود با آنچه در آيه 25 حاقّه‌/‌69 گزارش‌شده كه نامه عمل آنان به دست چپشان داده مى‌شود منافاتى ندارد، زيرا بنابر سخن قتاده و مقاتل استخوانهاى سينه اصحاب شمال شكافته مى‌شود. سپس دست چپ آنان در سينه‌هايشان داخل و از پشتشان خارج مى‌شود و بدين ترتيب، نامه عمل خويش را از پشت سر با دست چپ مى‌گيرند.[ تفسير قرطبى، ج‌19، ص‌179; فتح القدير، ج‌5، ص‌407.] شايد به اين جهت نامه عمل اصحاب شمال از پشت به آنها داده مى‌شود كه صورتهاى آنان به پشت سرشان برگردانده شده است[الميزان، ج‌20، ص‌243.] :«مِن قَبلِ اَن نَطمِسَ وُجوهـًا فَنَرُدَّها عَلى اَدبارِها». (نساء/4،47)

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

راز نامگذاري اصحاب شمال:

1. نامه عمل آنان در قيامت به دست چپشان داده‌مى‌شود: «واَمّا مَن اوتِىَ كِتـبَهُ بِشِمالِهِ» (حاقّه/ 69، 25) و آن نوعى بيم دادن به آنهاست; زيرا عرب تحويل نامه به دست راست را نشانه پذيرش و تكريم و به دست چپ را علامت ردّ و اهانت مى‌داند.[1]
2. آنان زندگى را در پوچى، پستى و پليدى گذرانده و با كفر به آيات الهى بر خلاف راه حق و سعادت گام برداشتند و فرجام آنان در آمدن به دوزخ و عذاب فراوان است[2]: «والَّذينَ كَفَروا بِـايـتِنا هُم اَصحـبُ المَشـَمَه» (بلد/90،19)
3. عالم هستى داراى دو جانب راست و چپ است; جانب راست آن ملكوت اعلا و جانب چپ آن ملكوت اسفل و جايگاه ارواح اشقيا و فرشتگان عذاب و نويسنده بديها و دوزخ بدكاران است[3]: «اِنَّ كِتـبَ الفُجّارِ لَفى سِجّين». (مطفّفين/‌83، 7)

   

[1]. تفسير ماوردى، ج‌6، ص‌84.
[2]. تفسير ماوردى، ج‌5، ص‌448; التحقيق، ج‌14، ص‌270.
[3]. تفسير ماوردى، ج‌6، ص‌280; تفسير صدرالمتالهين، ج‌7، ص‌22‌ـ‌23.

منبع:http://www.maarefquran.com/Files/lin...hp?linkId=5098
مركز فرهنگ و معارف قرآني


آه حسرت بار

سرنوشت اصحاب شمال: آري در آن دادگاه بزرگ، هنگامي كه تمام قبايح اعمال خود را بر ملا مي بيند، فريادش بلند مي شود، و پي در پي آه سوزان مي كشد، آهي حسرت بار و ناله اي شرر بار، آرزو مي كند با گذشته اش به كلي قطع رابطه كند، آرزوي مرگ از خدا و نجات از آن رسوايي بزرگ را مي نمايد

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

اصحاب شمال در دنياي مادي چگونه اند؟

1. برخوردارى از نعمت فراوان

اصحاب ‌شمال در دنیا غرق در نعمت ‌اند و همین امر آنان را از عبرت گیرى غافل كرده است . آن ها براى راحتى تن ، وظایف واجب خود را ترك مى‌ كنند . خداوند قوه شهویه را براى رشد و تعالى انسان در وجود وى نهاده است ، اما زیاده روى مترفان در خوردن و آشامیدن و پیامدهاى آن دو و خوشگذرانى ، زمینه غفلت و ترك وظیفه را براى آنان فراهم می آورد، از این ‌رو آنان قوه شهویه را كه مى ‌تواند وسیله رشد و كمال باشد ، در جهت سقوط خویش به‌كار گرفته ‌اند .(واقعه،45؛مجمع‌البیان، ج‌9، ص‌333)

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

2. اصرار بر گناهان كبیره

اصحاب شمال بر ارتكاب گناهان بزرگ اصرار مى ورزند و گناه بزرگ عبارت است از:

• گناهى‌ كه پس از آن توبه نشود
• شرك
• سوگند‌ دروغ بر اینكه خداوند مرده ‌ها را زنده ‌نمى ‌كند
• گسستن عهد و پیمان مؤكد
• استكبار
• رویگردانى از عبادت پروردگار .
  

(واقعه،46،نحل،38؛جامع‌البیا ن،ج‌27،ص‌ 252؛)

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

3. انكار معاد

خداوند نیروى ادراك مفاهیم را به همه انسان ها عطا فرموده است تا قدرت تشخیص معارف حقیقى را داشته باشند ، امّا اصحاب شمال از این نیرو درست استفاده نمی کنند و به بى ‌اعتقادى به معاد و انكار آن گرفتار مى ‌شوند و مى ‌گویند : « آیا وقتى كه مُردیم و خاك و استخوان شدیم، برانگیخته خواهیم شد؟ یا نیاكان ما برانگیخته مى ‌شوند؟ »(واقعه ، 48-47 و تفسیر صدرالمتالهین ، ج‌7، ص‌64‌ ـ ‌65)
خداوند به رسول گرامى خویش فرمان مى ‌دهد ، انكار آنان را نسبت به معاد پاسخ داده و آن را ثابت كند و به ایشان خبر دهد كه روز قیامت با خوردن « زقّوم » و نوشیدن « حمیم » چه زندگى دردناكى خواهند داشت و آنان را توبیخ كند كه خبر بعث و جزا ، از سوى خداست ؛ « كسى كه آفریدگار و تدبیر كننده امور ایشان است .» (واقعه ، 73-57)

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

4. گمراهى و تكذیب

اصحاب شمال از مسیر هدایت و حق و ثواب گمراه شده ، توحید و بعثت انبیاء علیهم السلام و آیات الهى را تكذیب مى ‌كنند .از دیدگاه قرآن كسانى كه به آیات الهى كفر مى ورزند ، همان اصحاب شمال دانسته شده‌ اند(بلد ، 19)

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

5. بى ‌ایمانى به خداى بزرگ

اصحاب شمال به خداى بزرگ ایمان ندارند (حاقه ،33)

6.بى ‌اعتنایى به امور مساكین

اصحاب شمال مردم را به اطعام مستمندان و حل مشکلات آن ها تشویق نمی کنند . زكات و حقوق واجب مالى خود را نیز نمى ‌پردازند و در قیامت به این كوتاهى خویش اعتراف مى‌ كنند .(حاقه ، 34؛ مدثّر ، 44 و المیزان، ج‌19، ص‌401)

7. خطاكارى

اصحاب شمال خوراكى جز غسلین (چركابه) ندارند و این غذا را فقط خطاكاران ، یعنى كسانى كه به عمد از راه حق جدا شدند ، مى ‌خورند .(حاقه ، 37-36)

8. ترك نماز

آنان در آخرت اقرار مى‌ كنند كه از نمازگزاران نبودند .(مدثّر ، 43)

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

9. همدمى و همنشینى با اهل باطل

اصحاب شمال در قیامت اعتراف مى ‌كنند كه با اهل باطل ، همنشین مى ‌شدند .(مدثّر ، 43)

10. سرمستى در خانواده

آنان در خانواده خود پیوسته از كفر و گناه مسرورند و سرگرم شدن به لهو و لعب سرگرم اند و از تكالیف خود و خانواده غافلند .(انشقاق ، 13)

آنان در آغاز ورود به عالم آخرت با خوراكی ها و آشامیدنی هاى دوزخى پذیرایى و در قیامت به آتش سوزان وارد می شوند . شخصیت ذاتى آنان در دنیا از آتش طبیعت و شرارت شان از شرر آن شكل گرفته است . از این رو در آخرت نیز به اصل خویش باز مى‌ گردند .
باطن آنان در دنیا نیز از آتش اخروى شعله ور است ، اما بر اثر حجاب هاى ستبر آن را درك ‌نمى ‌كنند تا اینكه با فرا رسیدن مرگ و برطرف ‌شدن حجاب به آن پى ‌مى ‌برند .(واقعه ، 94-92؛)
امام علی علیه السلام فرموده است: « بزرگ‌ ترین بلاها در قبر ، نزول حمیم و شراره ‌هاى آتش و زوزه ‌هاى آن است كه راه فراری از آن وجود ندارد و هیچ مانعى جلودار آن نیست ».(نهج‌البلاغه، خطبه‌83)